U kobiet cierpiących na zespół napięcia przedmiesiączkowego obserwuje się obniżony poziom serotoniny w organizmie. Wydaje się, że wpływ na pojawienie się objawów mają trudne stany emocjonalne, które pojawiły się w ciągu życia, stres, rodzinne obciążenie zaburzeniami depresyjnymi, a także wiek. Zwykle dolegliwości nasilają się po porodzie, a ustępują po menopauzie.
Czym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego?
Większość kobiet miesiączkujących odczuwa dolegliwości związane ze zbliżaniem się menstruacji, jednak tylko u części z nich występuje zespół napięcia przedmiesiączkowego. Zespół napięcia przedmiesiączkowego (premenstrual syndrome – PMS) jest zaburzeniem obejmującym nasilone objawy psychiczne i somatyczne pojawiających się przed miesiączką u kobiet w wieku rozrodczym, u których występują cykle owulacyjne. Dolegliwości zdarzają się cyklicznie w drugiej fazie cyklu (fazie lutealnej), czyli przed pojawieniem się krwawienia i ustępują samoistnie w pierwszych dniach krwawienia. Nasilenie objawów PMS u każdej kobiety jest inne, a od zwykłych dolegliwości okołomenstruacyjnych zespół napięcia przedmiesiączkowego różni się dużą intensywnością objawów w znacznym stopniu utrudniającą lub uniemożliwiającą codzienne funkcjonowanie, zaburzającą relacje społeczne i towarzyskie oraz wpływającą na aktywność zawodową.
Przyczyna dolegliwości związanych z PMS nie jest jasna. Niektóre badania mogą sugerować, że mechanizm powstania zespołu wynika z nieprawidłowej reakcji przekaźników w układzie nerwowym na prawidłową czynność jajników. U kobiet cierpiących na PMS obserwuje się obniżony poziom serotoniny w organizmie. Wydaje się, że wpływ na pojawienie się objawów mają trudne stany emocjonalne, które pojawiły się w ciągu życia, stres, rodzinne obciążenie zaburzeniami depresyjnymi, a także wiek. Zwykle dolegliwości nasilają się po porodzie, a ustępują po menopauzie.
Szacuje się, że dolegliwości związane z PMS dotykają aż 40% kobiet, a co 20. doświadcza ciężkich objawów tego zespołu. Z obserwacji wynika, że zespół napięcia przedmiesiączkowego występuje rzadziej u osób stosujących antykoncepcję hormonalną.
Fizyczne i psychiczne objawy PMS
Zespół napięcia przedmiesiączkowego charakteryzuje się współwystępowaniem objawów psychicznych oraz ze strony ciała. Wyodrębniono aż ok. 300 symptomów mogących występować w przebiegu PMS.
Objawy psychiczne:
- wzmożona senność, zmęczenie,
- depresja (obniżenie nastroju, utrata sensu, brak wiary w siebie, utrata zainteresowań, brak energii),
- niepokój, rozdrażnienie,
- wahania nastroju (nadmierna płaczliwość),
- problemy z koncentracją,
- osłabienie libido,
- nadmierny apetyt.
Objawy fizyczne:
Spektrum nasilenia objawów jest różne i indywidualne dla każdej kobiety. Bardzo nasilone dolegliwości mogą doprowadzić nawet do podejmowania prób samobójczych.
Co robić w przypadku wystąpienia zespołu napięcia przedmiesiączkowego?
W każdym przypadku pojawienia się ciężkich dolegliwości przed miesiączką, które kończą się pierwszych dniach krwawienia należy zgłosić się na wizytę do ginekologa, który dobierze indywidualnie odpowiednie postępowanie diagnostyczne i lecznicze.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zespołu napięcia przedmiesiączkowego?
Zespół napięcia przedmiesiączkowego rozpoznaje się, gdy u kobiety występuje co najmniej jeden typowy objaw somatyczny lub psychiczny dla PMS, pojawia się on 5 lub więcej dni przed krwawieniem i ustępuje maksymalnie do 4. dnia miesiączki.
Rozpoznanie objawów musi się opierać na ocenie objawów z okresu co najmniej 2 miesięcy, dlatego lekarz po pierwszej wizycie przed wdrożeniem leczenia zaleci prowadzenie dzienniczka obserwacji dolegliwości z określeniem ich natężenia, charakteru, związku z krwawieniem miesiączkowym oraz wpływu na codzienne funkcjonowanie w trakcie cyklu miesiączkowego. Przy kolejnych wizytach ginekolog na podstawie analizy dzienniczka rozpoznaje PMS i wdraża odpowiednie leczenie.
Lekarz w trakcie diagnostyki musi wykluczyć w razie podejrzeń również inne choroby, które mogłyby prowadzić do pojawienia się objawów, wykorzystując rutynowe badanie ginekologiczne, ultrasonografię oraz ewentualnie inne badania dodatkowe.
Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS)
Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego wymaga interdyscyplinarnego podejścia wielu specjalistów: ginekologa, lekarza rodzinnego, psychiatry, endokrynologa. Całościowe spojrzenie na pacjentkę pozwala jej pomóc i przezwyciężyć utrudniające funkcjonowanie dolegliwości.
W pierwszej kolejności konieczna jest zmiana trybu życia. Wdrożenie do swojego planu tygodnia regularnej aktywności fizycznej – ćwiczeń aerobowych – m. in. marszu, biegu, jazdy na rowerze co najmniej 30 minut dziennie prawie codziennie znacząco poprawia przebieg zaburzenia i łagodzi objawy. Prawidłowa, zbilansowana dieta, rezygnacja z używek (kawy, papierosów, alkoholu) oraz uregulowanie cyklu snu są kolejnymi elementami stylu życia, o których nie należy zapominać. Pomocna może okazać się suplementacja witaminami i minerałami: szczególne znaczenie lecznicze ma spożywanie witaminy B6, D oraz wapnia i magnezu. W łagodzeniu objawów skuteczna okazuje się psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) oraz leczenie lekami przeciwdepresyjnymi w małych dawkach (tzw. wybiórczymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny), które należy przyjmować zgodnie z zaleceniem lekarza, na stałe lub jedynie cyklicznie w drugiej fazie cyklu. Należy pamiętać o działaniach niepożądanych tych leków (np. nudnościach, wymiotach, zaburzeniach libido). W badaniach wykazano, że łagodzenie objawów można osiągnąć przez zastosowanie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, a metoda ta wydaje się być szczególnie odpowiednia dla pacjentek, którym zależy również na działaniu zapobiegającym zajściu w ciążę. W razie nieskuteczności wymienionych metod proponuje się zwiększenie dawek SSRI oraz zmianę leczenia hormonalnego. Ostatecznym, rzadko stosowanym rozwiązaniem jest usunięcie macicy wraz z jajnikami.
Nie należy zapominać o medycynie naturalnej, która może zaproponować szereg substancji roślinnych mogących wspomóc łagodzenie objawów PMS. Olej z wiesiołka jest preparatem dobrze wpływającym na objawy związane z tkliwością i bolesnością piersi. Wykorzystywany powszechnie dziurawiec jest ziołem leczniczym wpływającym korzystnie na przebieg PMS, jednak do ograniczeń jego stosowania należą interakcje lekowe, dlatego jego stosowanie należy zawsze skonsultować z lekarzem. Inne zioła, takie jak mięta pieprzowa, niepokalanek, kurkumina wykorzystywane są także w łagodzeniu objawów zespołu, choć ich pozytywne działanie nie jest do końca potwierdzone.
W większości przypadków zastosowane leczenie łagodzi dolegliwości związane z zespołem napięcia przedmiesiączkowego. Niestety w wielu przypadkach po zaprzestaniu terapii objawy nawracają. PMS ustępuje samoistnie po menopauzie.
