Co to są polipy nosa i jaka jest ich przyczyna?
Polipy nosa to miękkie i bezbolesne rozrosty tkanek o charakterze nienowotworowym w kształcie kropel wody lub uszypułowanych winogron. Wywodzą się z błony śluzowej wyściełającej przewody nosowe oraz zatoki przynosowe. Częstym miejscem występowania jest kompleks ujściowo-przewodowy, czyli miejsce, gdzie zatoki przynosowe uchodzą do jam nosa.
Polipy nosa występują u około 4% populacji, ale istnieją grupy osób, u których ryzyko jest większe. Należy wśród nich wymienić chorych na astmę, szczególnie aspirynową (reakcja alergiczna na aspirynę lub inne leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych), alergiczne grzybicze zapalenie zatok, mukowiscydozę, zespół Churga i Strauss (zapalenie naczyń), a także osób, u kórych w wywiadzie rodzinnym występowały polipy nosa.
Polipy nosa rozwijają się najczęściej u młodych dorosłych lub osób w średnim wieku. Powstawanie polipów bardzo często ma związek z przewlekłym (trwającym dłużej niż 12 tyg.) stanem zapalnym błony śluzowej nosa i zatok.
Przyczyna formowania się polipów nie jest do końca znana, wiadomo natomiast, że u osób z polipami nosa występuje zmieniona odpowiedź układu immunologicznego na zakażenie w porównaniu z osobami zdrowymi. Zapalenie zatok z polipami nosa jest odrębną chorobą i w odróżnieniu od zapalenia zatok bez polipów, wzrasta w nim ilość granulocytów kwasochłonnych, makrofagów i plazmocytów.
Jak się objawiają polipy nosa?
Niewielkie polipy nosa zazwyczaj nie są odczuwalne przez pacjenta, który często nie wie o ich istnieniu. Polipy znacznych rozmiarów mogą dawać różnorodne objawy, między innymi: wyciek surowiczej lub ropnej treści z jam nosa, uczucie zatkania nosa, łzawienie, spływanie treści surowiczej po tylnej ścianie gardła, upośledzenie lub zniesienie węchu, czy znaczne upośledzenie smaku. Może również występować uczucie ucisku u nasady nosa, bóle głowy związane z zablokowaniem przez polipy naturalnych ujść zatok, bóle zębów lub chrapanie. Polipy nosa mogą być także przyczyną nawracających zakażeń górnych dróg oddechowych spowodowanych brakiem fizjologicznego przepływu powietrza przez nos i opróżniania zatok z wydzieliny.
Co zrobić w przypadku wystąpienia objawów polipów nosa?
W razie objawów wskazujących na polipy nosa należy się zgłosić do lekarza POZ, który w razie uzasadnionego podejrzenia polipów skieruje pacjenta na konsultację laryngologiczną.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie polipów nosa?
Lekarz ustala rozpoznanie polipów nosa na podstawie badania laryngologicznego i badań dodatkowych. Polipy znacznych rozmiarów mogą być widoczne w rynoskopii przedniej. Są to gładkie białawoszare lub białawożółtawe masy, podatne na ucisk i ruchome. Najczęściej umiejscowione są w przewodzie nosowym środkowym lub w okolicy nozdrzy tylnych. Można także wykonać fiberoskopię, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny, które umożliwiają precyzyjną lokalizację polipów i są kluczowe podczas wyboru metody leczenia. Przy podejrzeniu alergicznej etiologii polipów nosa należy również przeprowadzić diagnostykę w tym kierunku.
Jakie są metody leczenia polipów nosa?
W leczeniu polipów nosa można początkowo stosować glikokortykosteroidy donosowe, które działają przeciwzapalnie. Takie rozwiązanie stosuje się, jeśli pacjent ma drożny nos.
Kolejną linią terapii, stosowaną w przypadku zatkanego nosa lub współistnienia astmy oskrzelowej, są leki z tej samej grupy podawane doustnie przez niedługi czas, a następnie przejście na preparaty dostarczane miejscowo. Leczenie glikokortykosteroidami często przynosi efekt w postaci zmniejszenia lub zniknięcia polipów, jednakże po odstawieniu leków objawy nawracają, dlatego ważne jest również leczenie choroby podstawowej powodującej wystąpienie polipów (przewlekły stan zapalny, alergia, mukowiscydoza i inne).
Jeśli powyższe leczenie nie przyniesie efektu, zaleca się postępowanie zabiegowe. Usunięcie pojedynczego polipa (polipektomia) jest obecnie rzadko wykonywana. W przypadku dużej liczby polipów lub ich znacznych rozmiarów wskazane jest usunięcie operacyjne, w dzisiejszych czasach najczęściej metodą endoskopową (funkcjonalna chirurgia endoskopowa zatok – w skrócie FESS). Podczas takiej operacji oprócz usunięcia polipów można również powiększyć naturalne ujścia zatok lub skorygować inne nieprawidłowości w ich obrębie.
Pomimo łagodnego charakteru polipy nosa mogą powodować liczne powikłania, jak na przykład obturacyjny bezdech senny, wyzwalanie kolejnych ataków astmy czy nawracające zapalenia zatok. Należy tu również wymienić rzadkie, lecz groźne powikłania, takie jak szerzenie się stanów zapalnych przez ciągłość – do oczodołu czy opon mózgowych, a także zakrzepicę żył zaopatrujących zatoki.