Gdyby badania genetyczne prowadzono u wszystkich pacjentek, które zachorowały na raka jajnika, można by ochronić przed chorobą ich krewne i uratować nawet kilkaset osób rocznie. W tej chwili badanie genetyczne jest wykonywane u co dziesiątej chorej. To jeden z postulatów Białej Księgi przygotowanej przez Polskie Towarzystwo Onkologiczne.
_proc.jpg)
Prof. Jacek Fijuth, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego. Fot. Franciszek Mazur / Agencja Gazeta
Biała Księga zawiera zalecenia dotyczące skuteczniejszego zwalczania jednego z najgroźniejszych nowotworów występujących w Polsce. Równolegle opracowano Zieloną Księgę pokazującą obecną sytuację dotyczącą tego nowotworu.
Polska ma jeden z najwyższych wskaźników zapadalności na tę chorobę (3,5 tys. przypadków rocznie) i jeden z najgorszych wyników leczenia w Europie (rocznie z powodu tego nowotworu umiera 2500 tysiąca kobiet). Krajowy Rejestr Nowotworów podaje, że wskaźnik przeżycia 5-letniego wynosi 42,6 proc. (dane te dotyczą lat 2003-2005).
- To nowotwór o przebiegu podstępnym, wykrywany w wysokim stopniu zaawansowania – mówi w rozmowie z MP prof. Jacek Fijuth, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego i szef Rady Naukowej opracowania. – By poprawić fatalne wyniki wyleczalności, należy robić wszystko, by przyspieszyć wykrywanie tego nowotworu. Musimy więc uwrażliwić pracowników ochrony zdrowia: lekarzy, pielęgniarki, położne na pierwsze objawy raka jajnika i zachęcić ich do prowadzenia wczesnej diagnostyki.
Drugi postulat to leczenie wszystkich kobiet chorych na ten nowotwór w ośrodkach wysokospecjalistycznych. – Ten rak wymaga kompleksowego, skojarzonego, wielowektorowego leczenia, które może być prowadzone wyłącznie w ośrodkach o wysokim stopniu specjalizacji. Ośrodki niespecjalistyczne nie mają np. możliwości opisania badań histopatologicznych zgodnie z obowiązującym obecnie standardem – mówi prof. Fijuth.
W recenzji do opracowań prof. Maciej Krzakowski zwraca uwagę, że rokowania chorych z rozpoznaniem nowotworów złośliwych jajnika jest w Polsce wyraźnie gorsze niż w innych krajach europejskich, co jest konsekwencją – przede wszystkim – zbyt późnego rozpoznania oraz niezgodnego z wytycznymi postępowania. Leczenie w przypadku części chorych jest prowadzone w ośrodkach o niedostatecznych możliwościach.
Zielona księga pokazała, że w poszczególnych województwach szanse na dobre leczenie są bardzo zróżnicowane. Najwyższy wskaźnik przeżycia pięcioletniego występuje w województwie zachodniopomorskim (49,8%), a najniższy w lubuskim (36,7%). Najwięcej kobiet dożywa piątego roku terapii w województwie zachodniopomorskim, a najmniej w województwach opolskim, śląskim i pomorskim. Zróżnicowane są też wydatki między województwami – co nie przekłada się na skuteczność leczenia.
Autorzy Zielonej Księgi zwracają uwagę na jakość badań histopatologicznych. „Jakość tych badań i ich dostępność w odpowiednim czasie stanowią często o skuteczności leczenia. W obszarze tym istnieje w Polsce wiele zaległości, a w dobie telemedycyny oraz indywidualizacji terapii dostęp do wysokiej jakości wyników badania histopatologicznego staje się priorytetem” – zwracają uwagę eksperci.
Oddzielnym problemem jest to, że zarówno za najwyższej klasy badanie, jak i za to, które spełnia tylko minimalne wymagania NFZ, Fundusz płaci tyle samo. Wytyczne dotyczące jakości badania histopatologicznego zostały już opracowane przez odpowiednie towarzystwo naukowe. Teraz należy tylko je wdrożyć, np. włączając do koszyka świadczeń gwarantowanych.
Drugą sprawą jest zorganizowanie w kraju przynajmniej kilkunastu poradni diagnostyki genetycznej. Przynajmniej kilkanaście procent zachorowań jest spowodowane mutacją w genach BRCA1 i BRCA2. Bardzo prawdopodobne, że krewne pacjentek, które mają taką mutację, same są zagrożone zachorowaniem na raka jajnika i rakiem piersi.
- W tej chwili takie badanie jest wykonywane u zaledwie 10 procent kobiet chorujących na raka jajnika. To jest tragicznie mało, bo objęte powinny być nim wszystkie pacjentki – mówi prof. Fijuth.
Obecnie nie istnieją skuteczne metody wczesnego rozpoznawania raka jajnika. Dostępne metody diagnostyki obrazowej lub oznaczania markerów nowotworowych nie mają zastosowania w badaniach przesiewowych ze względu na ich niską skuteczność.
„Z przeprowadzonej analizy ekonomicznej wynika, że w polskich uwarunkowaniach, podobnie jak w brytyjskich, interwencja polegająca na diagnostyce mutacji w genach BRCA1 i BRCA2 u wszystkich kobiet chorych na raka jajnika jest efektywna kosztowo” – zwracają uwagę autorzy Białej Księgi.
Zdefiniowanie, u których chorych występuje mutacja genu, umożliwiłoby spersonalizowanie leczenia. Bardzo drogie leczenie trafiałoby do tej grupy kobiet, którym faktycznie może ono pomóc. Zwiększyłaby się jego skuteczność, pozwoliłoby to ograniczyć wydatki, a w następnej kolejności – zwiększyć dostępność dla tych chorych, którym leczenie jest faktycznie potrzebne.
- Ponadto dzięki badaniu moglibyśmy zdefiniować grupę kobiet, u których występuje zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworu. Można im zaproponować profilaktyczne zabiegi, czyli operacyjne usunięcie jajnika i jajowodów. Decyzja może się wydawać drastyczna, ale jest to jedyna możliwość ograniczenia ryzyka wystąpienia nowotworu. U kobiet, u których występuje mutacja genu ryzyko zachorowania na raka wynosi ponad 50 procent – mówi prof. Fijuth.
Biała i Zielona Księga były prezentowane dziennikarzom w Warszawie. Dyskusja ekspercka na ich temat będzie też prowadzona na Forum Ekonomicznym w Krynicy. Opiekę merytoryczną nad oboma dokumentami sprawuje Polskie Towarzystwo Onkologiczne i Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej. Sam raport opracował zespół www.dane-i-analizy.pl przy wsparciu finansowym firmy AstraZeneca Pharma.
Wcześniej Polskie Towarzystwo Onkologiczne opracowało Białą i Zieloną Księgę dotyczącą raka piersi i raka przewodu pokarmowego – przede wszystkim jelita grubego.
