Ministerstwo Zdrowia najprawdopodobniej przedłuży pilotaż Centrów Zdrowia Psychicznego do końca przyszłego roku, a docelowo chce przekuć go w rozwiązanie systemowe.
- Liczba takich placówek, gdzie można natychmiastowo, bez kolejek porozmawiać z psychologiem, stale rośnie
- Tylko do końca tego roku przybędzie 35 takich placówek w całym kraju
- Trwają też prace nad ujednoliceniem standardów diagnostyczno-terapeutycznych w ramach CZP
- Chodzi o to, żeby wszędzie, w każdym miejscu poziom wsparcia był podobny – mówi Katarzyna Szczerbowska, rzeczniczka Biura ds. pilotażu Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego
– Jeszcze przed pandemią zrobiono w Polsce badania naszej kondycji psychicznej, z których wynika, że średnio co czwarty mieszkaniec Polski doświadcza, doświadczył lub doświadczy kryzysu psychicznego. Potem doszedł COVID-19 i kryzys związany z wojną w Ukrainie, więc w tej chwili zapotrzebowanie na pomoc psychologów i psychiatrów jest ogromne. Kolejki do nich zrobiły się potężne, w niektórych miejscach trzeba czekać kilka miesięcy nawet na prywatną poradę. Po pandemii mierzymy się często z zaburzeniami lękowymi, społeczna izolacja odbiła się na naszej psychice. Dlatego pomoc szybka, dostępna pod ręką, blisko domu, jest niezwykle cenna – podkreśla Katarzyna Szczerbowska.
Z myślą o takiej szybkiej pomocy tworzona jest sieć Centrów Zdrowia Psychicznego. Pilotaż wystartował w 2018 roku w ramach Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017–2022. Jego celem jest takie zreformowanie psychiatrii, żeby nie opierała się na hospitalizacji, ale na leczeniu środowiskowym – blisko domu, opartym na zasobach i więziach pacjenta.
– Do tej pory osoby chorujące psychicznie miały do wyboru albo szpital, albo poradnię zdrowia psychicznego, gdzie stały w długich kolejkach. W CZP pomoc jest natychmiastowa, bo w przypadku kryzysu pomoc musi przyjść szybko. Kryzys psychiczny, depresja czy stany lękowe lubią się pogłębiać – mówi rzeczniczka Biura ds. pilotażu Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. – W tej chwili mamy 75 Centrów Zdrowia Psychicznego, z których 40 działa, a 35 jest w trakcie uruchamiania i one w tym roku dołączą do programu. Docelowo ma być ich 300, czyli jedno centrum w każdym powiecie, żeby wszyscy mieszkańcy Polski mieli dostęp do takiej pomocy. Bardzo liczymy na to, że przyłączą się też inni, czyli np. ministerstwo pracy czy ministerstwo edukacji. Dlatego że pomoc w zderzeniu z kryzysem musi być bardzo rozbudowana i wtedy jest najbardziej skuteczna.
Działające obecnie centra obejmują opieką 4,5 mln osób (pełna lista wraz z adresami znajduje się na stronie czp.org.pl). Jak niedawno poinformowało Ministerstwo Zdrowia, pilotaż będzie kontynuowany co najmniej do końca tego roku. Docelowo resort chce przekuć go w rozwiązanie systemowe.
– CZP będą powstawały na zasadzie konkursów, kolejne placówki będą przystępowały już do tej zmiany systemowej – zapowiada ekspertka. – My teraz w Biurze ds. pilotażu Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego pracujemy nad standardami opieki, nad standardami terapeutycznymi. Chodzi o to, żeby wszędzie, w każdym miejscu poziom wsparcia był podobny. Ale w CZP też powstają różne, świetne pomysły, np. żeby wprowadzić terapię seksuologiczną albo terapię dla par. Trzeba też uwzględnić fakt, że w zależności od tego, gdzie działa takie centrum, inne są potrzeby pacjentów. Inne są np. potrzeby ludzi, którzy są górnikami na Śląsku i ich rodzin, a inne w Grajewie czy Koszalinie.
W Centrum Zdrowia Psychicznego można otrzymać natychmiastowe bezpłatne wsparcie przez całą dobę – bez skierowania i konieczności zapisywania się na wizytę. Pomoc psychiatryczna jest udzielana także osobom nieubezpieczonym. W każdym z CZP działa punkt zgłoszeniowo-koordynacyjny, w którym we wszystkie dni powszednie w godz. 8–18 dyżuruje psycholog.
– Na wstępie rozmawia się z psychologiem, który sprawdza, z czym przyszliśmy, jakie mamy problemy, i na tej podstawie proponuje plan leczenia. Jeśli nasz problem jest trudny, ten plan leczenia musi ruszyć nie później niż w ciągu 72 godzin – mówi rzeczniczka Biura ds. pilotażu NPOZP.
Plan leczenia jest układany indywidualnie dla każdego pacjenta. Może obejmować wizyty u psychiatry, terapię indywidualną lub grupową, pobyt na oddziale dziennym, wsparcie zespołu leczenia środowiskowego, który może odwiedzać pacjenta w domu i objąć terapią rodzinną, a także pobyt na oddziale całodobowym, jeśli inne formy wsparcia okażą się niewystarczające. W niektórych CZP dostępna jest też pomoc dietetyka albo prawnika, organizowane jest również wsparcie w powrocie do pracy lub nauki.
– W Centrach Zdrowia Psychicznego pracuje personel medyczny, ale są tam też m.in. dietetycy, doradcy zawodowi i asystenci zdrowienia – mówi Katarzyna Szczerbowska. – Asystenci zdrowienia to osoby, które same przeszły przez kryzys psychiczny i mają odpowiednie przeszkolenie, żeby pomagać innym ludziom, którzy tego kryzysu doświadczają. Ta pomoc jest bardzo skuteczna, co pokazują przykłady ze Stanów Zjednoczonych i innych krajów Europy. Człowiekowi, który choruje, łatwiej usłyszeć tego, który sam przez to przeszedł.
Do CZP można się zgłosić z każdym problemem o podłożu psychicznym, np. doświadczając depresji, myśli samobójczych, skoków nastroju, bezsenności, stanów lękowych, nerwicy, kłopotów z koncentracją i pamięcią, trudności z panowaniem nad gniewem czy wypalenia zawodowego. Wsparcie dostaną tu też osoby z zaburzeniami odżywiania, przeżywające żałobę, rozwód, utratę pracy i zmagające się z ciężką chorobą. Co ważne, do CZP można się zgłosić zarówno po pomoc dla siebie, jak i bliskiej osoby, której stan psychiczny jest niepokojący.
– Do tej pory osoby chorujące psychicznie miały do wyboru albo szpital, albo poradnię zdrowia psychicznego, gdzie stały w długich kolejkach. W CZP pomoc jest natychmiastowa, bo w przypadku kryzysu pomoc musi przyjść szybko. Kryzys psychiczny, depresja czy stany lękowe lubią się pogłębiać – mówi ekspertka.
