×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Afantazja – życie bez dostępu do wyobraźni

Niezdolność do przywoływania z pamięci obrazów lub innych wspomnień związanych z doznaniami zmysłowymi określa się terminem afantazji. Najnowsze badania po raz pierwszy systematycznie opisują to zjawisko.

mgła

Fot. Joe Beck/Unsplash

Gdy nie potrafimy przywołać z pamięci obrazu twarzy ukochanej osoby, przed snem liczyć w wyobraźni owiec czy wyobrazić sobie, jak mógłby wyglądać projektowany przez nas dom – cierpimy na zaburzenie zwane afantazją. W skrajnych przypadkach dotyczy to także innych wrażeń zmysłowych, takich jak zapachy, smaki, faktury powierzchni czy emocje.

Zaburzenie to zostało wstępnie rozpoznane przez sir Francisa Galtona w 1880 r. Badania przeglądowe przeprowadzone w XX w. sugerowały, że może na nią cierpieć ok. 2,5% populacji. Jednak do niedawna nie przeprowadzono systematycznych analiz afantazji.

Obecnie zagadnieniem zajmuje się neurolog poznawczy, prof. Adam Zeman z University of Exeter Medical School (W. Brytania), autor najnowszych badań na większej puli osób, opublikowanych na łamach pisma „Cortex”.

Do badań doszło przez przypadek, kiedy to amerykański dziennikarz naukowy Carl Zimmer napisał artykuł popularny na temat afantazji, powołując się na wcześniejsze prace Zemana. Wówczas do naukowca zaczęli zgłaszać się ludzie, którzy rozpoznali u siebie podobne objawy do opisywanych.

Wielu z nich relacjonowało, że afantazja wywarła duży wpływ na ich życie, odbierając im wspomnienia o zmarłych krewnych czy utrudniając przyswajanie wiedzy w szkole. Cześć sygnalizowała, że wszelkie opisy w tekstach (przedmiotów, krajobrazów itp.) nie wywołują u nich żadnych obrazów, pozostając przez to bez znaczenia, inni wskazywali, że niektóre ścieżki kariery, takie jak architektura czy projektowanie, były dla nich niedostępne, ponieważ nie potrafili zwizualizować efektów swojej pracy.

Wizualizacja jest wynikiem aktywności sieci określonych rejonów rozsianych po całym mózgu, które współpracują ze sobą, tworząc obrazy na bazie wspomnień o tym, jak wyglądało to, co widzieliśmy. Opisywano pojawianie się symptomów afantazji np. wskutek uszkodzeń mózgu czy zaburzeń nastroju. Wydaje się, że część osób może rodzić się z objawami afantazji występującymi w różnym nasileniu.

W swoim artykule popularnonaukowym Carl Zimmer przywołał przykład 60-letniego mężczyzny, u którego objawy afantazji pojawiły się po zabiegu kardiochirurgicznym. Najnowsze badania Zeman prowadził na grupie 21 osób, które się do niego zgłosiły.

Jeden z badanych, 25-letni Tom Ebeyer z Kanady relacjonował, że zdał sobie sprawę, iż jest z nim coś nie tak, kiedy kilka lat wcześniej uświadomił sobie, że jego dziewczyna umie sobie coś zwizualizować, podczas gdy on tego nie potrafi. Mówił on o niemożności przywołania z pamięci zapachu kwiatów czy głosu ukochanej osoby. Zrozumiał wówczas, dlaczego czytanie szło mu zawsze powoli oraz dlaczego mimo pracy słabo wypadał w szkole na testach wymagających pamięci. W jego przypadku afantazja dotyka wszystkich zmysłów, a także emocji.

„Po śmierci mojej matki bardzo mnie załamało, że nie mogłem przypomnieć sobie naszych wspólnych wspomnień. Pamiętałem fakty, ale nie obrazy. Po 7 latach prawie już nie pamiętałem jej samej” - dodaje.

Niel Kenmuir, 39-latek z Wielkiej Brytanii, wspomina, że w szkole nigdy nie mógł zrozumieć, co oznacza liczenie owiec przed snem. „Uznałem, że ma to sens przenośny. Kiedy sam to próbowałem robić, moja głowa obracała się, jakbym chciał szukać wzrokiem niewidzialnych owiec przelatujących obok. Wiele lat szukałem w internecie informacji o mojej przypadłości i nic nie znalazłem. Bardzo się cieszę, że nareszcie zostało to zbadane i zdefiniowane” - podkreśla.

Niel pracuje w księgarni i bardzo lubi czytać. Unika jednak książek z barwnymi opisami krajobrazów, ponieważ nic mu nie mówią, nawet jeśli czyta je po wielekroć. Wcześniej studiował filozofię, w której jest wiele rzeczy pobudzających wyobraźnię, jednak były mu niedostępne.

Dodaje, że nigdy nie był ambitny. Zastanawia się teraz, czy nie wynika to z niemożności wyobrażenia siebie samego w przyszłości, kim mógłby być np. za dziesięć lat.

Prof. Zeman dodaje, że badani wiedzą, czym są wyobrażenia, ponieważ w afantazji istnieje rozdźwięk, który polega na tym, że cierpiący na nią mają np. sny czy inne mimowolne wyobrażenia, nie potrafią zaś lub potrafią w ograniczonym stopniu przywoływać obrazy w sposób intencjonalny.

28.08.2015
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta