W 2016 roku został zniesiony skutecznie działający Narodowy program ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu, a w ostatnich latach doszło w Polsce do alarmującego wzrostu sprzedaży papierosów o 20%.
Fot. pixabay.com
- Zmniejszenie częstości palenia dzięki dobrze zaplanowanej, rozłożonej w czasie, efektywnej narodowej strategii prowadzi do spadku zachorowalności i umieralności na choroby odtytoniowe
- Sprzedaż papierosów zwiększyła się z 41 mld w 2015 r. do 50 mld sztuk w 2022 r., a dostępność ekonomiczna wyrażona liczbą paczek papierosów do kupienia za minimalną pensję wzrosła o prawie 50% w tym czasie
- Fundacja „Promocja Zdrowia” zwraca się z apelem o wszczęcie inicjatywy dla przywrócenia Narodowego programu ograniczenia zdrowotnych następstw palenia tytoniu
W ostatnich dziesięcioleciach osiągnęliśmy w Polsce niezwykły postęp w walce z chorobami odtytoniowymi. Jeszcze w latach 80. ubiegłego wieku spożycie tytoniu w Polsce należało do najwyższych na świecie. Na początku lat 90. rocznie sprzedawano ponad 100 mld papierosów. Od tego czasu poziom palenia spadł o ponad połowę, a w 2015 roku sprzedaż papierosów wyniosła około 41 mld sztuk. Od kiedy Polacy zaczęli masowo rzucać palenie, gwałtownie spadać zaczęły również zachorowania i umieralność na choroby przyczynowo związane z papierosami, między innymi raka płuca, zawały serca czy POChP.
Polska jest przykładem niezwykłego sukcesu prewencji pierwotnej raka płuca. Jedną z najważniejszych inicjatyw prowadzących do zerwania z tytoniem i zapobiegania zachorowaniu i śmierci z powodu raka płuca jest akcja „Rzuć palenie razem z nami”, stworzona w oparciu o odbywający się w Stanach Zjednoczonych od początku lat 70. „Great American Smokeout”. W Polsce akcja ta jest prowadzona od początku lat 90. przez Fundację „Promocja Zdrowia”. Historycznie jest jedną z najskuteczniejszych inicjatyw zdrowotnych w naszym kraju. W niektórych latach nawet do pół miliona byłych palaczy deklarowało, że zerwało z nałogiem właśnie dzięki akcji „Rzuć palenie razem z nami”. Naturalny eksperyment, który miał miejsce w Polsce pokazuje, że zmniejszenie częstości palenia dzięki dobrze zaplanowanej, rozłożonej w czasie, efektywnej narodowej strategii (Narodowy program ograniczenia zdrowotnych następstw palenia tytoniu 1995-2016) prowadzi do spadku zachorowalności i umieralności na choroby odtytoniowe.
Umieralność na raka płuca jest najlepszym wskaźnikiem, który odzwierciedla zmniejszający się poziom ekspozycji na rakotwórcze i toksyczne substancje zawarte w dymie tytoniowym. Spadek umieralności na raka płuca jest obserwowany we wszystkich grupach wiekowych dorosłych, zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Wcześniejszy spadek obserwowano w najmłodszej grupie wieku dorosłych, a późniejszy w najstarszej grupie wieku. Umieralność na raka płuca u mężczyzn w Polsce zmniejszyła się siedmiokrotnie w grupie wieku 20-44 lata (z 6,7/100 000 w 1981 roku do 0,7/100 000 w 2021 roku), czterokrotnie (z 202/100 000 w 1991 roku do 66/100 000 w 2021 roku) w grupie dorosłych w średnim wieku (45-64 lata) i prawie dwukrotnie (z 513/100 000 do 319/100 000 w 2021 roku) u najstarszych (65 lat i więcej).
Obraz epidemiologiczny umieralności na raka płuca różnił się u kobiet w stosunku do mężczyzn wielkością zjawiska i przesunięciem w czasie, co wynika m.in. z poziomu ekspozycji na dym tytoniowy i jej zmian w czasie. Odwrócenie trendu umieralności na raka płuca u kobiet nastąpiło później w stosunku do tego obserwowanego u mężczyzn. Standaryzowane współczynniki umieralności spadły z 2 w 1996 roku do 0,5/100 000 w 2021 roku w grupie wieku 20-44 lata i z 47 w 2014 roku do 31/100 000 w 2021 roku w grupie wieku 45-64 lata. Jest już także widoczne najdłużej oczekiwane odwrócenie trendu umieralności na raka płuc w najstarszej grupie wieku kobiet, w której współczynniki zmniejszyły się w ostatnich latach z 148 do 140/100 000.
Niestety w 2016 roku został zniesiony skutecznie działający Narodowy program ograniczenia zdrowotnych następstw palenia tytoniu, a w ostatnich latach doszło w Polsce do alarmującego wzrostu sprzedaży papierosów o 20%. Sprzedaż zwiększyła się z 41 mld w 2015 roku do 50 mld sztuk w 2022 roku, a dostępność ekonomiczna wyrażona liczbą paczek papierosów do kupienia za minimalną pensję wzrosła o prawie 50% w tym czasie. Jest to niezwykle niebezpieczne zjawisko, które zagraża zmniejszającej się umieralności na raka płuca, ale także zachorowalności i umieralności z powodu innych chorób wynikających z palenia tytoniu, m.in. chorób układu krążenia. Należy pamiętać, że w Polsce nadal pali papierosy około 7 mln Polek i Polaków.
Wobec nasilających się niepokojących faktów, Fundacja „Promocja Zdrowia” zwraca się z apelem w tegoroczny „Światowy Dzień Rzucania Palenia” w Polsce, aby wezwać wszystkie instytucje i organizacje, które odpowiadają za zdrowie Polaków, do wszczęcia inicjatywy dla przywrócenia Narodowego programu ograniczenia zdrowotnych następstw palenia tytoniu.
Przed trzydziestu laty Polacy palili więcej niż obywatele innych krajów świata. Polska miała najwyższy poziom zachorowalności i umieralności z powodu chorób tytoniowych, szczególnie raka płuca. Od lat 90. doszło do znaczącej zmiany w zachowaniach Polaków w stosunku do palenia. Sprzedaż papierosów spadła z około 100 miliardów w 1990 roku do około 40 miliardów w 2016 roku. Doprowadziło to m.in. do spadku częstości zachorowań i umieralności z powodu raka płuca u mężczyzn w średnim wieku o 2/3 (patrz rysunek). Obecnie zjawisko to dotyczy obu płci i wszystkich dorosłych grup wiekowych. Potrzebny jest natychmiastowy powrót do Narodowego programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu. 16 listopada jest dobrym dniem do podjęcia próby rzucenia nałogu przez ciągle jeszcze palących 7 milionów Polaków (w 1990 roku paliło około 15 milionów Polaków) i refleksji w sprawie podjęcia działań dla stałego zmniejszania częstości palenia.
