Czym jest bolesne miesiączkowanie?
Bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea) jest zaburzeniem dotyczącym wielu kobiet, szczególnie młodych, pogarszającym jakość ich życia i najczęstszym problemem bólowym wyłączającym kobiety z życia społecznego. Niejednokrotnie prowadzi do niepożądanych nieobecności w pracy lub w szkole mimo prowadzonego leczenia przeciwbólowego. Dokładna przyczyna bolesnego miesiączkowania oraz uwarunkowania występowania tego zaburzenia u kobiet nie jest do końca poznana.
Wyróżnia się pierwotne i wtórne bolesne miesiączkowanie. Pierwotne bolesne miesiączkowanie dotyczy młodych kobiet, pojawia się kilka miesięcy po pierwszej miesiączce, przy okazji pojawienia się cykli owulacyjnych. W badaniu ginekologicznym nie zauważa się istotnych odchyleń. Uważa się, że przyczyną dolegliwości jest wzmożone wydzielanie prostaglandyn, które naturalnie wydziela błona śluzowa macicy celem wywołania skurczów i opróżnienia macicy z krwi miesiączkowej. Wtórne bolesne miesiączkowanie obserwuje się u kobiet, które wcześniej nie odczuwały dolegliwości. Jego pojawienie się powinno skłaniać do wdrożenia diagnostyki, gdyż mogą je powodować choroby narządu rodnego, takie jak stany zapalne, mięśniaki, endometrioza, adenomioza oraz choroby jelit (zespół jelita drażliwego).
Zaobserwowano, że czynniki, takie jak palenie papierosów, występowanie bolesnych miesiączek w rodzinie, brak potomstwa, wczesne dojrzewanie płciowe wpływają na pojawienie się bolesnego miesiączkowania i intensywność odczuwanych dolegliwości.
Jak często występuje bolesne miesiączkowanie?
Dane dotyczące bolesnego miesiączkowania są różne w zależności od źródeł – szacuje się, że problem dotyczy od 3 do 30% kobiet, częściej pojawia się w młodszym wieku.
Jak się objawia bolesne miesiączkowanie?
Wzmożona bolesność podczas krwawienia miesiączkowego pojawia się zazwyczaj pierwszego dnia, kilka godzin przed jego rozpoczęciem, w kolejnych dniach objawy stopniowo się zmniejszają. Ból ma charakter skurczowy.
W zespole bolesnego miesiączkowania mogą się pojawić dodatkowo nudności, wymioty, biegunka, problemy ze snem, bóle pleców w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, osłabienie, bóle głowy.
Co robić w przypadku bolesnego miesiączkowania?
W przypadku bolesnego miesiączkowania, szczególnie gdy jego początek obserwuje się po kilku latach bezbolesnych menstruacji, należy zgłosić się do ginekologa, który przeprowadzi badanie i w razie konieczności wdroży pogłębioną diagnostykę mającą na celu wykluczenie chorób w obrębie miednicy. W oczekiwaniu na wizytę można stosować niesteroidowe leki przeciwzapalne dostępne w aptece bez recepty.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie bolesnego miesiączkowania?
Uciążliwe dolegliwości bólowe podbrzusza występujące charakterystycznie w pierwszych dniach miesiączki, często z towarzyszącymi im objawami towarzyszącymi, takimi jak nudności i wymioty, które pogarszają jakość życia, są podstawą do rozpoznania bolesnego miesiączkowania. Za każdym razem ginekolog musi wykluczyć inne przyczyny takiego stanu. Informacje, które będzie chciał uzyskać od pacjentki, będą dotyczyć regularności cykli, wcześniejszego występowania bólu, występowania bólu między miesiączkami, jego lokalizacji, dodatkowych dolegliwości. Podczas wizyty lekarz przeprowadzi badanie dwuręczne oraz obejrzy szyjkę macicy oraz wydzielinę pochwową we wziernikach, następnie wykona badanie ultrasonograficzne przezpochwowe (USG TV), poszukując ewentualnych nieprawidłowości w obrazie narządu rodnego. Ginekolog może zlecić również dodatkowe badania krwi.
W razie braku skuteczności leczenia i/lub podejrzeniu patologii na następnym etapie poszukiwania przyczyn bolesnego miesiączkowania wykorzystuje się inne niż ultrasonografia metody diagnostyki obrazowej – tomografię komputerową i rezonans magnetyczny oraz zabiegowej – histeroskopię lub laparoskopię.
Jakie są metody leczenia bolesnego miesiączkowania?
Leczenie bolesnego miesiączkowania ustala się indywidualnie, biorąc pod uwagę nasilenie objawów, obecność dolegliwości współtowarzyszących, plany posiadania potomstwa w przyszłości oraz ogólny stan zdrowia pacjentki.
Lekami z wyboru w leczeniu bolesnych miesiączek są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Mechanizm ich działania polega na zmniejszeniu wytwarzania prostaglandyn, których duże stężenie jest przyczyną dolegliwości bólowych. Leczenie rozpoczyna się od leków dostępnych bez recepty, takich jak ibuprofen, przechodząc do preparatów przepisywanych przez lekarza m.in. nimesulidu, ketoprofenu, naproksenu i prowadzi się je przez kilka pierwszych dni cyklu, a w przypadku kobiet, u których występują objawy wyprzedzające miesiączkę – kilka dni przed jej rozpoczęciem. Należy pamiętać, że nie wolno stosować jednocześnie dwóch leków z grupy NLPZ, gdyż takie postępowanie nasila ich działania niepożądane. Kolejny etap przy niepowodzeniu leczenia to dołączenie do terapii przeciwbólowego metamizolu lub rozkurczowej drotaweryny.
U kobiet nietolerujących leczenia niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi lub z przeciwwskazaniami do ich stosowania, którym zależy na jednoczesnym działaniu antykoncepcyjnym, proponuje się przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej.
Metody wspomagające, takie jak ćwiczenia relaksacyjne, masaż, umiarkowana aktywność fizyczna (np. spacer, joga), zastosowanie miejscowej elektrostymulacji (TENS), ciepłe okłady na podbrzusze lub w okolicy pleców mogą przynieść dodatkową ulgę w bólu bez skutków ubocznych.
W przypadku wykrycia chorób narządu rodnego konieczne może okazać się podjęcie leczenia farmakologicznego lub zabiegowego usuwającego przyczynę dolegliwości.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie bolesnego miesiączkowania?
Pierwotne bolesne miesiączkowanie często ustępuje samoistnie. Zdarza się, że czynnikiem, który doprowadza do jego ustąpienia jest poród, co spowodowane jest naturalnym rozszerzeniem się kanału szyjki macicy, umożliwiającym łatwiejsze wypływanie krwi podczas miesiączki. Wtórne bolesne miesiączkowanie mające przyczynę w stanie chorobowym ustępuje po wdrożeniu skutecznego leczenia likwidującego przyczynę. Niestety zdarza się, że z nieznanych przyczyn problem nawraca po zaprzestaniu leczenia hormonalnego lub przeciwbólowego.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia bolesnego miesiączkowania?
Przez cały okres terapii bolesnego miesiączkowania należy monitorować jej skuteczność i w razie konieczności modyfikować lub poszukiwać przyczyn zaistniałego stanu. Po ustąpieniu dolegliwości wskazane jest poddawanie się rutynowym kontrolom ginekologicznym.
