Liczba prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży w ciągu roku zwiększyła się o ponad 70 proc. – wynika z danych policji, prezentowanych we wtorek w Sejmie. Rzecznik Praw Dziecka zwrócił jednak uwagę, że w podobnym stopniu wzrosła liczba prób targnięcia się na swoje życie w młodszej grupie wiekowej – 7-12 lat, a posłowie wskazali, że rośnie liczba sygnałów o konieczności leczenia psychiatrycznego dzieci w wieku przedszkolnym.
Fot. Adobe Stock
Podkomisja ds. zdrowia psychicznego zajęła się we wtorek informacjami ministerstw zdrowia, edukacji i nauki, rodziny, pracy i polityki społecznej oraz sprawiedliwości, ale też urzędów Rzecznika Praw Pacjenta i Rzecznika Praw Dziecka na temat problemu samobójstw wśród dzieci i młodzieży.
Dane policji porażają: z roku na rok liczba prób targnięcia się na swoje życie przez najmłodszych Polaków rośnie w szybkim tempie. W 2021 roku w okresie od stycznia do listopada w grupie wiekowej 7-18 lat odnotowano niemal 1,5 tys. prób samobójczych (127 zakończonych zgonem), podczas gdy w roku 2020 było ich niespełna 850. Rzecznik Praw Dziecka Mikołaj Pawlak do tej informacji dodał kolejną – w 2021 roku odnotowano 51 prób samobójczych w grupie wiekowej 7-12 lat. Rok wcześniej było ich 29.
Podczas posiedzenia podkomisji nie prezentowano pełnych danych, ale z nagłośnionego niedawno raportu wynika, że największy wzrost liczby prób samobójczych – o ponad 100 proc. – nastąpił wśród młodych dziewcząt. W dodatku wiadomo – mówili o tym również w Sejmie eksperci – że oficjalne dane to tylko wierzchołek góry lodowej. Próby samobójcze widniejące w statystykach to tylko te, które zostały zgłoszone do organów ścigania.
Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że na każdą odnotowywaną w oficjalnych rejestrach śmierć samobójczą młodego człowieka przypada sto, a nawet dwieście prób. Gdyby przyjąć takie założenie, należałoby sądzić, że liczba młodych Polaków, którzy w ubiegłym roku próbowali sobie odebrać życie, wynosi minimum 12,7 tys.
Problem od dawna jest dostrzegany przez WHO i ekspertów w dziedzinie zdrowia publicznego. W grupie wiekowej 15-29 lat samobójstwa stanowią drugą (po wypadkach) przyczynę zgonów w większości krajów wysokorozwiniętych (w niektórych stanowią wręcz pierwszą).
Nie inaczej jest w Polsce. – 6 proc. zgonów, do których dochodzi do 19. roku życia, to samobójstwa. Połowa nastolatków po próbach samobójczych ponawia je w ciągu roku – mówił wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski, podkreślając, że za podstawowy czynnik chroniący i wzmacniający zdrowie psychiczne uważa się pozytywną więź dziecka z osobą dorosłą.
Wiceszef resortu zdrowia stwierdził również, że WHO rekomenduje – w celu zmniejszenia liczby zachowań samobójczych – „szeroko zakrojone działania profilaktyczne”. Przypomniał, że resort zdrowia powołał sześć lat temu zespół roboczy ds. prewencji samobójstw, który opracował w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2020-2025 zbiór dziesięciu zadań zapobiegających zachowaniom samobójczym. – Obejmuje on m.in. wprowadzenie programów profilaktycznych dla młodych pacjentów po wypisie ze szpitala psychiatrycznego, po próbach samobójczych oraz z nasilonymi myślami samobójczymi, a także opracowanie standardów postępowania z dziećmi i młodzieżą w kryzysie samobójczym oraz zwiększenie dostępności pomocy dla osób będących w kryzysie, wdrażanie nowego modelu opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży oraz współpraca z Rzecznikiem Praw Dziecka w zakresie rozwijania zadań prowadzonych w ramach dziecięcego telefonu zaufania – wyliczał.
Przedstawiciel Biura Rzecznika Praw Pacjenta podkreślał, że problemy psychiczne młodego pokolenia bardzo zaostrzyły się w czasie pandemii, z powodu m.in. izolacji społecznej, nasilenia trudnych sytuacji domowych, w tym sytuacji przemocowych. Wzrosła skala uzależnień behawioralnych, w tym od internetu, komputera. – Prewencja zachowań samobójczych wśród dzieci i młodzieży zajmuje ważne miejsce wśród zadań RPP – mówił Dominik Marciniak. – Pierwszym z takich zadań była praca nad poradnikiem „Z psychiatrią na ty”, który cieszy się dużą popularnością w sieci, a obecnie są plany, aby wydać go w formie papierowej. W ten sposób publikacja mogłaby być dostępna na każdym oddziale psychiatrycznym dla dzieci i młodzieży.
Przypomniał również, że w pierwszym roku pandemii RPP wystosował pismo do wszystkich szpitali z oddziałami psychiatrycznymi dla dzieci i młodzieży z prośbą o przedstawienie wykazu odmów przyjęć od stycznia do października wspomnianego roku. – Chcieliśmy sprawdzić, na ile odmowy te mogły przyczynić się do zagrożenia zdrowia lub życia młodych pacjentów – wyjaśnił, dodając że okazało się ostatecznie, iż żadna z odmów nie dotyczyła osoby w kryzysie zachowania samobójczego. – Chodziło o brak wskazań do hospitalizacji, brak zgody opiekuna prawnego na hospitalizację. Czterech pacjentów z analizowanego okresu zastało też przekazanych na oddział na dorosłych, ponieważ na oddziałach dla dzieci i młodzieży nie było dla nich miejsc – stwierdził.
Rzecznik Praw Dziecka podkreślał z kolei, że myśli i próby samobójcze w najmłodszej grupie wiekowej to coraz częstszy problem. Mówił, że oficjalne dane policji są „alarmujące” i „wskazują na konieczność podejmowania kolejnych pilnych działań w zakresie interwencji kryzysowej i profilaktyki wśród dzieci i młodzieży, ale także psychoedukacji wśród rodziców i nauczycieli”. – To oni pierwsi mogą zwrócić uwagę na niepokojące sygnały w zachowaniu dzieci – stwierdził.
– Z czego biorą się zachowania samobójcze? Z występowania zaburzeń psychicznych, na skutek traumy, zachowania takie pojawiają się wśród osób z zamierzonymi samouszkodzeniami lub w związku z patologiami w rodzinie – tłumaczył RPD, przyznając, że zarówno pandemia, jak i wojna w Ukrainie stanowią poważne obciążenia dla psychiki młodych osób.
– W 2020 r. podjąłem decyzję, aby dziecięcy telefon zaufania, jako rodzaj poradni pierwszego kontaktu, działał całą dobę. Przy telefonie jest otwarty czat internetowy. Nasi eksperci, psychologowie, pedagodzy, prawnicy tylko w 2021 r. odebrali ponad 39 tys. połączeń telefonicznych i prawie 10 tys. czatów internetowych – mówił Rzecznik Praw Dziecka. Przyznał jednocześnie, że każdy telefon zaufania dla młodych jest na wagę złota, bo potrzeby w zakresie udzielania wsparcia osobom w kryzysach psychicznych są dużo większe niż możliwości pojedynczych instytucji.
