×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Diagnostyka obrazowa układu mięśniowo-szkieletowego


specjalista radiodiagnostyki

Radiografia konwencjonalna (RTG, radiogramy)

Radiografia konwencjonalna to podstawowe, najczęściej wykonywane badanie obrazowe układu mięśniowo-szkieletowego. Trudno sobie wyobrazić współczesną medycynę bez tego badania, które jak żadne inne jest dostępne, wykonywane szybko i w prosty sposób, z użyciem niewielkiej dawki promieniowania X, daje całościowy obraz badanej okolicy, jest powtarzalne – co pozwala na ocenę procesów gojenia (np. złamań) lub postępu choroby (np. zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego).

Badanie można wykonać wyłącznie na podstawie skierowania lekarza. Zlecenie badania wymaga odpowiedniej wiedzy i przewidywania, jakie działania należy podjąć, jeżeli wynik badania potwierdzi podejrzenie zmian albo je wykluczy. Istnieje wiele projekcji, w jakich można wykonać radiogram i w zależności od tego, co badanie ma wyjaśnić, stosuje się odpowiednie ustawienie badanej okolicy. Zwykle diagnostykę rozpoczyna się od wykonania radiogramów w dwóch prostopadłych projekcjach, np. przednio-tylnej i bocznej. Odstępstwem jest RTG okolicy, w której w prostopadłej projekcji będą nakładały się inne struktury, np. w badaniu nadgarstka, łokcia, stawu skokowego, stawu ramiennego lub biodrowego. Wtedy to w takich koniecznych sytuacjach stosuje się inne projekcje, do których należą zdjęcia skośne i osiowe.

Jako podstawowe badanie, radiografia zwykle jest wystarczająca do ustalenia rozpoznania. Niekiedy konieczne jest uzupełnienie o inne projekcje badanej okolicy, a kiedy indziej konieczne jest wykonanie RTG innych okolic ciała. Przykładem może być sytuacja, kiedy chcemy uchwycić niewielkie, początkowe zmiany. Wtedy wykonujemy radiogram (RTG) porównawczy, strony przeciwnej, gdzie dolegliwości nie występują (np. RTG drugiego stawu kolanowego).

U dziecka obraz rozwijającej się kości, np. tzw. jądra kostnienia kości piętowej, wykazuje w czasie wzrostu tak wiele odmienności, że lekarz często jest zmuszony do wykonania RTG strony zdrowej i w ten sposób potwierdza lub wyklucza kostne zmiany pourazowe.

Istnieją sytuacje, gdy konieczne jest sięgnięcie po inne metody obrazowania, takie jak tomografia komputerowa (TK), ultrasonografia (USG), rezonans magnetyczny (RM), scyntygrafia (SC).

Zmiany pourazowe

Zazwyczaj pierwszym badaniem obrazowym, które zleca lekarz w przypadku urazu jest RTG. Wynika to z tego, że złamania kości są dobrze widoczne na RTG, a wykonanie badania jest łatwe i wynik dostępny jest szybko, co ma duże znaczenie. Jeśli przy podejrzeniu złamania, gdy okolica badania i bolesność nie pozwalają na uzyskanie dobrego RTG w żadnej projekcji, to zazwyczaj wykonuje się tomografię komputerową.

Jeżeli lekarz badający chorego po urazie będzie podejrzewał uszkodzenie innych struktur, np. więzadła krzyżowego przedniego w kolanie, to zazwyczaj skieruje pacjenta na rezonans magnetyczny. Czas oczekiwania na RM jest zwykle długi, więc czasem „po drodze” skieruje pacjenta także na badanie USG stawu, jednak mając na uwadze jej słabsze możliwości w obrazowaniu tego elementu anatomicznego.

Zmiany zwyrodnieniowe

W rozpoznawaniu zmian zwyrodnieniowych układu mięśniowo-szkieletowego z reguły wystarczające jest wykonanie RTG. W badaniu doskonale widoczne są charakterystyczne zmiany w małych stawach (np. rąk), stawach dużych (np. staw biodrowy, kolanowy) czy w kręgosłupie.

W sytuacjach mniej zaawansowanych zmian kostnych, gdy jednak występują duże dolegliwości przyczyną mogą być zmiany degeneracyjne tzw. części miękkich – przyczepów ścięgien, elementów chrzęstnych i innych. Zmiany takie mogą pojawić się stosunkowo wcześnie w sytuacji nadmiernego obciążenia kończyny, co występuje np. u sportowców, jak również u osób uprawiających sporty rekreacyjnie, ale intensywnie. Aby ocenić części miękkie (mięśnie, ścięgna, więzadła), lekarz może zlecić ultrasonografię.

W sytuacjach, gdy wynik badania USG nie tłumaczy dolegliwości, lekarz może zlecić wykonanie rezonansu magnetycznego. Dokładne wymiarowanie endoprotezy można przeprowadzić również w tomografii komputerowej. Tomografia komputerowa jest szeroko stosowana do oceny zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, w tym kanału kręgowego w celu diagnostyki przyczyny zespołów bólowych grzbietu. Lepsze obrazy w diagnostyce chorób kanału kręgowego daje zastosowanie rezonansu magnetycznego, zwłaszcza zmian degeneracyjnych, guzów wewnątrz kanału kręgowego i innych chorób, gdy dolegliwości nie tłumaczy wynik tomografii komputerowej. Oczywiście zaletą rezonansu magnetycznego jest to, że obrazy uzyskiwane są bez udziału promieniowania jonizującego.

Choroby reumatyczne

Podstawowym badaniem w diagnostyce reumatologicznej jest radiogram przeglądowy stawów.

Podstawowym wskazaniem jest występowanie dolegliwości ze strony stawów lub tkanek okołostawowych. Na podstawie RTG można ustalić rozpoznanie lub zawęzić je do kilku chorób, a także ocenić stopień zaawansowania choroby. Na RTG widoczny jest: obrzęk tkanek miękkich, osteoporoza, zwężenie szpary stawowej (wynik niszczenia chrząstki), nierówności powierzchni stawowych, uszkodzenia – nadżerki, torbiele okolicy powierzchni stawowych.

Densytometria

W przypadku konieczności dokładnej oceny gęstości mineralnej kości dobre wyniki oferuje dwuwiązkowa absorpcjometria rentgenowska. Badanie wykonuje się na specjalnym aparacie, a jego zaletą jest niewielka dawka promieniowania użyta do badania (mniej niż 30% zwykłego RTG). Należy podkreślić, że zaburzenia mineralizacji – na klasycznych zdjęciach RTG można rozpoznać przy znacznym stopniu osteoporozy.

Inną metodą oceny mineralizacji kości jest ilościowa tomografia komputerowa QCT. Badanie daje wiarygodne wyniki, jednak z użyciem dużej dawki promieniowania, dodatkowo wadą jest duży koszt i mniejsza dostępność.

Nowotwory i zmiany nowotworopodobne

Diagnostyka obrazowa klasyfikuje guzy na łagodne i złośliwe. Na RTG można dokładnie zlokalizować zmianę, a sama lokalizacja w istotny sposób ułatwia ustalenie rozpoznania. Innymi ważnymi elementami oceny jest zarys, kształt zmiany, ewentualne przekraczanie granicy kości.

W tomografii komputerowej zwykle można dokładniej określić objawy występującej w RTG oraz ewentualnie zakres występowania guza w częściach miękkich. Dokładniejsza ocena zmian zasadna jest w przypadku obszarów, gdzie różne elementy nakładają się na ocenianą okolicę (np. kręgi, kość miednicy).

Istotne dodatkowe informacje można uzyskać w badaniu rezonansu magnetycznego. Na przykład w tym badaniu jednoznacznie można stwierdzić występowanie obszarów martwicy lub taką sytuację wykluczyć.

W przypadku istotnego ryzyka klinicznego przerzutów, nawet gdy u chorego nie występują dolegliwości z układu ruchu, lekarz może zlecić scyntygrafię, aby ustalić stopień zaawansowania choroby i dostosować do tego leczenie. Dobrymi przykładami na takie postępowanie jest scyntygrafia całego ciała wykonywana u chorych z rozpoznanym rakiem tarczycy albo rakiem gruczołu krokowego.

Inne choroby

Wiele chorób wywiera istotny wpływ na układ mięśniowo-szkieletowy, choć zasadniczy proces chorobowy toczy się w innych narządach. Do zajęcia układu mięśniowo-szkieletowego dochodzi np. w chorobach metabolicznych – np. zmiany degeneracyjne ścięgna piętowego (Achillesa) w hipercholesterolemii czy dnie moczanowej. Częste jest zapalenie stawów w łuszczycy. We wszystkich tych chorobach zastosowanie odpowiedniej metody obrazowania układu mięśniowo-szkieletowego pozwala lepiej ustalić stopień zaawansowania choroby, a nawet naprowadzić na właściwe rozpoznanie.

31.10.2017
Zobacz także
  • Ultrasonografia
  • Tomografia komputerowa
  • Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego
  • Diagnostyczne badania radiologiczne (badania RTG)
Wybrane treści dla Ciebie
  • Badanie kontrastowe górnego odcinka przewodu pokarmowego
  • RTG oczodołu
  • RTG klatki piersiowej
  • Diagnostyczne badania radiologiczne (badania RTG)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta