Czym jest zapalenie narządów miednicy mniejszej?
Zapalenie narządów miednicy mniejszej (z ang. pelvic inflammatory disease – PID), niegdyś nazywane zapaleniem przydatków, jest chorobą narządów płciowych żeńskich – macicy, jajowodów, jajników oraz otrzewnej macicznej, w której dochodzi do rozprzestrzenienia się stanu zapalnego, czasami również poza miednicę. Najczęściej chorują aktywne seksualnie, młode kobiety między 15. a 25. rokiem życia. Nieleczone może doprowadzić do wielu poważnych powikłań, mających swoje konsekwencje w przyszłości.
Przyczyną zapalenia narządów miednicy mniejszej są bakterie odpowiedzialne za choroby przenoszone drogą płciową – najczęściej rzeżączka, chlamydia, bakterie beztlenowe. Często za proces chorobowy odpowiedzialny jest więcej niż jeden gatunek bakterii. Do zapalenia narządów miednicy mniejszej dochodzi najczęściej poprzez szerzenie się zapalenia z dolnego odcinka układu rozrodczego – sromu, pochwy, części pochwowej szyjki macicy. Rzadziej choroba jest skutkiem przedostania się bakterii z krwi lub pobliskich struktur, np. wyrostka robaczkowego.
Czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowania to: duża liczba partnerów seksualnych, niestosowanie metod barierowych antykoncepcji (prezerwatyw), przebycie w przeszłości choroby przenoszonej drogą płciową. Kobiety, które w przeszłości chorowały na PID również częściej zapadają na kolejne epizody tej choroby. Rozprzestrzenianiu się zapalenia sprzyjają stany związane z poszerzeniem ujścia zewnętrznego i kanału szyjki macicy: miesiączka, poród, poronienie lub związane z zabiegami: założeniem hormonalnej wkładki wewnątrzmacicznej (IUD), łyżeczkowaniem kanału szyjki i jamy macicy, histeroskopią, histerosalpingografią, zapłodnieniem in vitro, przerwaniem ciąży.
Nieleczone prawidłowo lub wcale zapalenie narządów miednicy mniejszej prowadzi do poważnych powikłań: powstania ropni oraz zrostów w obrębie miednicy mniejszej, zapalenia otrzewnej, niedrożności jelit, co z kolei może wywołać niepłodność, pojawienie się przewlekłych zespołów bólowych miednicy mniejszej, a w dalszej perspektywie zwiększyć ryzyko ciąży pozamacicznej. Kobiety, które przeszły PID częściej chorują na endometriozę oraz raka jajnika. Im więcej epizodów choroby, tym większe ryzyko ciężkich powikłań, dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia.
Jak często występuje zapalenie narządów miednicy mniejszej?
Szacuje się, że na PID zapada około 1,5% kobiet rocznie. Są to przypadki, w których udało się ustalić rozpoznanie, pozostaje natomiast wiele kobiet, których nigdy nie udało się zdiagnozować, ogólny procent chorujących w ciągu życia może być więc o wiele wyższy.
Jak objawia się zapalenie narządów miednicy mniejszej?
Przebieg zapalenia narządów miednicy mniejszej jest zróżnicowany. Chorobę można przejść bezobjawowo, w sposób umiarkowany lub ciężko.
Do dolegliwości mogących sugerować PID należą ból podbrzusza, zwykle po zewnętrznych stronach w okolicy przydatków, nasilający się po ucisku oraz podczas stosunku. Towarzyszyć może mu gorączka, nieprzyjemnie pachnące, o zmienionej barwie upławy, nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych (po stosunku, między miesiączkami, nadmiernie obfite miesiączki).
Co robić w przypadku zapalenia narządów miednicy mniejszej?
W każdym przypadku niepokojących objawów sugerujących możliwość zapalenia narządów miednicy mniejszej należy jak najszybciej udać się na wizytę lekarską do ginekologa lub lekarza rodzinnego. Ważne jest niezwłoczne leczenie antybiotykami w celu uniknięcia powikłań PID. W przypadku podejrzenia ostrego stanu, ciężkiego stanu ogólnego, braku poprawy w trakcie leczenia domowego, niemożności przyjmowania leków doustnych z różnych przyczyn lekarz może wystawić skierowanie do leczenia szpitalnego.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zapalenia narządów miednicy mniejszej?
Pewne rozpoznanie zapalenia narządów miednicy mniejszej jest trudne – brak charakterystycznych objawów może opóźniać diagnozę oraz wdrożenie leczenia, które jest tak kluczowe w zapobieganiu późniejszym powikłaniom.
Lekarz może postawić wstępne rozpoznanie już na podstawie rozmowy z pacjentką – opisywanych przez nią objawów oraz czynników ryzyka. W badaniu ginekologicznym podczas wziernikowania pochwy ginekolog może zaobserwować nieprawidłową wydzielinę. Podczas badania dwuręcznego, w którym jeden lub dwa palce jednej ręki wprowadza do pochwy, a drugą uciska podbrzusze, obserwuje się zwykle bolesność lub tkliwość szyjki macicy przy dotykaniu lub poruszaniu nią oraz bolesność podbrzusza.
W rozpoznaniu mogą okazać się pomocne laboratoryjne badania dodatkowe krwi (morfologia, CRP, OB), w których często występuje podwyższenie parametrów stanu zapalnego. Zwykle w trakcie badania pobiera się wydzielinę z dróg rodnych na posiewy bakteryjne. W niektórych przypadkach w badaniu ultrasonograficznym (USG) przezpochwowym lub przezbrzusznym widoczny jest płyn w miednicy mniejszej, czasem ropień jajowodowo-jajnikowy.
Rzadko, w wybranych przypadkach, konieczne jest wykonanie operacji, tzw. laparoskopii zwiadowczej w celu wykluczenia lub leczenia ostrego stanu, podczas której można pobrać wymazy do posiewów bakteryjnych.
Zapalenie narządów miednicy mniejszej może powodować podobne objawy jak zapalenie wyrostka robaczkowego, jelit, pęcherzyka żółciowego lub otrzewnej, choroby układu moczowego, a także skręt torbieli, jajnika, ciąża pozamaciczna, poronienie septyczne. Podobne do PID objawy mogą dawać także nowotwory, endometrioza, zmiany zapalne i zwyrodnieniowe w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa. W celu wykluczenia innych chorób lekarz może zlecić inne dodatkowe badania: stężenie hormonu ciążowego we krwi, badanie ogólne moczu, szczegółowe badania obrazowe.
Jakie są metody leczenia zapalenia narządów miednicy mniejszej?
W przypadku podejrzenia zapalenia narządów miednicy mniejszej konieczne jest jak najszybsze leczenie antybiotykami. Umiarkowany i łagodny przebieg choroby można leczyć w warunkach domowych. Wykorzystuje się leki obejmujące szerokie spektrum gatunków bakterii, zazwyczaj stosuje się kilka preparatów w jednym czasie, a terapia trwa ok. 14 dni. Dodatkowo stosuje się leki przeciwbólowe oraz przeciwzapalne.
Ciężki przebieg oraz brak reakcji na leczenie antybiotykami doustnymi należy leczyć w szpitalu za pomocą antybiotyków dożylnych. Po uzyskaniu poprawy możliwe jest przejście na leki doustne. Niektóre stany mogą wymagać leczenia zabiegowego.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie zapalenia narządów miednicy mniejszej?
Szybka diagnoza i wdrożenie leczenia zwiększa powodzenie leczenia oraz zmniejsza ryzyko powikłań. Konieczne jest dokładne stosowanie się do zaleceń lekarskich, stawianie się na planowanych kontrolach u lekarza, nieprzerywanie terapii bez konsultacji u specjalisty mimo ustąpienia objawów. Zapalenie narządów miednicy mniejszej może nawracać, dlatego ważne jest wyczulenie na pojawienie się pierwszych objawów i niezwłoczne poszukiwanie opieki lekarskiej.
W trakcie leczenia, aż do jej końca konieczne jest unikanie współżycia bez zabezpieczenia.
Co trzeba robić po zakończeniu leczeniu zapalenia narządów miednicy mniejszej?
Po zakończonej antybiotykoterapii z powodu zapalenia narządów miednicy mniejszej należy zaplanować kontrolę swojego stanu zdrowia po 2–4 tygodniach. Warto wykonać również badania w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową. Kobiety, u których posiewy z dróg rodnych wyszły dodatnie, powinny powtórzyć je po 6 miesiącach.
Zaleca się wykonanie badań w kierunku rzeżączki i chlamydiozy u partnerów, z którymi kobieta współżyła w przeciągu 6 miesięcy, a w wielu przypadkach konieczne jest ich przeleczenie.
Co robić, aby uniknąć zapalenia narządów miednicy mniejszej?
Ryzyko zachorowania na zapalenie narządów miednicy mniejszej można zmniejszyć przez:
- unikanie ryzykownych zachowań seksualnych: ograniczenie liczby partnerów seksualnych, stosowanie prezerwatyw, wypytanie o przeszłość seksualną partnera i ewentualne choroby przenoszone drogą płciową,
- regularne kontrole ginekologiczne, badanie się w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową, szybkie stawianie się u ginekologa w przypadku dolegliwości sugerujących choroby zapalne narządów płciowych,
- kontrole po zabiegach ginekologicznych, porodach,
- utrzymywanie prawidłowej higieny intymnej unikając irygacji pochwy, która zaburza naturalną florę bakteryjną.
