Czym jest rozrost endometrium?
Błona śluzowa macicy, zwana inaczej endometrium, jest strukturą zmieniającą się dynamicznie w trakcie cyklu oraz życia kobiety. Jej grubość regulowana jest aktywnością żeńskich hormonów płciowych – estrogenów oraz progestagenów. Estrogeny powodują wzrastanie endometrium i przygotowują macicę do ewentualnej ciąży, natomiast progestageny, których stężenie się zwiększa po owulacji, przygotowują endometrium do zagnieżdżenia się zapłodnionego jaja. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, pod koniec cyklu miesiączkowego stężenie hormonów się zmniejsza, co doprowadza do krwawienia i ścieńczenia endometrium.
Zaburzenie równowagi hormonalnej polegające na zwiększeniu stężenia estrogenów przy braku lub małym stężeniu progestagenów, powodujące nadmierny, nieregularny wzrost gruczołów endometrium nazywa się rozrostem endometrium. Powoduje ono nieprawidłowe pogrubienie błony śluzowej macicy. Brak progesteronu sprawia, że nie dochodzi do prawidłowego ścieńczania się endometrium. Nieleczony rozrost może doprowadzić do powstania raka trzonu macicy, który jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet.
Rozróżnia się dwa główne typy rozrostu endometrium:
- rozrost bez atypii – namnażanie się prawidłowych komórek endometrium, mniejsze ryzyko rozwoju raka,
- rozrost z atypią – namnażanie się nieprawidłowych, zmienionych komórek endometrium, większe ryzyko rozwoju raka.
Na pojawienie się tej choroby narażone są bardziej kobiety otyłe, a także kobiety, u których występują cykle bezowulacyjne (występujące w okresie okołomenopauzalnym lub w wyniku zaburzeń hormonalnych, takich jak zespół policystycznych jajników), chorujące na guzy jajnika wydzielające estrogeny oraz kobiety cierpiące na raka piersi leczonego długotrwale tamoksyfenem. Pacjentki stosujące hormonalną terapię zastępczą, zawierającą głównie estrogeny, również narażone są na powstanie rozrostu endometrium.
Jak często występuje rozrost endometrium?
Rozrost endometrium dotyczy ok. 130 na 100 000 kobiet. Częściej pojawia się u kobiet po menopauzie, kiedy progesteron przestaje być wytwarzany oraz w okresie okołomenopauzalnym. Częściej dochodzi do powstania rozrostu endometrium bez atypii, w przypadku którego istnieje mniejsze ryzyko rozwoju raka trzonu macicy.
Jak objawia się rozrost endometrium?
Kobiety chorujące na rozrost endometrium dość często doświadczają nieprawidłowych krwawień z dróg rodnych, takich jak: nieregularne lub obfite miesiączki, pojawienie się krwawień między miesiączkami, pojawienie się krwawień podczas hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) czy też pojawienie się plamień/krwawień po menopauzie.
Zdarza się, że rozrost nie daje objawów, a jedynym dowodem na to, że do niego doszło, jest uwidocznienie przez ginekologa pogrubienia endometrium w przezpochwowym badaniu ultrasonograficznym.
Co robić w przypadku rozrostu endometrium?
Nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych mogą być wynikiem wielu zaburzeń w obrębie narządu rodnego, nie tylko samego rozrostu endometrium, dlatego każde nietypowe objawy i zaburzenia cyklu powinny skłaniać do wizyty w gabinecie ginekologicznym. W przypadku podejrzenia rozrostu endometrium podczas wizyty konieczna jest kontynuacja diagnostyki, czasami przeprowadzanej w warunkach szpitalnych.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie rozrostu endometrium?
Podstawą wizyty w gabinecie ginekologicznym jest rozmowa z pacjentką oraz badanie ginekologiczne. Lekarz zapyta o przebieg cykli miesiączkowych, dlatego warto mieć przy sobie kalendarzyk menstruacyjny, zawierający informacje zapisywane w ciągu ostatnich kilku miesięcy. Ginekolog podejrzewa rozrost endometrium na podstawie przezpochwowego badania ultrasonograficznego (USG TV), dzięki któremu możliwa jest ocena narządów miednicy pod kątem występowania torbieli jajników i nieprawidłowości macicy oraz zmierzenie grubości endometrium. W przypadku stwierdzenia jego pogrubienia, oceniając czynniki ryzyka rozwinięcia się choroby u danej pacjentki, lekarz decyduje o skierowaniu pacjentki do szpitala celem wykonania łyżeczkowania jamy macicy lub na pobranie biopsji endometrium w gabinecie. Łyżeczkowanie jamy macicy polega na pobraniu materiału z wnętrza jamy macicy w znieczuleniu ogólnym i często wykonuje się je z jednoczesnym łyżeczkowaniem kanału szyjki macicy. Biopsja endometrium jest zabiegiem mniej inwazyjnym, wykonywanym w gabinecie lekarskim bez znieczulenia ogólnego, polega ona na szybkim pobraniu fragmentu tkankowego z wnętrza macicy, jest też mniej dokładne niż łyżeczkowanie. W wątpliwych przypadkach diagnostycznych wykonuje się histeroskopię, polegającą na wprowadzeniu drobnej kamery do jamy macicy celem oceny jej wnętrza, a następnie wykonuje się łyżeczkowanie lub biopsję endometrium. Ostateczne rozpoznanie rozrostu endometrium możliwe jest na podstawie pobranego podczas wyżej wymienionych zabiegów materiału tkankowego, który oceniany jest pod mikroskopem przez lekarza patomorfologa. Wynik dostępny jest zazwyczaj dopiero po kilku tygodniach.
Jakie są metody leczenia rozrostu endometrium?
Podstawową metodą terapii rozrostu endometrium bez atypii jest leczenie progestagenami w postaci doustnej lub w postaci wewnętrznego systemu uwalniającego lewonogestrel. Czas trwania takiego leczenia powinien wynosić co najmniej 6 miesięcy. Modyfikacja czynników ryzyka wystąpienia rozrostu endometrium (zmniejszenie masy ciała, zaprzestanie hormonalnej terapii zastępczej i odstawienie leków i suplementów diety zawierających estrogeny) odgrywa bardzo ważną rolę we wspomaganiu terapii oraz może zapobiegać nawrotom choroby.
Leczenie operacyjne – usunięcie macicy – zarezerwowane jest dla pacjentek z rozrostem z atypią. W przypadku wystąpienia rozrostu endometrium bez atypii u kobiet nieplanujących ciąży lub kobiet po menopauzie leczenie operacyjne jest konieczne, gdy w badaniu kontrolnym stwierdzi się zmiany rozrostowe z atypią, gdy leczenie progestagenami okaże się nieskuteczne po 12 miesiącach terapii, kiedy dojdzie do nawrotu rozrostu po zakończeniu leczenia farmakologicznego, w przypadku utrzymujących się krwawień z macicy, a także przy braku zgody pacjentki na wykonanie diagnostycznych badań kontrolnych lub gdy nie przestrzega ona zaleceń.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie rozrostu endometrium?
Rozrost endometrium jest możliwy do wyleczenia, warunkiem zwiększającym skuteczność terapii jest stosowanie się do zaleceń lekarskich. U niektórych kobiet, szczególnie z czynnikami ryzyka, takimi jak otyłość, stosowanie hormonalnej terapii zastępczej zawierającej wyłącznie estrogeny dochodzi do nawrotów choroby.
Co trzeba robić po leczeniu rozrostu endometrium?
Po zakończeniu leczenia rozrostu endometrium konieczna jest regularna kontrola w gabinecie lekarskim lub w szpitalu i wykonanie biopsji endometrium lub łyżeczkowania co najmniej co 6 miesięcy.
W przypadku wystąpienia nieprawidłowego krwawienia po zakończonym leczeniu należy zgłosić się natychmiast do lekarza, gdyż może to świadczyć o nawrocie choroby.
Co robić, aby uniknąć rozrostu endometrium?
Zmniejszenie ryzyka pojawienia się rozrostu endometrium można osiągnąć przez:
- zmniejszenie masy ciała u osób otyłych,
- w przypadku stosowania hormonalnej terapii zastępczej łączenie estrogenów z progestagenami,
- rzucenie palenia papierosów,
- odstawienie suplementów diety lub substancji działających jak estrogeny,
- przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych w zaburzeniach, takich jak zespół policystycznych jajników (PCOS).
