e-recepty

Co to jest e-recepta?

E-recepta, czyli recepta elektroniczna, to cyfrowa wersja dotychczasowej recepty „papierowej”, czyli druku o wpisanej ręcznie lub wydrukowanej treści. Szerzej, pod pojęciem „e-recepty” kryje się cały centralny (wspólny dla całego kraju) system informatyczny umożliwiający gromadzenie i przesyłanie danych o przepisanych pacjentowi lekach, tak aby możliwe było zrealizowanie cyfrowej wersji recepty w dowolnej aptece w kraju. Aktualnie, obowiązującą postacią recept jest recepta elektroniczna, jednak ustawodawca przewidział kilka sytuacji, kiedy lekarz w dalszym ciągu może wystawić receptę w postaci papierowej.

Fot. istockphoto.com

Kto może wystawić e-receptę i gdzie można ją zrealizować?

Do wystawienia e-recepty uprawnieni są, dokładnie tak samo jak w przypadku recepty papierowej, lekarze, lekarze dentyści, pielęgniarki, położne oraz felczerzy i starsi felczerzy. Obecnie, wszyscy wykonujący działalność leczniczą, czyli zarówno placówki ochrony zdrowia, jak i lekarze prowadzący indywidualną praktykę lekarską, powinni być zarejestrowani w systemie informatycznym umożliwiającym ich wystawianie. E-recepty można zrealizować w każdej aptece i każdym punkcie aptecznym na terenie naszego kraju.

Jak wystawiana jest e-recepta i w jaki sposób pacjent ma do niej dostęp?

Dokumentem, który wystawia lekarz lub inny uprawniony pracownik medyczny, jest dokument elektroniczny, widoczny na ekranie komputera w oprogramowaniu do obsługi gabinetu lekarskiego. Ten dokument nie jest drukowany, ale jest udostępniany poprzez system informatyczny aptece, do której uda się pacjent w celu zakupu leków. Pacjent, na zakończenie wizyty, może otrzymać informację o wystawionej e-recepcie w postaci wydruku lub w postaci pliku .pdf wysłanego na swój adres e-mailowy. Taka informacja o wystawionej e-recepcie zawiera dane, jakie dotąd można było zobaczyć na recepcie papierowej, np. dotyczące przepisanych leków (nazwa, ilość, dawkowanie, skład leku recepturowego, sposób dawkowania), datę wystawienia czy dane lekarza wystawiającego receptę, a także – czego nie ma na receptach papierowych – może zawierać informację o wskazanym terminie kontroli lekarskiej. Co ważne, zawiera również specjalny kod, który w aptece umożliwi zidentyfikowanie e-recepty w systemie i wydanie leku. Sama informacja dla pacjenta nie jest receptą i dlatego nie wymaga żadnych pieczątek lub podpisu osoby, która wystawia recepty.

Powiadomienie o wystawieniu e-recepty można wysłać do pacjenta e-mailem (zawiera wówczas opisaną wyżej informację o e-recepcie) lub SMS-em (zawiera 4-cyfrowy kod dostępu, który wraz z numerem PESEL pozwoli na realizację e-recepty w aptece). W celu otrzymania takiego powiadomienia o wystawieniu e-recepty, należy założyć konto w ramach Internetowego Konta Pacjenta (IKP), a następnie należy zaznaczyć opcję otrzymywania powiadomień wybranym sposobem. Założenie konta w IKP pozwala pacjentowi skorzystać z wymienionych powiadomień, ale nie jest konieczne do wystawienia dla niego e-recepty. Powiadomienia e-mailowe o e-recepcie wysyłane są z adresu systemP1@p1.csioz.gov.pl, a SMS-y z kodem dostępu pochodzą od nadawcy „e-Zdrowie”.

IKP to bezpłatna aplikacja internetowa, dostępna pod adresem www.pacjent.gov.pl, dzięki której uzyskuje się dostęp do informacji o swojej elektronicznej dokumentacji medycznej. Oprócz usług związanych z e-receptami (np. wspomniane powiadomienia o wystawionych e-receptach, możliwość otrzymania e-recepty od lekarza, pielęgniarki lub położnej w celu kontynuacji leczenia, nawet bez konieczności osobistej wizyty), oferuje ona również inne przydatne opcje (za pomocą IKP można m.in. sprawdzić historię swoich wizyt w ramach finansowania przez NFZ, zezwolić innej osobie na dostęp do swoich danych medycznych, planuje się możliwość uzyskania dostępu do e-skierowań, które będą obowiązywać od stycznia 2021 r. itd.).

Konto w IKP zostanie założone automatycznie przy pierwszym logowaniu do aplikacji, bez żadnej dodatkowej rejestracji. Do zalogowania się do IKP niezbędny jest tylko Profil Zaufany. Profil Zaufany to bezpłatne narzędzie, dzięki któremu można potwierdzić swoją tożsamość w Internecie oraz składać podpis zaufany (podpis elektroniczny do podpisywania podań i wniosków składanych do instytucji publicznych). Więcej informacji na temat założenia i zatwierdzenia Profilu Zaufanego można znaleźć na stronie internetowej www.obywatel.gov.pl

Niedawno pojawiła się jeszcze jedna możliwość dostępu do otrzymanych e-recept – poprzez usługę „eRecepta” dostępną w bezpłatnej aplikacji na smartfony o nazwie „mObywatel”. Dzięki niej można pobrać, przeglądać oraz zrealizować w aptece otrzymane e-recepty. Po uruchomieniu usługi „eRecepta” na ekranie smartfona wyświetlą się dostępne, niezrealizowane recepty elektroniczne. Po wybraniu jednej z nich, aplikacja wyświetli jej szczegółowe dane, w tym informacje o przepisanych lekach. Aplikacja mObywatel dostępna jest w sklepach Google Play i AppStore. Usługa „eRecepty” w tej aplikacji jest obecnie dostępna tylko dla smartfonów z systemem operacyjnym Android 6.0 i nowszym, prawdopodobnie niedługo będzie również dostępna dla smartfonów z systemem iOS. Do uruchomienia usługi „eRecepty” wymagane jest aktywowanie innej usługi w aplikacji mObywatel – mTożsamość oraz założenie konta w IKP. Więcej informacji na temat usługi mTożsamość i jej aktywowania można znaleźć na stronie https://www.gov.pl/web/mobywatel/mtozsamosc

Jak zrealizować e-receptę?

Aby zrealizować receptę elektroniczną w aptece, konieczna jest jej identyfikacja w systemie informatycznym. W tym celu należy okazać farmaceucie do sczytania kod z otrzymanego wydruku informacyjnego w postaci papierowej lub wyświetlonego na ekranie smartfona/tabletu załącznika do e-maila albo podać 4-cyfrowy kod dostępu otrzymany SMS-em wraz z numerem PESEL osoby, której dotyczy recepta. Korzystając z usługi „eRecepta” w aplikacji mobilnej mObywatel, należy wyświetlić dostępną w niej receptę, a następnie: podać numer PESEL osoby, na którą została wystawiona recepta wraz z cyframi wyświetlonymi pod kodem QR (dwuwymiarowy kod graficzny) albo okazać farmaceucie do zeskanowania ekran smartfona z wyświetlonym kodem QR. Do skorzystania z usługi konieczny jest włączony dostęp do Internetu. Aby mieć dostęp do recepty w trybie offline, można ją pobrać w postaci pliku .pdf. Farmaceuta w aptece nie ma podglądu do IKP pacjenta i ma dostęp tylko do tych e-recept, których kod identyfikacyjny wprowadził do systemu oraz tych, które już wcześniej zostały zrealizowane, przynajmniej częściowo, w jego aptece. W przypadku awarii systemu informatycznego do obsługi e-recept, mogą one być zrealizowane na podstawie: okazania wydruku informacyjnego lub treści wiadomości e-mailowej przesłanej do pacjenta, okazania dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz złożenia podpisanego oświadczenia przez pacjenta, że nie zrealizował tej recepty już wcześniej. Korzystając z aplikacji mobilnej, e-receptę można zrealizować po pobraniu jej na smartfon. Niestety, w razie wspomnianej awarii nie ma możliwości zrealizowania e-recepty poprzez podanie jedynie kodu dostępu z SMS i numeru PESEL.

Podobnie jak w przypadku recepty papierowej, istnieje możliwość częściowej realizacji recepty w postaci elektronicznej. Na jednej e-recepcie może być przepisany jeden produkt leczniczy, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrób medyczny, w liczbie jednego lub więcej opakowań. e-recepta jest więc – ściśle ujmując – odpowiednikiem jednej pozycji na recepcie papierowej, natomiast odpowiednikiem całej dotychczasowej recepty papierowej jest tzw. recepta zbiorcza/pakiet recept, maksymalnie z pięcioma e-receptami. Każdą e-receptę w takiej recepcie zbiorczej można zrealizować (wykupić) niezależnie – w innej aptece lub w innym terminie niż pozostałe (z zachowaniem terminu ważności e-recepty). W praktyce oznacza to na przykład, że jeśli lekarz przepisał pacjentowi kilka różnych leków i nie wszystkie są dostępne w danym momencie w jednej aptece, pacjent może wykupić tylko niektóre z nich, a pozostałe w innym miejscu lub później. Trzeba jednak pamiętać, że pojedyncza e-recepta, zawierająca jeden lek, musi być zrealizowana w jednej aptece. To znaczy, że jeśli na e-recepcie przepisane jest kilka opakowań jednego leku, wszystkie muszą zostać kupione w tej samej aptece. Możliwe jest jednak wydanie pacjentowi tylko części z przepisanej liczby opakowań, z zaznaczeniem opcji „częściowej realizacji’; pozostałe opakowania tego leku będzie można wówczas wykupic później. Należy pamiętać, że skorzystanie z opcji „częściowej realizacji” nie przedłuża okresu ważności e-recepty, czyli wszystkie opakowania muszą zostać wykupione przed jego upływem. W przeciwieństwie do odpisu dla recepty papierowej, częściowej realizacji recepty elektronicznej nie dotyczy zasada, że opakowania leku wydawane w późniejszym terminie są zawsze pełnopłatne, nawet jeśli był to lek refundowany.

Przepisy dotyczące proponowania oraz wydawania przez farmaceutę odpowiedników, gdy pacjent realizuje e-receptę, są takie same jak w momencie realizacji recepty papierowej. Również w przypadku e-recepty jest możliwa zamiana przepisanego na niej leku na odpowiednik.

E-recepta może zawierać informacje o uprawnieniu pacjenta do skorzystania z bezpłatnych leków dla osób po 75. rż. oraz innych uprawnieniach dodatkowych pacjenta (np. inwalida wojenny, zasłużony honorowy dawca krwi itp.). Tak samo jak w przypadku recept papierowych, leki zgodnie z przysługującymi uprawnieniami dodatkowymi wydaje się po okazaniu odpowiednich dokumentów potwierdzających prawo do skorzystania z nich.

Jaki jest termin ważności e-recepty? Jaką ilość leków można przepisać na e-recepcie?

Termin realizacji recepty elektronicznej wynosi 30 dni od daty wystawienia lub podanej daty realizacji „od dnia”, chyba, że osoba wystawiająca receptę zaznaczy na niej, że recepta ma mieć dłuższy czas realizacji – wtedy jest to 365 dni od daty wystawienia lub realizacji „od dnia”. Od tej zasady przewidziano 3 wyjątki. Jeśli jest to e-recepta wystawiona na antybiotyk w postaciach doustnych lub do wstrzykiwań, należy zrealizować ją w ciągu 7 dni od daty wystawienia lub podanej daty realizacji. e-recepty wystawione na leki z grupy środków odurzających („narkotycznych”) lub psychotropowych należy zrealizować w ciągu 30 dni od daty wystawienia. I wreszcie, w ciągu 120 dni od daty wystawienia trzeba zrealizować recepty elektroniczne na preparaty immunologiczne wytwarzane indywidualnie dla pacjenta.

Lekarz, lekarz dentysta, felczer oraz starszy felczer może jednorazowo na e-recepcie przepisać pacjentowi ilość leku potrzebną do stosowania maksymalnie przez 360 dni, obliczoną na podstawie podanego dawkowania.

Pielęgniarki i położne mogą jednorazowo na recepcie w postaci elektronicznej wypisać ilość leku potrzebną na 180 dni leczenia według określonego na niej dawkowania. Ta ilość leku dotyczy również preparatów antykoncepcyjnych, które – tak jak w przypadku recept papierowych – można przepisać tylko w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego.

Wyjątkiem pozostają silnie działające leki psychotropowe lub odurzające („narkotyczne”) należące do grupy I-N lub II-P (np. leki przeciwbólowe zawierające morfinę lub fentanyl), których lekarz lub inna osoba uprawniona jednorazowo może przepisać ilość potrzebną maksymalnie na 90 dni stosowania według podanego dawkowania.

Niezależnie od tego, kto wystawił receptę, jednorazowo z apteki można wydać pacjentowi ilość leku potrzebną maksymalnie na 180 dni stosowania (wyliczoną na podstawie podanego dawkowania).

Należy także pamiętać, że w przypadku recepty elektronicznej z oznaczonym terminem realizacji 365 dni, jeśli pacjent zgłosi się do apteki po upływie 30 dni od daty wystawienia lub daty realizacji „od dnia”, recepta będzie zrealizowana z pominięciem dni stosowania, które już upłynęły, od tych dat. To znaczy, że całkowita ilość leku, możliwa do wydania na taką receptę zostanie pomniejszona o ilość , wyliczoną na podstawie dawkowania, która zostałaby wykorzystana przez czas, jaki już upłynął od daty wystawienia/realizacji „od dnia”. W przypadku gdy pacjent realizuje taką receptę „w częściach” (zamierza wykupić całą przepisaną ilość leku podczas kilkukrotnych wizyt w aptece), to pomniejszenie ilości dokonywane jest wyłącznie przy pierwszej częściowej realizacji recepty.

W przypadku leków recepturowych, czyli wykonywanych w aptece według zaleceń lekarza, zasady dotyczące zapisu składu leku, ilości możliwych do przepisania przez lekarza i do sporządzenia przez farmaceutę, pozostają takie same w przypadku zarówno e-recept, jak i recept papierowych. Zgodnie z wspomnianą wyżej zasadą, że jedna e-recepta to jeden przepisany lek, w przypadku leku recepturowego jedna e-recepta to cały skład jednego leku recepturowego.

Czy można zrealizować e-receptę, która zawiera błędy?

Gdy na podstawie treści recepty elektronicznej farmaceuta nie ma możliwości ustalenia ilości leku do wydania (informacja o liczbie opakowań i/lub dawkowaniu jest nieprecyzyjna lub niejednoznaczna) zastosowanie mają takie same przepisy jak w przypadku recepty papierowej. Możliwa do wydania w takiej sytuacji liczba opakowań może nie być zgodna z pierwotnym zamysłem lekarza (i oczekiwaniami pacjenta). Farmaceuta w aptece ma również możliwość uzupełnienia lub poprawy niektórych danych na recepcie elektronicznej, w takim samym zakresie, jak było to dotąd możliwe w przypadku recepty papierowej. W przypadku innych błędów na recepcie (których poprawy w aptece nie przewidują przepisy, np. wpisana błędna nazwa leku) nie ma możliwości korekty; konieczne jest anulowanie jej przez osobę wystawiającą oraz wystawienie nowej.

Czy e-receptę wystawioną w Polsce można zrealizować zagranicą?

Obecnie nie ma takiej możliwości. Recepta transgraniczna (czyli recepta wystawiona przez lekarza w jednym z krajów UE lub EFTA i realizowana w innym z państw członkowskich) wystawiona w Polsce powinna mieć postać recepty papierowej. Jednak zgodnie z przyjętymi zmianami w przepisach, od stycznia 2021 r. pojawi się możliwość wystawienia elektronicznej recepty transgranicznej. Gdy pacjent będzie planował zakup leku w kraju, w którym nie obsługuje się recept elektronicznych lub gdy recepta będzie przeznaczona dla osoby niepełnoletniej, lekarz w dalszym ciągu będzie wystawiał papierową receptę transgraniczną.

Czy recepty papierowe będą nadal wystawiane?

Oprócz omówionego powyżej przypadku recept transgranicznych, pozostaje kilka innych sytuacji, gdy leki wciąż będą przepisywane na receptach w postaci papierowego druku.

Recepty pro auctore( dla osoby, która wystawiła receptę) oraz pro familiae (dla małżonka, rodzeństwa, wstępnych – rodziców, dziadków itd. i zstępnych – dzieci, wnuków itd. osoby wystawiającej) można wystawiać w postaci papierowej lub elektronicznej.

Receptę papierową będzie można wystawić w sytuacji braku dostępu do systemu informatycznego, który umożliwia gromadzenie i przesyłanie e-recept. Brak dostępu może mieć miejsce w przypadku awarii tego systemu, ale również może wynikać z konieczności wystawienia recepty w czasie wizyty domowej.

Recepty na leki, które nie są dopuszczone do obrotu w naszym kraju i są sprowadzane dla pacjenta z zagranicy, czyli w ramach procedury importu docelowego, będą wystawiane tylko w postaci papierowej. Warto przypomnieć, że takie recepty ważne są tylko do 120 dni od daty wystawienia.

Recepty weterynaryjne, czyli recepty wystawione przez lekarza weterynarii na leki dostępne w aptece, z przeznaczeniem dla zwierząt, również będą wystawiane tylko w postaci papierowej.

Recepty w postaci papierowej będą wystawiali także lekarze, lekarze dentyści, pielęgniarki lub położne, którzy są obywatelami jednego z krajów UE i czasowo wykonują swój zawód w Polsce.