Koślawość stóp
Stopy pełnią w organizmie człowieka bardzo ważne funkcje. To na nich opiera się cały ciężar ciała i dzięki nim możemy się przemieszczać. Są również ważnym narządem czucia. Obecne w skórze podeszwy stopy zakończenia nerwowe pozwalają na odbieranie bodźców z podłoża, po którym się poruszamy. Dzięki temu możemy dostosować długość kroku oraz siłę nacisku do rodzaju powierzchni. Inaczej chodzimy po lodzie, inaczej po piasku, a jeszcze inaczej po równym chodniku. Receptory bólowe w stopach chronią nas przed uszkodzeniem przez obuwie lub np. odmrożenie.
Po urodzeniu, stopa dziecka przypomina woreczek, w którym zawieszone są drobne kości otoczone mięśniami i tkanką tłuszczową. To właśnie obecność tkanki tłuszczowej sprawia, że stopa noworodka różni się wyglądem od stopy dorosłego człowieka. Wraz z wiekiem niemowlęcia i osiąganiem przez niego kolejnych umiejętności ruchowych, do których potrzebna jest praca stóp, ich wygląd się zmienia.
Stopa płasko-koślawa
U dzieci po rozpoczęciu chodzenia obserwuje się tendencję do koślawego ustawienia stóp. Powodów tego jest wiele. Po pierwsze, w początkowej fazie nauki chodzenia, dzieci utrzymują kończyny dolne w dość dużym rozkroku, aby poprawić sobie równowagę w pozycji stojącej. Po drugie, dzieci zaczynające chodzić mają jeszcze słaby układ mięśniowy stóp.
Poza tym, koślawe ustawienie tylnej części stopy powoduje, że staw skokowy jest najbardziej rozluźniony i stopa może większą powierzchnią przylegać do podłoża, co również zapewnia poprawę równowagi i stabilizacji w pierwszych latach życia.
Ważne jest, aby w tym okresie zapewnić dziecku swobodny ruch stopy bez krępowania zbyt ciasnymi skarpetkami lub sztywnymi butami.
Trzeba także pamiętać, że koślawe ustawienie stóp może stanowić następstwo nieprawidłowości w budowie miednicy lub kolan, a nie problem sam w sobie.
Stosowanie chodzików powoduje, że dziecko przyjmuje postawę dwunożną bez naturalnej gotowości układu mięśniowego do pionizacji, co skutkuje koślawym ustawieniem stopy.
Wyróżnia się kilka rodzajów stóp płasko-koślawych. Najczęściej spotykane to tzw. fizjologiczna stopa płasko-koślawa, która może występować u dziecka do 5.–6. roku życia. Zniekształcenie to jest widoczne w pozycji stojącej, natomiast w pozycji siedzącej lub leżącej wysklepienie stopy jest prawidłowe.
Inny rodzaj to stopa płasko-koślawa utrwalona (płaskostopie). Oznacza to, że zniekształcenie utrzymuje się pomimo odciążenia stopy.
Płaskostopie może być spowodowane bardzo różnymi przyczynami. Należy tu wymienić otyłość, obniżone napięcie mięśniowe izolowane lub choroby przewlekłe sprzyjające występowaniu płaskostopia: np. zespół Ehlersa i Danlosa, zespół Marfana, wzmożone napięcie mięśniowe, np. w mózgowym porażeniu dziecięcym czy wreszcie czynniki genetyczne.
O sposobie leczenia stóp płasko-koślawych decyduje lekarz specjalista rehabilitacji medycznej lub lekarz ortopeda. Czasem konieczna jest interwencja chirurgiczna, np. w przypadku skrócenia ścięgna Achillesa lub nieprawidłowego ustawienia kości stóp względem siebie.
W przypadku fizjologicznej stopy płasko-koślawej bardzo ważna jest profilaktyka polegająca na kontroli masy ciała, unikaniu stania w nadmiernym rozkroku, które sprzyja nadmiernemu obciążaniu wewnętrznego brzegu stopy oraz stosowanie wygodnego obuwia z elastyczną podeszwą.
W niektórych przypadkach stosuje się leczenie rehabilitacyjne, które polega na ćwiczeniach wzmacniających nie tylko mięśnie stóp, ale również kończyn dolnych, pośladków, brzucha. Dodatkowo dobry efekt przynosi tzw. plastrowanie dynamiczne stóp specjalnymi taśmami, które mają taką samą elastyczność jak ludzki mięsień.
Niekiedy potrzebne jest zaopatrzenie w specjalne wkładki, które stabilizują poprawne ustawienie samej kości piętowej bez biernego podparcia wewnętrznego brzegu stopy.
Koślawość kolan
Tuż po urodzeniu, kończyny dolne noworodka są w ustawieniu szpotawym (od siebie), czyli odwrotnym do koślawego (do siebie).
Po rozpoczęciu chodzenia u większości dzieci ustawienie kolan zmienia się na koślawe. Mówimy wtedy o fizjologicznej koślawości, która jest największa między 2. a 4. rokiem życia. W prawidłowo ukształtowanych kończynach dolnych, koślawość zmniejsza się między 4. a 6. rokiem życia. Za fizjologię, czyli prawidłowość, przyjmuje się stan, kiedy przy złączonych kolanach odległość między wewnętrznymi kostkami nie jest większa niż 5–6 cm.
Fizjologicznej koślawości kolan nie leczy się, ale należy ją obserwować w kilkumiesięcznych odstępach czasu. Jeżeli objawy nie cofają się do 6. roku życia, to należy udać się z dzieckiem do lekarza, ponieważ może to wskazywać na uwarunkowania genetyczne (rodzinne predyspozycje), schorzenia układu kostnego lub tkanki łącznej, zaburzenia wchłaniania wapnia. Przyczyną może być także nadwaga.
Jako profilaktykę można stosować siadanie po turecku i unikanie siadania między piętami (tzw. „siad W”).
Należy stymulować dziecko do różnego rodzaju aktywności rozwijających prawidłową postawę i siłę mięśniową, dbać o kontrolę masy ciała. Również w przypadku koślawości kolan można stosować plastrowanie dynamiczne jako działanie wspomagające.