×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Skurcze, kurcze i sztywność mięśni: przyczyny, objawy i leczenie


Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Skurcze mięśni to objaw często występujący zarówno w przebiegu różnych chorób, jak i u osób zdrowych. Zwykle dotyczą jednego obszaru ciała, trwają kilka sekund lub minut i samoistnie ustępują, natomiast sztywność mięśni to stan zwiększonego napięcia mięśniowego, który prowadzi do ciągłego, mimowolnego skurczu wielu niezależnych od siebie grup mięśni. Skurcze mięśni mogą być bardzo bolesne i wymagać biernego rozciągnięcia mięśnia. Zwykle jednak nie stanowią poważnego problemu zdrowotnego.

Co to są kurcze i skurcze mięśni?

Kurcze mięśni dotyczą zwykle jednego obszaru ciała i są przejściowym, bolesnym skurczem pojedynczego mięśnia lub grupy mięśni, który samoistnie ustępuje po maksymalnie kilku minutach i zwykle nie niesie ze sobą groźnych następstw.

Co to jest sztywność mięśni?

Sztywność mięśni to stan zwiększonego napięcia mięśniowego, który prowadzi do ciągłego, mimowolnego skurczu wielu niezależnych od siebie grup mięśni. Mechanizm powstawania sztywności mięśni i kurczów mięśni jest złożony i nie do końca poznany.

Skurcze i sztywność mięśni – objawy

Kurcze mięśni szkieletowych mogą powodować znaczny dyskomfort i ból. Zwykle pojawiają się nagle, trwają od kilku sekund do kilku minut i samoistnie ustępują. Mogą pojawić się podczas wysiłku fizycznego, tuż po jego zakończeniu lub niezależnie od niego, np. w nocy, kiedy pacjent leży w łóżku. Mięśnie podczas skurczu mogą być bardzo twarde. Czasem konieczne jest bierne (własnoręcznie lub z pomocą drugiej osoby) rozciągnięcie mięśnia, aby skurcz ustąpił.

Gdzie najczęściej dochodzi do skurczu mięśni

Skurcze mogą wystąpić w każdym mięśniu, ale najczęściej pojawiają się w nogach i stopach oraz mięśniach, które obejmują dwa stawy (na przykład w łydce). Częste lokalizacje kurczów mięśni to: podudzia i łydki, uda, stopy, ręce, ramiona, brzuch.

Skurcze i sztywność mięśni – przyczyny

Kurcze mięśni mogą występować u zdrowych osób po intensywnych ćwiczeniach lub w trakcie wysiłku fizycznego, są wyzwalane przez przypadkowy ruch lub skurcz skróconego mięśnia i ustępują po chwili samoistnie lub w wyniku rozciągnięcia mięśnia i masażu. Większość skurczów mięśniowych nie stanowi poważnego problemu i nie są związane z chorobą.

Kurcz może wyzwolić także uraz kości lub stawu i jest to reakcja obronna organizmu na podrażnienie mięśni w okolicy złamania. Do kurczu mięśni może dojść także w przypadku uszkodzenia nerwu unerwiającego dany mięsień, w takim przypadku kurcz może pojawić się także w okresie zdrowienia.

Częste kurcze mięśni mogą występować w stanach, takich jak:

Sztywność mięśni i kurcze mięśni mogą też występować w różnych jednostkach chorobowych, takich jak stwardnienie rozsiane, tężec, i szereg rzadkich chorób i zespołów chorobowych, takich jak neuromiotonia (zespół Isaacsa), zespół sztywności uogólnionej (ang. stiff-man syndrome), zespół Schwartza i Jampela, miopatie metaboliczne, czy zatrucie strychniną.

Co robić w razie wystąpienia skurczów i sztywności mięśni?

Osoby, u których występują nawracające kurcze lub sztywność mięśni powinny zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Bolesne skurcze mięśni mogą być pierwszą manifestacją chorób ogólnoustrojowych, takich jak niedoczynność tarczycy lub cukrzyca, które wykryte we wczesnym stadium mogą zostać opanowane odpowiednim leczeniem. Jeżeli natomiast kurczom towarzyszy sztywność mięśni lub inne niepokojące objawy, takie jak: niedowład, osłabienie i bóle mięśni lub też drżenie, należy pilnie zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub na SOR.

Sytuacją wymagającą natychmiastowej pomocy lekarskiej jest ostry kurcz mięśni w wyniku tężca lub zatrucia strychniną (zawierają ją trutki na szczury lub zanieczyszczone substancje odurzające). W tych przypadkach kurczom i sztywności mięśni towarzyszą drgawki oraz zaburzenia oddychania, co jest potencjalnie niebezpiecznym stanem i wymaga wezwania pogotowia ratunkowego.

Co zrobi lekarz, jeśli zgłosimy się ze skurczami i sztywnością mięśni?

W pierwszej kolejności lekarz zbierze wnikliwy wywiad i przeprowadzi badanie neurologiczne. W trakcie zbierania wywiadu lekarz będzie chciał uzyskać informacje o jakiej porze dnia najczęściej pojawiają się skurcze lub jakie czynności je wywołują. Lekarz może też zapytać, od kiedy u pacjenta występują skurcze i sztywność mięśni i czy w jego najbliższej rodzinie występowały podobne dolegliwości.

Diagnoza skurczów mięśni - badanie neurologiczne

W przypadku kurczów i sztywności mięśni niezbędne jest przeprowadzenie pełnego badania neurologicznego, jednak ze szczególnym uwzględnieniem oceny napięcia mięśniowego oraz odruchów głębokich, które lekarz bada, opukując różne punkty na ciele pacjenta za pomocą młoteczka neurologicznego. Przydatna może być także ocena siły mięśni i sprawności chodu pacjenta. Badanie napięcia mięśniowego polega na wykonywaniu biernych ruchów kończyną chorego przez lekarza, przy maksymalnym rozluźnieniu ze strony badanego. Jeśli pacjent nie będzie wystarczająco rozluźniony (będzie próbował sam ruszać kończyną) podczas badania, ocena staje się niemiarodajna, dlatego bardzo ważne jest dokładne stosowanie się poleceń lekarza w trakcie badania.

Lekarz może także skierować pacjenta na badanie elektromiograficzne (EMG), w trakcie którego z pomocą odpowiedniej aparatury przeprowadza się dokładną ocenę czynności elektrycznej mięśni. W niektórych przypadkach niezbędne są także badania laboratoryjne krwi z oznaczeniem stężenia potasu, magnezu, wapnia i enzymów mięśniowych, takich jak kinaza kreatynowa. W razie podejrzenia wrodzonej choroby mięśni, chory może zostać skierowany na biopsję mięśnia w celu oceny jego budowy w badaniu mikroskopowym.

Skurcze i sztywność mięśni a magnez

Panuje powszechne przekonanie, że przyjmowanie magnezu może zapobiegać występowaniu bolesnych skurczów mięśni. Nie zostało to jednak naukowo potwierdzone.

Polecamy:

23.02.2024
Zobacz także
  • Osłabienie mięśni
  • Niedoczynność tarczycy
Wybrane treści dla Ciebie
  • Choroba Parkinsona
  • Skurcze mięśni brzucha podczas ćwiczeń
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta