Próchnica wczesna

Pytanie nadesłane do redakcji

Dziś usłyszałam od jednej z matek, której dziecko ma próchnicę, że dzieci z próchnicą wczesną mają większą szansę na ładne, zdrowe zęby stałe niż dzieci, których próchnica wczesna nie dotknęła. Dla mnie to kompletna bzdura, ale taka informację podobno rzekoma matka otrzymała od lekarza dentysty, u którego leczy swoje dziecko. Jak to ma się do rzeczywistości?

Odpowiedziała

dr n. med. Wioletta Bereziewicz
Zakład Epidemiologii i Badań Populacyjnych IZP CMUJ w Krakowie
Zakład Stomatologii Zintegrowanej IS CMUJ w Krakowie
Europejskie Centrum Profesjonalnej Profilaktyki i Leczenia Jamy Ustnej w Krakowie

Próchnica wczesna (caries praecox) występuje tuż po wyrznięciu się zęba, a główną przyczyną jej obecności jest słabe zmineralizowanie twardych tkanek zęba.¹ Na początku obejmuje siekacze górne (szczęki), po czym atakuje następne grupy zębów w miarę ich wyrzynania.¹ Lokalizuje się na powierzchniach wargowych w okolicy szyjki zęba oraz na powierzchniach żujących zębów bocznych, a proces chorobowy przebiega bardzo szybko, niszcząc duże powierzchnie koron zębów, doprowadzając do powikłań ze strony miazgi.¹ Próchnica wczesna najczęściej występuje u dzieci wcześnie ząbkujących, kiedy jest krótki czas mineralizacji zębów, a charakterystyczną cechą jej występowania jest stały i niezahamowany postęp procesu chorobowego mimo prowadzonego leczenia.¹

Źródłem powstania próchnicy wczesnej mogą być czynniki ogólne (tj. patologiczny przebieg ciąży, uporczywe i długotrwające wymioty, choroby przebyte przez matkę, niewłaściwa dieta, złe warunki bytowania, stresy, choroby przebyte przez dziecko w pierwszych miesiącach życia, antybiotykoterapia we wczesnym wieku niemowlęcym, wcześniactwo oraz pochodzenie z ciąży bliźniaczej) i miejscowe (tj. miejscowe działanie cukru na tkanki zęba, np. podanie niemowlętom w celu uspokojenia smoczków z cukrem lub miodem lub nadmiernie słodzonych pokarmów, ale też przedłużone karmienie na żądanie tzw. zespół karmienia piersią).¹

Według American Academy of Pediatrics zaleca się wyłączne karmienie naturalne przez okres 6 miesięcy, a po tym czasie wprowadza się stopniowo pokarmy dodatkowe, kontynuując karmienie piersią do 1. roku. Natomiast World Health Organization oraz UNICEF zalecają karmienie naturalne nawet do 2 lat i dłużej. Częstość karmienia naturalnego powinna być uzależniona od indywidualnych potrzeb dziecka.² U  niemowląt karmionych sztucznie na źródła powstawania próchnicy mogą mieć wpływ: czas trwania karmienia, skład pokarmu, częstość karmienia oraz mieszanki mleczne wzbogacone fermentującymi węglowodanami.¹

Próchnica wczesnego okresu dzieciństwa (early childhood caries – ECC) lub próchnica kwitnąca u małych dzieci jest konsekwencją pozwalania niemowlętom i małym dzieciom zasypiać z butelką, wnioski te potwierdzono badaniami w 2,5–15% przypadków.³

Próchnica zębów jest chorobą nabytą, będącą pod wpływem warunków środowiskowych, a czynnik dziedziczenia nie odgrywa tu większej roli, gdyż aby proces próchnicowy został zapoczątkowany muszą współdziałać w tym samym czasie 4 czynniki tj.: podatność tkanek zęba, płytka nazębna, podłoże (substrat) i czas.¹

Należy również pamiętać, iż etiologia próchnicy zębów jest wieloprzyczynowa, dlatego pojedynczy czynnik nie może zainicjować procesu próchnicowego u dziecka, a cały zespół czynników etiologicznych.¹ U dzieci z próchnicą wczesną zębów w dostępnym piśmiennictwie nie ma informacji dotyczącej możliwości prognozowania „ładnych zdrowych zębów stałych”, dlatego też należy pamiętać, iż konieczność dbania o higienę jamy ustnej rozpoczyna się już od narodzin dziecka.