Opracowała: lek. Aleksandra Margol-Szczerbicka
Optymalny rozwój dziecka wymaga aktywnego zaangażowania rodziców, którzy poza spełnianiem innych ról, uczą dziecko akceptowalnych zachowań. Skuteczne metody wychowawcze wspierają prawidłowy rozwój dziecka. Pozwalają nauczyć dziecko regulowania własnych zachowań, zapobiegają wyrządzeniu sobie krzywdy, wzmacniają m.in. umiejętności poznawcze czy społeczno-emocjonalne.
Fot. pixabay.com
Pediatrzy mogą przekazywać rodzicom i opiekunom informacje dotyczące radzenia sobie z zachowaniami dzieci oraz technik wychowawczych stosowanych w celu nauki właściwego zachowania.
Awersyjne metody wychowawcze, w tym wszystkie formy kar cielesnych, krzyku lub upokarzania dzieci, cechuje niewielka skuteczność chwilowa i brak skuteczności w rozumieniu długoterminowym. Wraz z nowymi danymi naukowymi, badacze łączą kary cielesne ze zwiększonym ryzykiem negatywnego zachowania, pogorszeniem zdolności poznawczych, psychospołecznych i emocjonalnych.
Zgodnie z definicją, kara cielesna lub fizyczna to każda, w której siła fizyczna ma na celu spowodowanie jakiegokolwiek stopnia bólu lub dyskomfortu. Obejmuje ona uderzenia ręką lub narzędziem, ale w skrajnych formach również potrząsanie lub rzucanie dzieckiem, drapanie, szczypanie, ciągniecie za włosy lub uderzanie w uszy, kopanie, gryzienie, zmuszanie dzieci do przebywania w niewygodnej pozycji, przypalanie. Formy przemocy niefizycznej obejmują lekceważenie, upokarzanie, oczernianie, stawianie w pozycji kozła ofiarnego, zastraszanie i wyśmiewanie. W omawianym artykule poprzez karę cielesną autorzy rozumieli niewywołujące obrażeń uderzenie otwartą dłonią w intencji zmiany zachowania dziecka.
Stosowanie kar cielesnych
W badaniu z 2004 roku około 2/3 badanych rodziców małych dzieci zgłaszało stosowanie jakiejś formy kar cielesnych, a 85% nastolatków zgłosiło narażenie na takie kary. Wśród tych nastolatków 51% zostało uderzonych paskiem lub innym przedmiotem. Występowanie silnych czynników stresowych w rodzinie, takich jak problemy ekonomiczne, choroby psychiczne, przemoc partnera lub nadużywanie substancji uzależniających, zwiększa ryzyko stosowania ciężkich kar. Rodzice, u których występowały objawy depresyjne, częściej negatywnie oceniali zachowanie dziecka, co wiązało się z częstszym stosowaniem kar fizycznych.
Efekty stosowania kar cielesnych są przejściowe – w ciągu 10 minut większość (73%) dzieci wracała do zachowania, za które zostało ukarane. Natomiast, jak wskazują wyniki badań, następstwem karania cielesnego małych dzieci są zachowania agresywne i eksternalizacyjne, prowadzące ostatecznie do częstszego dawania klapsów.
Konsekwencje stosowania kar cielesnych obejmują m.in.:
- ryzyko urazu w przypadku karania dzieci przed 18. miesiącem życia
- agresywne zachowania dzieci, kłótnie między rodzicem i dzieckiem oraz negatywny wpływ na relację rodzic–dziecko w przypadku powtarzalnego stosowania kar cielesnych
- zwiększoną agresję wśród dzieci przedszkolnych i szkolnych
- większe, a nie mniejsze, ryzyko nieposłuszeństwa i agresji w przyszłości
- większe ryzyko chorób psychicznych i zaburzeń poznawczych
- dawanie klapsów może mieć negatywne skutki podobne do tych występujących w przypadku stosowania przemocy fizycznej.
W przypadku wielu dzieci dawanie klapsów nasila złość i agresję, zamiast uczyć odpowiedzialności i samokontroli. W jednym z badań stwierdzono, że miało ono związek z większym odsetkiem prób samobójczych, nadużywania alkoholu umiarkowanego do ciężkiego stopnia, oraz zaburzeń związanych z przyjmowaniem substancji uzależniających w dorosłości. Było to niezależne od ryzyka związanego z doświadczeniem przemocy fizycznej i emocjonalnej.
