Kobiety ciężarne z cukrzycą nie będą musiały kilka czy nawet więcej razy dziennie wykonywać badania tradycyjnym glukometrem.
Fot. PAP MediaRoom
- Systemy ciągłego monitorowania glikemii pozwalają ocenić nie tylko chwilową wartość glikemii, ale również tendencje zmian
- W 2021 r. liczba ciężarnych z cukrzycą przekroczyła 50 tys. rocznie; porody w tej grupie stanowiły 12,5% wszystkich porodów
- U wielu kobiet wystarczy modyfikacja diety i stylu życia, nie trzeba podawać im insuliny – dlatego tak ważne jest ciągłe badanie poziomu glikemii
- Polska jest w czołówce, jeśli chodzi o badanie glikemii ciężarnych. Obligatoryjne badanie wszystkich ciężarnych wprowadzono pod koniec lat 90. XX w.
Eksperci zgromadzeni na konferencji „Zdrowa matka – zdrowe dziecko. Osiągnięcia i wyzwania w opiece nad kobietą w ciąży” podkreślają, że na naszych oczach dokonuje się rewolucja, jeśli chodzi o system monitowania stężenia glukozy we krwi flash (Flash Glucose Monitoring – FGM).
W 2019 r. wprowadzono refundację dla dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 w wieku od 4 do 18 lat; w 2021 r. – refundację dla dzieci i młodzieży do 18. roku życia z cukrzycą typu 3 – wtórną; w 2022 r. – refundację dla pacjentów niewidomych, kobiet w ciąży oraz dla pacjentów na intensywnej insulinoterapii bez limitu wieku; na styczeń 2024 r. zapowiedziano refundację dla wszystkich kobiet ciężarnych z cukrzycą.
To niezmiernie ważne, bo systemy ciągłego monitorowania glikemii pozwalają ocenić nie tylko chwilową wartość glikemii, ale również tendencje zmian. Nieoceniona jest także możliwość zdiagnozowania hipoglikemii nocnych, pozwalająca na właściwsze dostosowanie dawki insuliny.
Niektórzy eksperci obecni na konferencji są autorami raportu „Cukrzyca a ciąża. Optymalizacja opieki nad kobietą w ciąży” wydanego pod patronatem Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków, Stowarzyszenia Edukacji Diabetologicznej SED oraz Fundacji Bank Mleka Kobiecego.
Coraz więcej kobiet z cukrzycą ciążową
Prof. Dorota Bomba-Opoń z Instytutu Nauk Medycznych Collegium Medicium na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach podkreśla, że cukrzyca ciążowa jest powikłaniem, które w ostatnich latach przybrało na sile. Konkretne dane Narodowego Funduszu Zdrowia mówią, że w 2021 r. liczba ciężarnych z cukrzycą przekroczyła 50 tysięcy rocznie, a porody w tej grupie stanowiły 12,5 proc. całkowitej liczby porodów oraz 16 proc. w 2022 r. Tymczasem nawet niewielkie odchylenia glikemii mają wpływ na płód. Mogą prowadzić do wielu zaburzeń i wad rozwojowych, tj.: makrosomii, wcześniactwa, hipoglikemii noworodkowej, może dojść do niedotlenienia płodu, a w przyszłości istnieje również ryzyko pojawienia się u dziecka zespołu metabolicznego: cukrzycy, nadciśnienia tętniczego. Zwiększa się także ryzyko wystąpienia cukrzycy u matki, po zakończeniu ciąży.
– Dzieci te częściej w przyszłości zapadają na otyłość i choroby metaboliczne. Lecząc cukrzycę w ciąży dbamy o ich przyszłość – podkreśla prof. Bomba-Opoń. – Cukrzyca ciążowa jest diagnozowana między 24. a 28. tygodniem ciąży, kiedy następuje największy przyrost płodu. U wielu kobiet wystarczy modyfikacja diety i stylu życia, wcale nie potrzeba podawać im insuliny. To dlatego tak ważne jest ciągłe badanie poziomu glikemii. Trzeba tu podkreślić, że nasz kraj jest w czołówce, jeśli chodzi o badanie poziomu glikemii ciężarnych. Obligatoryjne badanie wszystkich ciężarnych wprowadzono pod koniec lat 90. XX w. W wielu krajach do dziś nawet 1/3 kobiet nie miała rozpoznanej cukrzycy w czasie ciąży. I choć w ostatnich latach mamy w całej Europie mniej porodów, powikłań jest więcej. Wynika to z faktu, że coraz starsze kobiety zachodzą w ciążę, a także jest epidemia otyłości. Kobiety już w wieku nastoletnim są otyłe – tłumaczy ekspertka.
Znaczenie ciągłego monitorowania glikemii podkreślają położnicy-ginekolodzy. Pozwala ono lepiej kontrolować dietę ciężarnej. Z ginekologami chętnie współpracują diabetolodzy.
Również prof. Małgorzata Myśliwiec, kierownik Katedry i Kliniki Pediatrii, Diabetologii i Endokrynologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego zaznacza, że hiperglikemia bardzo mocno modyfikuje środowisko rozwoju płodu. Jeśli hiperglikemia rozwija się w pierwszych tygodniach ciąży, uszkadza embrion wskutek pojawienia się wolnych rodników czy powoduje zmniejszenie się ilości ważnych z punktu widzenia rozwoju płodu kwasów.
Programowanie na otyłość w przyszłości
– Pamiętajmy, że kobiety ciężarne z cukrzycą niekoniecznie muszą przyjmować insulinę. Dzięki stałemu monitoringowi mogą modyfikować dietę – przypomina prof. Małgorzata Myśliwiec. – Insulina jest lekiem, ale skutkiem ubocznym jej przyjmowania jest pojawienie się hipoglikemii, zwiększonego zapotrzebowania na glukozę. To zaś ma wpływ na rozwój mózgu dziecka. W późniejszym życiu może cierpieć na choroby neurologiczne i psychiczne. Jest to także programowanie dzieci na otyłość w przyszłości. Hiperglikemia ma także wpływ na układ sercowo-naczyniowy rozwijającego się płodu. Najważniejsze jest to, że nowoczesne systemy kontrolne glikemii pozwalają uzyskać normoglikemię. Kiedy dziś widzę kobiety w ciąży z sensorami na ramionach, wiem, że warto było walczyć o refundację. I wiem, że w Polsce cukrzycę leczymy na europejskim poziomie. Przy czym koszty sensorów są bardzo racjonalne.
Zdaniem dr hab. Aleksandry Wesołowskiej z Pracowni Badań nad Mlekiem Kobiecym i Laktacją na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym oraz Fundacji Bank Mleka Kobiecego, stały monitoring glikemii ma duże znaczenie dla karmienia piersią.
– Kobiety cierpiące na cukrzycę ciążową napotykają na problemy z karmieniem piersią, a jest ono szczególnie ważne, ponieważ łagodzi skutki metaboliczne nietolerancji glukozy zarówno dla matki, jak i dla dziecka – mówi Aleksandra Wesołowska. – Karmienie piersią poprawia tolerancję glukozy matki, poprawia wrażliwość na insulinę, a także zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 u matki oraz u dziecka. Wpływa też korzystnie na BMI niemowlaków i małych dzieci, zmniejszając ryzyko otyłości w późniejszym czasie. Na pewno mleko kobiety chorej na cukrzycę jest lepsze dla dziecka niż mleko sztuczne. Dlatego tak ważne jest otoczenie tych kobiet opieką laktacyjną. Porada laktacyjna już na etapie ciąży może przygotować matkę na problemy, które mogą wystąpić. Niektóre kobiety otyłe, mimo że mogą karmić piersią, nie robią tego, bo nie akceptują swojego ciała.
Pacjentka w ciąży chce się uczyć, by urodzić zdrowe dziecko
Dr Beata Stepanow ze Stowarzyszenia Edukacji Diabetologicznej wskazuje, że do gabinetów diabetologicznych trafiają niekiedy przerażone kobiety w ciąży, które nie widzą, co mają robić. Czują, że zagrożone są jej dziecko i ona sama.
– Trzeba im spokojnie wyjaśnić, że cukrzyca ciążowa to nie to samo, co cukrzyca w ciąży – tłumaczy Beata Stepanow. – Uspokojone nie doprowadzą się do stanu głodzenia z obawy, że wysoki cukier uszkodzi dziecko. Straszne jest też to, że niektóre kobiety z cukrzycą ciążową czują się winne. Pytają, co ja takiego zrobiłam źle, że mam cukrzycę ciążową. Tymczasem czynnikiem podwyższonego ryzyka glikemii w czasie ciąży jest wspomniany już późny wiek kobiety zachodzącej w ciążę i otyłość i nadwaga. Kobiety boją się prowadzić aktywność fizyczną w czasie ciąży, a ona jest bardzo ważna. Np. tzw. terapia tlenowa, spacery obniżają poziom glukozy we krwi.
Anna Śliwińska, prezes Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków zwraca uwagę, że ciągłe monitorowanie glikemii u ciężarnych jest naprawdę ważne.
– Gdy badały się glukometrem, potrafiły oszukiwać, badały stężenie cukru we krwi męża, bo bały się przejścia na insulinę – mówi Anna Śliwińska.
Elżbieta Brzozowska z Fundacji Koalicja dla Wcześniaka i Fundacji Zdrowie i Edukacja Ad Meritum, mama czworga dzieci, pierwszą ciążę w 2002 r. i ostatnią w 2017 r. przechodziła z cukrzycą. Dobrze pamięta, że w 2002 r. był wyłącznie glukometr. Używanie go w pracy było problematyczne. Zaczęła rodzić w 31. tygodniu ciąży. Był ogromny strach, że dziecko będzie wcześniakiem. Na szczęście udało się ciążę podtrzymać do 38. tygodnia. Tym bardziej Brzozowska teraz uważa, że kobiety, które od stycznia przyszłego roku będą miały monitoring glikemii, mają szczęście.
– Przeszłam wszystko: cukrzycę, gestozę, czyli zatrucie ciążowe, cholestazę, objawiającą się świądem skóry, stan przedrzucawkowy – opowiada Brzozowska. – W 2017 r. systemy monitorowania glikemii były dostępne jedynie prywatnie. Nie każda kobieta z cukrzycą ciążową mogła sobie na nie pozwolić. Na NFZ była jedna porada diabetyka i glukometr. Otrzymałam zalecenie przyjmowania insuliny ludzkiej. Na szczęście profesor, która prowadziła moją ciążę prywatnie, zaprotestowała, powiedziała, że nie podajemy insuliny, a już na pewno nie tę ludzką. Dostałam od niej drogi system do kontroli glikemii i do 38. tygodnia ciąży glikemia była prawidłowa. Niestety, poród został wywołany oksytocyną, bo taki był algorytm postepowania. A można było spokojnie czekać na poród naturalny. Dzięki powszechnemu systemowi monitoringu glikemii teraz będzie bardziej zindywidualizowane podejście do kobiet z cukrzycą ciążową.
Poseł Barbara Dziuk z Sejmowej Komisji Zdrowia podkreśla, że opieka nad kobietą w ciąży dzięki monitoringowi glikemii to już przejście w XXI w.
– Wyjście z refundacją do wszystkich pacjentek jest błogosławieniem. W każdej chwili można wziąć telefon i sprawdzić poziom glikemii – mówi posłanka Dziuk.
Prof. Myśliwiec tłumaczy, że obecnie lekarze wystrzegają się mówienia „chora na cukrzycę”, bo jeśli dzięki monitoringowi osiągnięta jest normoglikemia, to kobieta jest zdrowa. Jest po prostu osobą z cukrzycą, a nie chorą.
– Marzę o tym, żeby ten system był jak najszerzej stosowany dla wszystkich, którzy go potrzebują – mówi prof. Myśliwiec.
Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (IDF) opublikowała alarmujące dane: na świecie hiperglikemia po raz pierwszy rozpoznana w trakcie ciąży występuje u około jednej na sześć ciąż. Należy dążyć do prawidłowych stężeń glukozy we krwi niezależnie od tego, czy cukrzyca jest przedciążowa czy hiperglikemia rozpoznana została w czasie ciąży.
