Niniejsze wytyczne stanowią konsensus grupy ekspertów zajmujących się mlekiem kobiecym i laktacją, który opracowano na podstawie procedur obowiązujących w polskich szpitalach położniczo-ginekologicznych z uwzględnieniem instrukcji postępowania ze sprzętem oraz zaleceń Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczących postępowania w okresie pandemii COVID 19.
Skróty: COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez koronawirusa (nr 19 oznacza rok pojawienia się zakażenia)
Fot. istockphoto.com
Sytuacje wymagające odciągania mleka dla dziecka mogą się zdarzyć zarówno w czasie pobytu w szpitalu (dla wcześniaka, dziecka chorego, dziecka ssącego nieefektywnie z innych przyczyn), jak i w domu (sytuacje wymienione powyżej oraz stymulacja laktacji w niedoborach pokarmu, wychodzenie z domu itp.). W okresie pandemii COVID-19 personel medyczny powinien informować matki odciągające mleko, jak zachować wzmożoną higienę sprzętu używanego do odciągania i podawania mleka dziecku (tab. 1. i 2.). W szpitalu warto zrewidować dotychczasowe procedury. Jednocześnie, tonując emocje pacjentek, należy im przekazywać wiedzę na temat bezpieczeństwa żywienia dzieci mlekiem zdrowych matek. Warto podkreślać wartość immunologiczną mleka kobiecego oraz potencjał w zapobieganiu chorobom infekcyjnym w okresie niemowlęcym i chorobom metabolicznym w dzieciństwie i życiu dorosłym. Nie można dopuścić, aby z powodu nieuzasadnionego lęku matek lub personelu doszło do masowego zaniechania żywienia dzieci najzdrowszym pokarmem.
| Tabela 1. Wzmożona higiena laktatora przez zdrowe matki przebywające w domu w okresie pandemii COVID-19 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| wymogi dotyczące sprzętu | ||||||
| - w obecnej sytuacji epidemiologicznej zaleca się posiadanie własnego laktatora - wypożyczać można tylko moduły laktatorów, które są dopuszczone przez producenta do przekazywania innym osobom (nie osobiste), natomiast pozostałe elementy trzeba mieć własne - wypożyczalnia musi prowadzić ścisłe procedury bezpieczeństwa epidemiologicznego i udostępniać te informacje - przed pierwszym użyciem wskazana jest dezynfekcja sprzętu (wg zaleceń producenta) - moduł laktatora należy utrzymywać w czystości, tak samo jak inne przedmioty wykorzystywane w opiece nad dzieckiem - zaleca się, aby inni domownicy nie dotykali modułu i elementów laktatora bez wcześniejszej higieny rąk | ||||||
| postępowanie przed ściągnięciem mleka | ||||||
| - umyj dokładnie ręce wodą i mydłem, a następnie wytrzyj ręcznikiem papierowym - złóż czyste elementy laktatora i sprawdź, czy nie ma w nich zanieczyszczeń, zanieczyszczony dren wyrzuć i zamontuj nowy | ||||||
| postępowanie po ściągnięciu mleka | ||||||
| - świeże mleko podaj dziecku od razu lub przechowuj w zamkniętym pojemniku (6 h w temp. pokojowej, 96 h w lodówce, 6 mies. w zamrażarce) - elementy, które miały kontakt z piersią/mlekiem (lejki, zawory, butelki itd.), umyj ręcznie w ciepłej wodzie z dodatkiem płynu do mycia naczyń lub w zmywarce (wg zaleceń producenta) - akcesoria osusz na ręczniku papierowym - elementy laktatora przechowuj w czystym i suchym pojemniku z pokrywką - co najmniej raz dziennie, a najlepiej po każdym użyciu, przeprowadzaj dezynfekcję termiczną elementów (we wrzątku lub w specjalnej torebce w kuchence mikrofalowej, korzystaj z zaleceń producenta); nie dezynfekuj ich środkami chemicznymi - jeśli odciągasz mleko dla wcześniaka, noworodka, dziecka chorego lub przebywającego w szpitalu, dezynfekuj akcesoria przed każdym użyciem | ||||||
| Tabela 2. Wzmożona higiena laktatora przez zdrowe matki przebywające w szpitalu w okresie pandemii COVID-19 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| wymogi dotyczące sprzętu | ||||||
| - laktatory na wyposażeniu szpitala muszą spełniać warunki wyrobu medycznego i być dopuszczone przez producenta do przekazywania wielu pacjentkom; końcówki osobiste należy mieć własne, szpitale stosują też końcówki wielorazowe sterylizowane oraz jednodniowe lub jednorazowe dla dzieci chorych lub przedwcześnie urodzonych - szpital prowadzi ścisłe procedury bezpieczeństwa epidemiologicznego sprzętu - nie ma przeciwwskazań do posiadania w szpitalu własnego laktatora przyniesionego z domu, ale szpital jest zobowiązany przeprowadzić procedurę jego odkażania - pacjentkę należy koniecznie zapoznać z obowiązującą w szpitalu procedurą postępowania ze sprzętem i zasadami higieny osobistej - zaleca się, aby laktator i końcówki osobiste do laktatora szpitalnego dotykała tylko matka | ||||||
| postępowanie przed ściągnięciem mleka | ||||||
| - umyj dokładnie ręce wodą i mydłem lub użyj płynu do dezynfekcji na bazie alkoholu - jeśli używasz własnego laktatora, złóż czyste elementy laktatora i sprawdź, czy nie ma w nich zanieczyszczeń, zanieczyszczony dren wyrzuć i zamontuj nowy - jeśli używasz laktatora szpitalnego, moduł laktatora, wyłącznik zasilania i blat stołu przetrzyj chusteczką z płynem dezynfekującym (wg procedur obowiązujących w szpitalu), następnie umyj ręce i załóż czyste końcówki osobiste | ||||||
| postępowanie po ściągnięciu mleka | ||||||
| - świeże mleko podaj dziecku, używając czystego sprzętu do karmienia lub ew. zostaw na później w zamkniętym pojemniku (6 h w temp. pokojowej, 96 h w lodówce) - jeśli dostarczasz pokarm na oddział dla dziecka, przekaż go w zamkniętym, opisanym pojemniku (imię, nazwisko, data, godzina), zgodnie z procedurami obowiązującymi w szpitalu - blat, moduł laktatora i wyłącznik zasilania zdezynfekuj chusteczką z płynem dezynfekującym (wg procedur obowiązujących w szpitalu) - elementy, które miały kontakt z piersią/mlekiem (lejki, zawory, butelki itd.), umyj ręcznie w ciepłej wodzie z detergentem - akcesoria osusz na papierowym ręczniku (w Twoim pojemniku lub na jego pokrywce) przed kolejnym użyciem przeprowadź dezynfekcję termiczną elementów laktatora (wg procedur obowiązujących w szpitalu i wytycznych producenta): • 5–10 min w wodzie o temp. 90–100°C w Twoim pojemniku lub • w specjalnej torebce do dezynfekcji termicznej w kuchence mikrofalowej - nie dezynfekuj tych elementów środkami chemicznymi - elementy laktatora przechowuj w czystym, dużym, zamykanym pojemniku lub w torebce używanej do dezynfekcji podpisanej Twoim imieniem i nazwiskiem | ||||||
Piśmiennictwo:
1. Higiena sprzętu do odciągania, przechowywania i podawania dziecku mleka – instrukcja dla mam, Centrum Medyczne Żelazna2. Mycie i dezynfekcja akcesoriów do odciągania i przechowywania pokarmu kobiecego. Szpital Kliniczny im. Ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie
3. https://bocianek.com.pl/jak-korzystac-ze-sprzetu-laktacyjnego-w-dobie-coronavirusa
4. Główny Inspektorat Sanitarny. Jak myć ręce? Instrukcja mycia rąk. https://gis.gov.pl/zdrowie/zasady-prawidlowego-mycia-rak
5. Informacja Głównego Inspektora Sanitarnego dotycząca środków do dezynfekcji rąk oraz powierzchni. https://gis.gov.pl/zdrowie/koronawirus-zdrowie/informacje-i-zalecenia-pl/informacja-glownego-inspektora-sanitarnego-dotyczaca-srodkow-do-dezynfekcji-rak-oraz-powierzchni
6. Centers for Disease Control and Prevention: Proper storage and preparation of breast milk. www.cdc.gov/breastfeeding/recommendations/handling_breastmilk.htm; www.cdc.gov/breastfeeding/pdf/preparation-of-breast-milk_H.pdf
7. Centers for Disease Control and Prevention: How to keep your breast pump kit clean: the essentials. www.cdc.gov/healthywater/hygiene/healthychildcare/infantfeeding/breastpump.html; www.cdc.gov/healthywater/pdf/hygiene/breast-pump-fact-sheet-p.pdf
8. Centers for Disease Control and Prevention: How to clean, sanitize, and store infant feeding items. www.cdc.gov/healthywater/hygiene/healthychildcare/infantfeeding/cleansanitize.html
9. Centers for Disease Control and Prevention: Cleaning a breast pump, FDA. www.fda.gov/medical-devices/breast-pumps/cleaning-breast-pump
10. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, The Royal College of Midwives: Information for healthcare professionals. Version 8. www.rcog.org.uk/globalassets/documents/guidelines/2020-04-17-coronavirus-covid-19-infection-in-pregnancy.pdf (data pub. 17.04.2020)
