Torbiele trzustki są zbiornikami płynu, które znajdują się w trzustce. Około połowy przypadków torbieli trzustki to tzw. torbiele rzekome (pozapalne), które stanowią zazwyczaj następstwo ostrego zapalenia trzustki. Torbiele nowotworowe mogą być zmianami łagodnymi z ryzykiem zezłośliwienia lub bez takiego ryzyka, a także nowotworami złośliwymi.
Co to jest torbiel trzustki?
Torbiel trzustki to zbiornik płynu, który znajduje się w trzustce. Torbiel zawiera zwykle wydzielinę trzustkową.
Torbiele mogą być zastoinowe (retencyjne), powstają w wyniku poszerzenia przewodu trzustkowego na skutek niedrożności (co jest częste w przewlekłym zapaleniu trzustki).
Część torbieli trzustki to torbiele nowotworowe. Torbiele nowotworowe mogą być łagodne lub złośliwe, lub też mogą być zmianami przedrakowymi, w których przypadku istnieje ryzyko zezłośliwienia.
Inne rodzaje torbieli to torbiele pasożytnicze, które powstają w następstwie zarażenia bąblowcem, glistą ludzką i w bilharcjozie.
Co to jest torbiel rzekoma trzustki?
Torbiel rzekoma (pozapalna) to torbiel bez wyraźnej ściany. Torbiele rzekome są zazwyczaj skutkiem zapalenia trzustki. Torbiele pozapalne występują u 7–38% chorych po przebytym ostrym zapaleniu trzustki i u około 30% chorych na przewlekłe zapalenie trzustki.
Jak często występują torbiele trzustki?
Bezobjawowe torbiele trzustki stwierdza się u 2,4–13,5% osób. Odsetek ten wzrasta z wiekiem. U osób powyżej 70. roku życia, stwierdza się je u 40% osób, u których wykonywano rezonans magnetyczny jamy brzusznej z innych powodów niż podejrzenie choroby trzustki.
Torbiele trzustki – objawy
Torbiele trzustki najczęściej są bezobjawowe i wykrywane przypadkowo podczas wykonywania badań obrazowych jamy brzusznej.
Typowe objawy:
- uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej,
- pobolewanie, a czasami ostry ból, który zależy od umiejscowienia i wielkości torbieli,
- niekiedy występują nudności, wymioty, osłabienie, brak łaknienia i postępująca utrata masy ciała oraz gorączka.
Nierzadko pierwsze objawy torbieli rzekomej mogą być wynikiem powikłań (krwawienia, żółtaczki mechanicznej, niedrożności, zakażenia lub pęknięcia torbieli). Niewielkie torbiele przeważnie nie powodują żadnych dolegliwości.
Torbiele trzustki – rozpoznanie
Większość torbieli trzustki jest bezobjawowa i wykrywa się je przypadkowo podczas badań obrazowych wykonywanych z innych powodów. Torbiele są widoczne w USG (ultrasonografii), endoskopowej ultrasonografii, rezonansie magnetycznym, cholangiopankreatografii rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej.
Pomocniczo wykonuje się badania laboratoryjne, takie jak oznaczenie aktywności α-amylazy we krwi i moczu oraz aktywności lipazy w surowicy, morfologię krwi, oznaczenie stężenia CRP, aktywności ALP i stężenia bilirubiny.
Wykonuje się także badanie płynu pobranego z torbieli.
Torbiele trzustki — jak lekarz diagnozuje?
Lekarz ocenia, jaki to rodzaj torbieli na podstawie jej charakterystyki w badaniach obrazowych. Zwykle wystarcza to do określenia prawdopodobnego typu torbieli. W przypadkach wątpliwych zazwyczaj wykonuje się endoskopową ultrasonografię, ewentualnie z nakłuciem torbieli. Pomocnicze znaczenie ma badanie płynu z torbieli.
Czy każda torbiel trzustki to rak?
Nie, nie każda torbiel trzustki to rak. Około połowy torbieli trzustki stanowią torbiele nowotworowe (w tym także torbiele łagodne), a drugą połowę – torbiele pozapalne.
Torbiele trzustki — leczenie
Leczenie torbieli zależy od jej rodzaju.
W leczeniu torbieli rzekomych stosuje się:
- Drenaż, czyli odprowadzenie płynu z torbieli – w przypadku nasilonych objawów związanych z uciskiem torbieli na okoliczne struktury może być konieczne pilne odbarczenie torbieli przez nakłucie pod kontrolą USG lub ciągły drenaż przezskórny (przez 2–3 tyg.).
Stosuje się tzw. endoskopowy drenaż wewnętrzny, który polega na endoskopowym (zobacz: Ultrasonografia endoskopowa) wprowadzeniu stentu do przewodu trzustkowego lub bezpośrednio do torbieli. Zabiegi te dają pełne wyleczenie u około 80% chorych. - Leczenie operacyjne rozważa się w przypadku przetrwałych powodujących objawy torbieli rzekomych trzustki (>12 tyg.) niekwalifikujących się do leczenia endoskopowego. Leczenie operacyjne obejmuje zwykle usunięcie torbieli trzustki w całości – jest to często możliwe w przypadku torbieli zlokalizowanej w ogonie trzustki. W innych przypadkach stosuje się tzw. chirurgiczny drenaż wewnętrzny, tj. wytworzenie połączenia między torbielą a światłem przewodu pokarmowego. Pełne wyleczenie drenażem wewnętrznym uzyskuje się w 70–80% przypadków.
- Leczenie farmakologiczne lekarz może rozważyć u pacjentów, którzy z przetrwałymi torbielami pozapalnymi powodującymi objawy i komunikującymi się (istnieje połączenie między torbielą a przewodem pokarmowym) z przewodem trzustkowym. Stosuje się oktreotyd przed lub razem z drenażem endoskopowym w celu zmniejszenia wydzielania soku trzustkowego. Jednak ze względu na małą skuteczność leczenie takie podejmuje się rzadko.
Leczenie torbieli nowotworowych zależy od występowania objawów klinicznych i ryzyka zezłośliwienia. Zazwyczaj rozważa się wycięcie torbieli lub ścisłe monitorowanie pacjenta. Ostateczną decyzję o dalszym postępowaniu powinien podejmować zespół wielodyscyplinarny (chirurg, gastroenterolog, radiolog) specjalizujący się w leczeniu chorób trzustki.
