Każdego roku na choroby związane z zapaleniem wątroby umiera 125 000 Europejczyków. W Europie żyją 23 miliony osób z zapaleniem wątroby, z których większość nie wie, że jest nosicielami. Zwiększa to ryzyko rozprzestrzeniania się tej choroby. Nowe badanie porównuje sposoby leczenia i radzenia sobie z zapaleniem wątroby w 30 krajach europejskich w celu określenia najskuteczniejszych, które mogą posłużyć do opracowania ogólnoeuropejskiej najlepszej praktyki postępowania w zapaleniu wątroby. Na czele rankingu znalazła się Francja, a za nią Słowenia i Niemcy. Polska zajęła miejsce 18., uzyskując 677 punktów na 1000 możliwych.
Epidemia wirusowego zapalenia wątroby w Europie jest w dużym stopniu ignorowana, pomimo szacunków, że około 23 milionów osób jest nosicielami przewlekłego zapalenia wątroby typu B (WZW B) i/lub zapalenia wątroby typu C (WZW C). Należy przy tym pamiętać, że współczynnik wykrywalności zakażeń WZW jest bardzo niski. Nawet w krajach, które wdrożyły strategię ogólnokrajową, wykrywa się mniej niż 40% przypadków. W krajach takich jak Wielka Brytania czy Niemcy współczynnik wynosi 14-18%. W większości innych krajów wykrywa się od 0,3% (Grecja) do 3% (Polska) przypadków. Oznacza to, że miliony Europejczyków nadal nie zdają sobie sprawy, że mają WZW.
Rządy nie traktują priorytetowo skutecznej strategii postępowania z zapaleniem wątroby. Do wyjątków należy głównie Wielka Brytania (Szkocja oraz w coraz większym stopniu Anglia) i Francja. Oznacza to, że wiele jeszcze pozostało do zrobienia również w krajach z czołówki rankingu WZW.
Około 14 milionów osób jest nosicielami wirusa WZW B, choroby przenoszonej głównie przez kontakt z zakażoną krwią lub wydzielinami ciała (nasienie, wydzielina pochwowa, mleko kobiece i ślina).
Kolejnych 9 milionów jest zakażonych WZW C, głównie poprzez wspólne igły do zażywania narkotyków. Przed 1992 r. transfuzje krwi miały jeszcze niski poziom bezpieczeństwa i powodowały infekcje.
Grupy wysokiego ryzyka zakażenia i rozprzestrzeniania choroby to nie tylko pacjenci dializowani, osoby otrzymujące zastrzyki dożylne, dzieci zakażonych matek, osoby świadczące profesjonalne usługi seksualne, więźniowie i mężczyźni odbywający stosunki seksualne z mężczyznami, ale również pracownicy służby zdrowia i migranci. Zwłaszcza WZW B potrafi przebiegać bezobjawowo, dlatego nosiciel często nie wie, że jest zarażony. Stanowi to zagrożenie dla reszty populacji i zwiększa wagę świadomości publicznej. Jako że przewlekłe zapalenie wątroby rzadko jest leczone – leczy się mniej niż 20% pacjentów – stanowi częstą przyczynę marskości wątroby i pierwotnego raka wątroby.
Europejska strategia postępowania w zapaleniu wątroby uratuje życie wielu osobom
Unia Europejska i rządy krajów członkowskich szukają sposobów ograniczenia konsekwencji choroby, potrzebne są więc skuteczne strategie postępowania. Europejski Ranking Zapalenia Wątroby (EHepI), porównujący politykę postępowania i leczenie WZW w 30 krajach europejskich, został wspólnie zaprezentowany w Brukseli przez Europejskie Stowarzyszenie Pacjentów z Chorobami Wątroby ELPA oraz instytut badawczy Health Consumer Powerhouse (HCP). Badanie sugeruje kilka potencjalnych obszarów poprawy efektywności, formułując europejską strategię postępowania z zapaleniem wątroby:
- Skuteczne programy szczepień przeciw WZW B
- Łatwo dostępne, bezpłatne programy badań przesiewowych dla ogółu społeczeństwa i wszystkich grup ryzyka
- Akcje zwiększające świadomość publiczną w celu poprawienia współczynnika wykrywalności i ograniczenia zachowań ryzykownych w społeczeństwie oraz w kluczowych grupach nosicieli wirusów
- Dostęp do leczenia w razie potrzeby, nie tylko dofinansowanie leków, ale też leczenie indywidualne, zapewnianie edukacji zdrowotnej i wsparcia społecznego
- Wykwalifikowani specjaliści mają zoptymalizować zarządzanie chorobą zgodnie z najlepszą praktyką
- Rejestry krajowe mają zbierać dane w sposób zorganizowany, żeby zdecydować, jak najlepiej wykorzystać posiadane zasoby, oraz określić i zweryfikować obszary potencjalnej poprawy efektywności
- Decyzja Unii Europejskiej, żeby objąć rolę kierowniczą w zakresie zdrowia publicznego. Strategie krajowe są potrzebne, żeby koordynować działania w każdym państwie.
"Polska powinna poprawić sytuację w zakresie szczepionek"
W porównaniu z innymi krajami Europy Środkowej Polska oferuje dobre lokalne badania WZW C i powszechne przedporodowe badania przesiewowe w kierunku WZW B. Badania przesiewowe w grupach ryzyka, np. wśród osób dożylnie przyjmujących narkotyki i nosicieli wirusa HIV, nie jest wystarczająco systematyczne. Największa słabość to ograniczony zasięg szczepień przeciw zapaleniu wątroby, które docierają do nielicznych osób z grup podwyższonego ryzyka.
Zdaniem dr Beatriz Cebolla, kierowniczki projektu EHepI, Polska powinna rozszerzyć zasięg szczepień, żeby przeciwdziałać zagrożeniu wirusem. Obecny ograniczony zasięg zwiększa ryzyko dalszego rozprzestrzeniania się choroby. Rząd powinien również wspierać krajową strategię postępowania w zapaleniu wątroby oraz w pełni funkcjonalny rejestr raka wątroby. Liczba przeszczepów wątroby powinna wzrosnąć. Stosowana w Polsce gama leków na zapalenie wątroby jest dość przestarzała, co ma wpływ szczególnie na pacjentów z WZW C.
Pozytywny jest fakt, że leczenie jest bezpłatne i dostępne bez długiego oczekiwania, chociaż dostęp do specjalistów jest ograniczony. Dzieci leczone są na oddziałach specjalistycznych. Istnieją polskie organizacje pacjentów z zapaleniem wątroby, ale mają niewielki wpływ na organy podejmujące decyzje.
Ranking przygotowywany jest przez firmę Health Consumer Powerhouse Ltd, która od 2004 r. mierzy działalność opieki zdrowotnej w 35 krajach z perspektywy konsumenta. Ranking EHepI otrzymał wsparcie finansowe w postaci bezwarunkowych dotacji ELPA (Europejskie Stowarzyszenie Pacjentów z Chorobami Wątroby).
