×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Ostre i przewlekłe zapalenie ucha środkowego: przyczyny, objawy i leczenie

lek. Magdalena Wiercińska

Ostre zapalenie ucha środkowego jest ropnym stanem infekcyjnym z obecnością zakażonego płynu w uchu środkowym. Objawy to nagły ból jednego ucha, któremu może towarzyszyć pogorszenie słuchu. W leczeniu stosuje się antybiotyki, które zwykle powodują szybką poprawę i zapalenie ucha ustępuje bez śladu. Przewlekłe zapalenie ucha to nawracające zakażenie ucha środkowego, któremu towarzyszy obecność otworu (perforacji) błony bębenkowej. Leczenie jest trudniejsze i obejmuje odpowiednią higienę ucha (należy zapobiegać dostawaniu się wody do ucha) oraz stosowanie antybiotyków, a czasem także leczenie chirurgiczne.

Co to jest ostre zapalenie ucha środkowego i jakie są jego przyczyny?

Ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ) jest ostrym, ropnym procesem infekcyjnym charakteryzującym się obecnością zakażonego płynu w uchu środkowym i zapaleniem błony śluzowej wyściełającej przestrzeń ucha środkowego. Zakażenie jest najczęściej poprzedzone upośledzeniem funkcji trąbki Eustachiusza, co powoduje zaleganie i ropienie obecnej tam wydzieliny. OZUŚ jest dużo częstsze u dzieci niż dorosłych.

Przeczytaj o zapaleniu ucha środkowego u dzieci: Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci

Najczęściej ostre zapalenie ucha środkowego wywołują następujące bakterie: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis. Najczęściej zakażenie przechodzi do jamy bębenkowej z nosa lub nosogardła.

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego omówiono niżej.

Ostre zapalenie ucha środkowego - objawy

U dorosłych zwykle pojawienie się ostrego zapalenia ucha środkowego poprzedza infekcja górnych dróg oddechowych (np. przeziębienie) lub zaostrzenie sezonowego alergicznego nieżytu nosa. Zapalenie ucha środkowego jest zazwyczaj jednostronne i występuje nagle. Objaw stanowi ból ucha – łagodny, umiarkowany lub silny i upośledzenie słuchu. Jeśli dojdzie do pęknięcia błony bębenkowej, ból ucha może nagle ustąpić, czemu towarzyszyć może ropny wyciek z ucha.

Dodatkowym objawem, rzadko występującym, mogą być zaburzenia równowagi.

Inne objawy, takie jak wysoka gorączka, silny ból za uchem lub porażenie nerwu twarzowego wiążą się z powikłaniami, a nie samym ostrym zapaleniem ucha.

Co robić w razie wystąpienia objawów ostrego zapalenia ucha środkowego?

W razie wystąpienie objawów wskazujących na zapalenie ucha należy zgłosić się do lekarza POZ. Leczenie ostrego zapalenia ucha środkowego może prowadzić lekarz rodzinny, ale w razie wątpliwości diagnostycznych, trudności w leczeniu lub wystąpienia powikłań niezbędna może okazać się konsultacja otolaryngologa.

Jak lekarz stawia diagnozę ostrego zapalenia ucha środkowego?

Lekarz ustala rozpoznanie ostrego zapalenia ucha środkowego na podstawie charakterystycznego wywiadu, badania pacjenta oraz badania otoskopowego, które może uwidaczniać różne nasilenie zmian zapalnych w zależności od przebiegu choroby. W badaniu słuchu stwierdza się najczęściej upośledzone przewodzenie dźwięku.

Ostre zapalenie ucha środkowego – leczenie

W terapii ostrego zapalenia ucha środkowego bez powikłań lekarz zaleci przyjmowanie antybiotyku. Zwykle w ciągu 48–72 od rozpoczęcia leczenia powinno dojść do znacznej poprawy. Jeśli po upływie tego czasu przy stosowaniu antybiotyku zgodnie ze wskazaniami lekarza pacjent nie czuje lepiej, należy ponownie zgłosić się do lekarza celem badania i ewentualnej modyfikacji leczenia.

Jeśli w przebiegu ostrego zapalenia ucha środkowego doszło do pęknięcia (perforacji) błony bębenkowej, to większości przypadków zagoi się ona samoistnie. Perforacja błony bębenkowej umożliwia odpływ zakażonego płynu, zmniejszając ciśnienie w uchu środkowym i pozwalając na szybsze gojenie się błony bębenkowej. W takim przypadku lekarz oprócz antybiotyku doustnego może zalecić stosowanie miejscowo kropli do uszu z antybiotykiem.

Pacjenci, u których w przebiegu ostrego zapalenia ucha środkowego doszło do pęknięcia błony bębenkowej powinni stosować odpowiednie środki ostrożności w wodzie: nie pływać i nie nurkować oraz unikać dostawania się wody do ucha podczas kąpieli lub prysznica (np. wkładać do ucha wacik posmarowany wazeliną na czas kąpieli, aby uniemożliwić nalanie się wody do ucha). W niektórych przypadkach, szczególnie w nawracających lub ciężkich epizodach ostrego zapalenia ucha środkowego otwór w błonie bębenkowej może stać się przewlekły.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie ostrego zapalenia ucha środkowego?

Rokowanie w ostrym zapaleniu ucha środkowego jest dobre. Zwykle odpowiednie leczenie powoduje szybką poprawę. Samoistna perforacja błony bębenkowej, do której może dochodzić w przebiegu zapalenia, zazwyczaj goi się po ustąpieniu stanu zapalnego.

Ostre zapalenie ucha środkowego – powikłania

Najczęstsze powikłania:

  • nawracające ostre zapalenie ucha środkowego, czyli występowanie OZUŚ więcej niż dwa razy w ciągu pół roku; pacjentów z nawracającym ostrym zapaleniem ucha środkowego laryngolog zwykle skieruje na badania obrazowe (np. rezonans magnetyczny), ponieważ mogą występować u nich nieprawidłowości – np. guz
  • utrzymujący się ubytek słuchu po ostrym zapaleniu ucha środkowego – przemijający subiektywny ubytek słuchu może wystąpić podczas OZUŚ z powodu płynu w uchu środkowym. Jeśli jednak utrzymuje się dłużej 1–2 tygodnie po ustąpieniu zakażenia, wtedy wymaga konsultacji z laryngologiem.
  • przewlekła perforacja (otwór) błony bębenkowej – podczas OZUŚ może dojść do pęknięcia błony bębenkowej, która w większości przypadków goi się samoistnie. Jednak w przypadku nawracających lub ciężkich epizodów ostrego zapalenia ucha środkowego, perforacje mogą stać się przewlekłe. Jeśli otwór w błonie bębenkowej utrzymuje się przez sześć tygodni lub dłużej wymaga konsultacji larynoglogicznej.

Inne powikłania ostrego zapalenia ucha środkowego u dorosłych są rzadkie, ale mogą wystąpić z powodu różnych czynników, takich jak upośledzona odporność, nieprawidłowości anatomiczne tej okolicy, nieodpowiednia antybiotykoterapia (np. nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich, zbyt wczesne odstawienie antybiotyku) lub szczególnie zjadliwy patogen. Należą do nich: zapalenie wyrostka sutkowatego (fragmentu kości czaszki), zapalenie błędnika, porażenie nerwu twarzowego, ubytek słuchu, zapalenie kości skalistej, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych usznopochodne, ropień nadtwardówkowy, podtwardówkowy lub ropień mózgu, wodogłowie wskutek zakrzepu zatok żylnych bocznych mózgu, septyczna zakrzepica zatok żylnych mózgu.

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego – co to jest

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego to nawracające zakażenie ucha środkowego i/lub komórek powietrznych wyrostka sutkowatego (fragmentu czaszki znajdującej się w sąsiedztwie ucha) przy współistnieniu perforacji błony bębenkowej, czyli otworu w błonie bębenkowej.

Tak jak ostre zapalenie ucha środkowego, przewlekłe zapalenie ucha środkowego częściej występuje u dzieci niż dorosłych.

Istnieją różne klasyfikacje przewlekłego stanu zapalnego toczącego się w uchu środkowym w zależności od przebiegu choroby i jej lokalizacji. Przewlekłe zapalenie ucha środkowego definiuje się jako ucho z perforacją błony bębenkowej, w którym dochodzi do nawracającego lub przewlekłego zapalenia ucha. Może to być:

  • łagodne (nieaktywne) zapalenie ucha środkowego, kiedy nie dochodzi do wycieku płynu z ucha (tzw. sucha perforacja) i nie ma aktywnego zakażenia
  • przewlekłe zapalenie ucha środkowego z wysiękiem, w którym z ucha wycieka płyn surowiczy zwykle o słomkowym kolorze
  • przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego, gdy występuje przewlekłe wyciekanie ropy przez otwór (perforację) w błonie bębenkowej.

Przewlekłe perlakowe zapalenie ucha środkowego

Przewlekły stan zapalny ucha środkowego może być związany z obecnością perlaka. Perlak (guz perlisty) jest formą przewlekłego stanu zapalnego w uchu środkowym. Jest to twór podobny do guza o białoszarym połysku. Tworzą go masy złuszczającego się nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego, bakterie, zaschnięta wydzielina, kryształy cholesterolu. Nabłonek tworzący perlaka nie występuje w uchu środkowym, może jednak do niego wnikać poprzez ubytek w błonie bębenkowej. Perlaki dzieli się na wrodzone (występujące rzadko) i nabyte. Perlaki nabyte powstają na skutek stanów zapalnych ucha i trąbki słuchowej. Przewlekłe perlakowe zapalenie ucha środkowego może wystąpić w każdym wieku.

Przeczytaj więcej: Perlak

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego – przyczyny

U dzieci przewlekła choroba uszu często występuje po epizodach ostrego zapalenia ucha środkowego. Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego występuje częściej w rejonach o niższym statusie społeczno-ekonomicznym i może być związane z opóźnieniem leczenia ostrego zapalenia ucha środkowego, gorszymi warunkami higienicznymi, częstszym paleniem tytoniu lub gorszym odżywianiem. Trudno oszacować czas, kiedy ostre zapalenie ucha środkowego staje się przewlekłym zapaleniem ucha środkowego. Zwykle przyjmuje się, że jest to od sześciu tygodni do trzech miesięcy.

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego u dorosłych występuje u pacjentów z perforacją błony bębenkowej, która nie chce się zagoić. Zazwyczaj u tych osób występowały nawracające zapalenia ucha w dzieciństwie.

Przewlekłe zapalenie ucha powstaje w wyniku dysfunkcji przewodu (trąbki) Eustachiusza, zwykle związanej z jego niedrożnością – najczęściej w wyniku infekcji górnych dróg oddechowych lub sezonowego alergicznego nieżytu nosa. Natomiast zaburzenia drożności przewodu Eustachiusza nie powodują zakażenia, ale objawy, takie jak słyszenie własnego głosu (autofonia) i uczucie pełności w uchu. Rzadko przewlekłe zapalenie ucha środkowego z obecnością płynu jest spowodowana niedrożnością otworu przewodu Eustachiusza z powodu guza lub jako powikłanie radioterapii tej okolicy.

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego – objawy

Głównymi objawami przewlekłego zapalenia ucha środkowego są niedosłuch, wyciek z ucha oraz zawroty głowy po dostaniu się wody do ucha (w przypadku ubytku w błonie bębenkowej).

Najczęstszym objawem przewlekłego ropnego zapalenia ucha środkowego jest nawracające lub stałe wyciekanie ropy z ucha. Ucho najczęściej nie boli, nie występuje gorączka ani inne objawy infekcji. Ropa wydostająca się z ucha może mieć nieprzyjemny zapach.

Zazwyczaj występuje pogorszenie słuchu. Stopień utraty słuchu jest związany z lokalizacją i wielkością perforacji (otworu) błony bębenkowej, stanem kosteczek słuchowych oraz czasem trwania przewlekłego uszkodzenia.

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego – diagnostyka

Diagnozę przewlekłego zapalenia ucha środkowego można postawić na podstawie wywiadu oraz badania otoskopowego. Często jednak ostateczne rozpoznanie ustala się podczas leczenia zabiegowego. Przydatne bywają badania obrazowe (tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny). Na ich podstawie można określić zakres zniszczenia otaczających kości, np. w przypadku perlaka.

Przewlekłe zapalenie ucha środkowego – leczenie

Celem leczenia przewlekłego ropnego zapalenia ucha środkowego jest wyeliminowanie wycieku z ucha, wyleczenie błony bębenkowej i obecnego zakażenia, a także zapobieganie powikłaniom i nawrotom. Leczenie zależy od rodzaju przewlekłego zapalenia ucha środkowego i objawów. W leczeniu stosuje się odpowiednią higienę ucha, antybiotyki podawane miejscowo – do ucha, antybiotyki doustne, a także leczenie operacyjne. Należy pamiętać, że osoby, które mają otwór (perforację) błony bębenkowej muszą chronić ucho przed dostaniem się do niego wody. Należy zabezpieczać otwór słuchowy podczas kąpieli i brania prysznica.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie przewlekłego zapalenia ucha środkowego?

Rokowanie w przewlekłym zapaleniu ucha środkowego jest różne w zależności od typu zapalenia. W większości przypadków rokowanie jest dobre, a ryzyko wystąpienia powikłań niewielkie. W przypaku powikłanego przewlekłego zapalenia ucha środkowego rokowanie może być gorsze i czasem wiąże się ze stałym upośledzeniem słuchu.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia przewlekłego zapalenia ucha środkowego?

Szczegółowy przebieg rekonwalescencji zależy od typu przewlekłego zapalenia i od leczenia, które zastosowano. Należy przestrzegać zaleceń lekarza i zgłaszać się na kontrole.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na przewlekłe zapalenia ucha środkowego?

Przewlekłe choroby zapalne ucha środkowego powstają zazwyczaj jako wynik występujących w przeszłości ostrych stanów zapalnych. W ich profilaktyce najważniejsza jest więc odpowiednia diagnostyka i leczenie ostrych chorób zapalnych ucha.

28.10.2022
Zobacz także
  • Przewlekłe zapalenie ucha środkowego
Wybrane treści dla Ciebie
  • Nowotwory ucha środkowego
  • Zapalenie błędnika
  • Powikłania zapalenia ucha środkowego
  • Ostre zapalenie ucha środkowego u dziecka
  • Urazy ucha środkowego i kości skroniowej
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta