Dla kogo pomoc w złym to zło?
Badanie pokazało, że tylko dzieci w wieku 4,5-7 lat oceniły pomoc żyrafy w złym uczynku (zburzeniu wieży) jako niemoralną, a utrudnianie w dokonaniu tego występku jako moralne. Dzieci w wieku 2-4 lata oceniały pomoc żyrafy (zarówno w zbudowaniu wieży, jak i jej zburzeniu) zawsze jako moralnie dobrą, a utrudnianie jako moralnie złe. Młodsze dzieci lubiły pomocną żyrafę niezależnie od tego, czy chciała pomóc w zbudowaniu czy w zburzeniu wieży. Dopiero od piątego roku życia dzieci preferowały tę postać, która utrudniała niemoralne zachowanie.
Taki wynik wskazuje, że dzieci powyżej 4,5 roku życia zaczynają dokonywać bardziej złożonych i dojrzałych osądów moralnych, uwzględniając w swoich ocenach czyjegoś postępowania zarówno fakt pomagania, jak i cel udzielanej pomocy.
Zrozumieć „wybryki” trzylatka
– Gdy wyjdziemy poza świat pacynek, takie sytuacje zdarzają się na porządku dziennym. Na przykład gdy w przedszkolu jedno dziecko popsuje zabawkę i prosi swojego najlepszego kumpla: pomóż mi ukryć to zepsute autko, by pani przedszkolanka nie widziała. Czy to dziecko, które jest proszone o pomoc powinno jej udzielić? W końcu prosi najlepszy kumpel, a pomaganie jest przecież dobre – opisuje autorka projektu.
Zaznacza, że takie badanie pozwalają lepiej zrozumieć, jak funkcjonuje poznanie społeczne dziecka i jego sądy moralne, a tym samym lepiej kształtować relacje i interakcje z małym człowiekiem.
– Osoby pracujące z dziećmi im lepiej zrozumieją, jak dziecko widzi świat społeczny, tym lepiej mogą kształtować swoje interakcje i relacje z dzieckiem. Nauczyciel przedszkolny obserwujący trzylatka, który pomaga swojemu przyjacielowi w drobnej kradzieży będzie wiedział, z czego to może wynikać. To nie znaczy, że z takiego dziecka wyrośnie złodziej, takie zachowanie to prawdopodobnie rzecz rozwojowa, która minie przez sam fakt funkcjonowania w społeczeństwie – mówi Myślińska-Szarek.
Kiedy uczymy się co jest dobre, a co złe?
Nie wiadomo dokładnie, dlaczego dopiero dzieci od około 4. roku życia dokonują bardziej złożonych ocen moralnych. Pierwsza z hipotez wyjaśniających to zjawisko dotyczy norm społecznych.
– Z ewolucyjnego punktu widzenia jesteśmy istotami społecznymi i uważamy, że pomaganie jest dobre i że trzeba pomagać bez względu na cel. Natomiast dopiero w trakcie socjalizacji, przyswajania norm społecznych, wraz z informacjami przekazywanymi przez rodziców i opiekunów, dzieci około 4-4,5 roku życia uczą się, że pomaganie w niemoralnym czynie jest czymś złym – opisuje badaczka Uniwersytetu SWPS.
Druga hipoteza odnosi się do rozwoju funkcji poznawczych. Według niej dzieci od początku widzą niespójność w pomaganiu i złych intencjach. Jednak młodsze dzieci nie potrafią jeszcze zintegrować sprzecznych komunikatów podczas dokonywania osądów moralnych.
– Dopiero około 4. roku życia funkcje poznawcze są już na tyle rozwinięte, że dzieci integrują ze sobą wiele różnych informacji przy dokonywaniu ocen moralnych. Dlatego też sądy moralne bardziej się wtedy niuansują – tłumaczy Katarzyna Myślińska-Szarek.
Zwraca też uwagę, że czasem nawet dorosłym trudno stanowczo odmówić udzielenia pomocy np. w nieetycznym działaniu, a co dopiero dzieciom.
– Gdy jeden kolega prosi drugiego o pomoc w zakamuflowaniu niedoskonałości w samochodzie przed jego sprzedażą – czy proszony o taką nieetyczną przysługę powinien pomóc? Każdy oczywiście powinien znać odpowiedź, ale myślę, że niektórzy dorośli również mogą mieć trudność w podjęciu decyzji – podkreśla badaczka.
