×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Hipercholesterolemia

prof. dr hab. med. Wojciech Wojakowski, lek. Eugeniusz Hrycek
Klinika Kardiologii III Katedry Kardiologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Hipercholesterolemią nazywamy zwiększone stężenie cholesterolu we krwi. To stan, który może towarzyszyć lub sprzyjać różnych chorobom, np. układu krążenia, jak zawał serca, udar mózgu i inne. Istnieją różne rodzaje hipercholesterolemii, a podczas leczenia zawsze wymagana jest zmiana stylu życia. Stosuje się także leki, przede wszystkim statyny.

Co to jest i jakie są przyczyny?

Hipercholesterolemią nazywamy zwiększenie stężenia cholesterolu we krwi (w osoczu). Nie jest to choroba, ale stan nieprawidłowy, który może towarzyszyć lub sprzyjać różnym chorobom, np. układu krążenia, jak zawał serca, udar mózgu i inne. Hipercholesterolemia jest jedną z dyslipemii, czyli stanu, w którym stężenia lipidów i lipoprotein we krwi przekraczają wartości uznane za pożądane.

Nie sprecyzowano stężenia cholesterolu LDL (LDL-C) we krwi definiującego hipercholesterolemię. Można jednak przyjąć za nieprawidłowe u osób zdrowych stężenie LDL-C ≥3 mmol/l (115 mg/dl).

Rodzaje hipercholesterolemii

Wyróżnia się hipercholesterolemię:

  1. pierwotną: monogenową (która jest wynikiem defektu jednego genu), z dużym stężeniem LDL-C oraz wielogenową, będącą wynikiem współdziałania czynników genetycznych i środowiskowych (żywieniowych), z mniej silnie zwiększonymi stężeniami triglicerydów (TC) i LDL-C. Należą tutaj hipercholesterolemia rodzinna oraz hipercholesterolemia wielogenowa, która jest najczęstszą postacią hipercholesterolemii, a na jej ujawnienie się wpływa nieprawidłowa dieta.
  2. wtórną, będącą objawem innych chorób

Główne przyczyny wtórnego zwiększenia stężenia LDL-C w osoczu:

Infografika: Czynniki ryzyka chorób układu krążenia
Ryc. 1. Czynniki ryzyka chorób układu krążenia

Jak często występuje hipercholesterolemia?

Stężenie LDL-C ≥3,0 mmol/l występuje u 57,8% dorosłych Polaków (w wieku 18–79 lat), w tym u 58,3% mężczyzn i 57,3% kobiet.

W innym badaniu stężenie LDL-C ≥3 mmol/l (≥115 mg/dl) stwierdzono u 60% dorosłych pacjentów POZ.

Najczęściej spotyka się hipercholesterolemię wielogenową, która występuje u 1 osoby na 10–20 zależnie od wieku (częściej u osób w starszym wieku). Hipercholesterolemie uwarunkowane genetycznie są rzadsze (występują u 1 osoby na 500–1000).

Jak się objawia hipercholesterolemia?

W przypadku postaci wielogenowej brak jest charakterystycznych objawów. Pośrednim objawem hipercholesterolemii jednogenowej mogą być przedwczesne objawy miażdżycy (przeważnie choroby niedokrwiennej serca), u mężczyzn <55. rż., u kobiet <60. rż.

Objawami postaci rodzinnej mogą być żółtaki. Żółtaki to inaczej kępki żółte (ksantomatozy) – żółtawe, czasem pomarańczowe, beżowe lub brązowawe grudki występujące zwykle na powiekach, zazwyczaj w kąciku oka. Żółtaki nie bolą, nie swędzą, rosną powoli, są płaskie lub lekko wypukłe, miękkie w dotyku lub nieznacznie twarde. Mogą zlewać się sobą. Stanowią przede wszystkim defekt kosmetyczny.

Żółtaki mogą występować w różnych miejscach, jako:

  • żółtaki płaskie powiek
  • żółtaki ścięgna Achillesa
  • żółtaki guzowate – są to grudki, które mogą rosnąć (powoli) do dużych rozmiarów, które występują symetrycznie nad dużymi stawami (np. na kolanach, łokciach), na rękach i stopach, niekiedy na pośladkach
  • żółtaki wyniosłe skórne
  • rąbek starczy rogówki.

Objawy te są następstwem nadmiernego gromadzenia się cholesterolu w tkankach. Nie występują jednak często – mogą występować tylko pojedyncze objawy. O hipercholesterolemii rodzinnej pośrednio świadczą przedwczesne objawy miażdżycy. Rozpoznaje się ją najczęściej już w czwartej dekadzie życia. Sugerują ją także choroba wieńcowa lub zaburzenia lipidowe rozpoznane w młodym wieku u rodziców i rodzeństwa.

Co robić w razie wystąpienia objawów?

W razie zaobserwowania objawów, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Ze względu na to, że hipercholesterolemia to zwiększone stężenie cholesterolu we krwi, diagnostyka polega na wykonaniu badania krwi. Lekarz skieruje pacjenta na lipidogram, czyli badanie stężenia lipidów we krwi. U osób z hipercholesterolemią występuje zwiększone stężenie całkowitego cholesterolu oraz cholesterolu LDL (LDL-C). Stężenie triglicerydów może być prawidłowe lub nieznacznie zwiększone.

Zaleca się badanie w kierunku dyslipidemii (w tym hipercholesterolemii) u:

  1. osób z objawami chorób układu sercowo-naczyniowego
  2. osób z blaszkami miażdżycowymi w tętnicach wieńcowych i/lub szyjnych
  3. chorych na cukrzycę, przewlekłą chorobę nerek, nadciśnienie tętnicze, otyłość, przewlekłe autoimmunologiczne choroby zapalne
  4. potomków osób z ciężką dyslipidemią (osoby te są monitorowane w specjalistycznych ośrodkach, jeśli zaburzenia się potwierdzą)
  5. członków rodzin osób z przedwczesnymi chorobami układu sercowo-naczyniowego.

Lekarz może też skierować na badanie przesiewowe dorosłych mężczyzn w wieku ≥40 lat i kobiet w wieku ≥50 lat lub po menopauzie, zwłaszcza jeśli występują inne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego.

Osoby, u których lekarz podejrzewa hipercholesterolemię rodzinną mogą zostać skierowane na badania genetyczne, żeby określić dokładne mutacje. Nie wpływa to jednak na postępowanie, czyli leczenie hipercholesterolemii.

Jakie są sposoby leczenia hipercholesterolemii?

W celu wyboru odpowiedniego leczenia lekarz:

  • oceni ryzyko sercowo-naczyniowe
  • ustali zależne od tego ryzyka stężenia cholesterolu, do których należy dążyć u danego pacjenta
  • zaleci właściwe postępowanie w celu osiągnięcia tych wartości stężeń cholesterolu.

Choć postepowanie może być różne u różnych osób, to zawsze wymagana jest zmiana stylu życia!

Do metod niefarmakologicznych należą:

Przeczytaj więcej o profilaktyce miażdżycy

Hipercholesterolemia – leki

Leki, które stosuje się w leczeniu hipercholesterolemii:

  1. statyny
  2. żywice jonowymienne
  3. ezetymib
  4. inhibitory PCSK9 (ewolokumab, alirokumab)
  5. kwas bempediowy
  6. lomitapid.

Głównymi lekami stosowanymi w celu zmniejszania stężenia cholesterolu są statyny. Jeżeli leczenie samymi statynami nie wystarcza do osiągnięcia zamierzonego efektu terapeutycznego, lekarz może zalecić dołączenie innego leku lub zmienić leczenie.

Wszystkie leki mają swoje wskazania i przeciwskazania, a także działania niepożądane. Nie ma uniwersalnego schematu leczenia dla każdego pacjenta z hipercholesterolemią, ponieważ na dobór leczenia ma wpływ wiele czynników (ryzyko sercowo-naczyniowe oraz wyjściowe stężenie cholesterolu LDL). Należy pamiętać o przestrzeganiu zaleceń lekarza, a w razie pojawienia się działań niepożądanych zgłosić to lekarzowi i omówić z nim możliwość modyfikacji leczenia.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie i co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Profilaktykę chorób układu krążenia prowadzi się przez całe życie, a jej istotą są regularne wizyty kontrolne oraz stosowanie się do zaleceń lekarskich. Po uzyskaniu odpowiednich stężeń cholesterolu u chorego, warunkiem utrzymania się tego korzystnego stanu jest kontynuowanie terapii. Dlatego w tej sytuacji nie można mówić o całkowitym wyleczeniu chorego i zakończyć leczenia.

Należy pamiętać, że hipercholesterolemia może przyczyniać się do wystąpienia:

  • choroby niedokrwiennej serca
  • choroby naczyń obwodowych
  • udaru niedokrwiennego mózgu
  • tętniaka aorty brzusznej.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Do zasad zapobiegania hipercholesterolemii należą:

  • zachowanie odpowiedniej aktywności fizycznej
  • eliminacja innych czynników ryzyka, jak palenie tytoniu
  • stosowanie zasad zdrowej diety.

Wynikają one z zasad profilaktyki chorób układu krążenia i zostały szerzej omówione w rozdziale poświęconym profilaktyce.

08.02.2023
Zobacz także
  • Cholesterol HDL – normy
  • Hipercholesterolemia – leczenie: leki na hipercholesterolemię
  • Hipercholesterolemia: Dieta na obniżenie cholesterolu - jadłospis, przepisy
  • Dobre i złe tłuszcze w diecie
  • Aktywność fizyczna u osób z chorobami sercowo-naczyniowymi
Wybrane treści dla Ciebie
  • Statyny
  • Lipidogram
  • Wysoki poziom cholesterolu - kiedy należy przyjmować leki?
  • Cholesterol całkowity – normy
  • Choroba wieńcowa
  • Czy statyny wpływają na masę ciała?
  • Kępki żółte (żółtaki) - rodzaje, przyczyny i usuwanie
  • Zdrowo się odżywiam i uprawiam sport a mój cholesterol rośnie - dlaczego?
  • Miażdżyca
  • Masło czy margaryna - co jest zdrowsze?
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta