Poprawa procesu refundacji nowoczesnych leków onkologicznych i powstanie specjalnego funduszu, którego zadaniem byłoby finansowanie leków nieobjętych, z różnych przyczyn, refundacją – to rekomendacje autorów raportu „Innowacyjne terapie onkologiczne. Propozycja poprawy polskiego systemu opieki onkologicznej”, opracowanego przez firmę konsultingową EY.
Fot. jarmoluk/pixabay.com
W 2013 roku polska gospodarka z powodu chorób onkologicznych straciła 17 mld zł – to koszty pośrednie, spowodowane przedwczesnymi zgonami, niezdolnością do pracy, absencjami w pracy opiekunów osób chorujących na nowotwory. To 1 proc. PKB, a eksperci szacują, że w ciągu dekady – w związku ze zwiększaniem się zachorowalności na nowotwory – koszty te wzrosną do 1,3 proc. PKB.
W 2012 roku nowotwory były przyczyną śmierci niemal 99 tys. Polaków, odpowiadając za 25,6% wszystkich zgonów. To druga, po chorobach układu krążenia, najpoważniejsza przyczyna zgonów – za dziesięć lat mają stać się przyczyną pierwszą. Zachorowalność ma wzrosnąć w ciągu dekady ze 150 tys. do 185 tys. przypadków rocznie.
Zapomniany Cancer Plan
Według OECD skuteczność i jakość opieki onkologicznej opiera się na następujących czynnikach: zarządzaniu strategicznym systemem zapobiegania i leczenia nowotworów, organizacji procesu leczenia oraz dostępności zasobów w systemie opieki zdrowotnej, czyli kadr, sprzętu i leków. Czynnikiem, który ma największe znaczenie dla powodzenia procesu leczenia jest właśnie dostępność zasobów, w tym innowacyjnych terapii lekowych.
Jakub Szulc, ekspert Sektora Ochrony Zdrowia w EY i jeden z autorów raportu podkreślał, że wprowadzony pakiet onkologiczny, a także zapowiadane mapy potrzeb zdrowotnych mają szansę poprawić dostępność do leczenia onkologicznego. Gorzej jest z zarządzaniem strategicznym – w Polsce brakuje „konstytucji” leczenia onkologicznego. Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych obejmuje tylko niektóre obszary, m.in. doposażenie w sprzęt oraz kształcenie lekarzy. Z kolei Strategia Walki z Rakiem (Cancer Plan) jest dokumentem opracowanym przez Polskie Towarzystwo Onkologiczne we współpracy z innymi towarzystwami naukowymi i nie ma charakteru powszechnie obowiązującego, nie została zaakceptowana jako dokument rządowy.
– Strategię Walki z Rakiem przekazałem na ręce ministra zdrowia w czerwcu 2014 r. O tamtej pory nie zrobiono niczego, aby nadać jej charakter obowiązujący – mówił prof. Jacek Jassem, były przewodniczący ZG PTO, kierownik Kliniki Onkologii I Radioterapii GUMed. – Wyręczyliśmy polskie państwo, które miało obowiązek opracowania Cancer Planu. Sami zgromadziliśmy kilkaset tysięcy złotych na ten cel. Mamy poczucie, że nasze wysiłki nie zostały docenione.
(Nie)dostępność innowacyjnych leków
Jednak prawdziwą piętą achillesową polskiej onkologii jest kwestia dostępności dla pacjentów innowacyjnych leków. Spośród 30 leków innowacyjnych stosowanych powszechnie w onkologii w trzynastu krajach Unii Europejskiej, w Polsce dostępne w systemie refundacyjnym bez żadnych ograniczeń są tylko dwa (szesnaście zaś jest refundowanych z ograniczeniami, np. tylko w określonych wskazaniach). W dodatku polscy pacjenci muszą czekać prawie najdłużej w Europie (poza Rumunią) na to, by lek dopuszczony do obrotu w ogóle stał się dostępny.
– Bez zwiększenia dostępności do nowoczesnych metod leczenia nie zatrzymamy trendu negatywnego wpływu chorób onkologicznych na polską gospodarkę. Środki na leczenie onkologiczne to inwestycja, nie wydatki – przekonywał Jakub Szulc. Warto pamiętać, że po uwzględnieniu różnic w sile nabywczej, na opiekę onkologiczną Polska przeznacza ok. 70 euro na mieszkańca, gdy np. w Czechach jest to 124 euro, w Wielkiej Brytanii – 154 euro, a w USA – 323 euro (dane za 2013 rok).
Jak rozwiązać problem?
Raport EY zawiera rekomendacje, jak poprawić dostępność do innowacyjnych leków. – Są dwa scenariusze pozwalające na poprawę dostępności innowacyjnych leków onkologicznych w Polsce. Pierwszy to optymalizacja procesu refundacji w ramach programów lekowych, drugi – wydzielenie dodatkowych środków na finansowanie innowacyjnych terapii przeciwnowotworowych, np. w formie specjalnego funduszu – mówił Szulc, posiłkując się przykładami zaczerpniętymi z innych krajów europejskich. Programy lekowe we Francji gwarantują wszystkim pacjentom dostęp do innowacyjnych terapii onkologicznych, a np. w Belgii i Wielkiej Brytanii to zadanie pełni specjalny fundusz. – Obie opcje nie wykluczają się wzajemnie i mogą być realizowane równolegle – stwierdził Szulc.
Eksperci EY szacują, że koszt sfinansowania zużycia poszczególnych leków na poziomie odpowiadającym 67 proc. przeciętnego zużycia w analizowanej grupie kilkunastu krajów UE to 894 mln zł. Tyle pieniędzy powinniśmy przeznaczyć dodatkowo, ale autorzy raportu zastrzegają, że możliwe byłyby oszczędności w innych obszarach leczenia onkologicznego (np. w chemioterapii). Ostateczny koszt mógłby się więc zamknąć w sumie ok. 660 mln zł rocznie. Gdyby założyć dostępność trzydziestu terapii innowacyjnych na poziomie 100 proc., koszt prawdopodobnie zamknąłby się w kwocie 1,28 mld zł.
Gdyby w Polsce, na wzór brytyjskiego Cancer Drugs Fund, powstał specjalny fundusz, jego podstawowym zadaniem byłoby udostępnianie pacjentom nowoczesnych terapii. Szybka, transparentna ścieżka dostępu do leczenia, delegowanie na lekarzy prowadzących proces terapeutyczny decyzji dotyczącej najskuteczniejszej metody leczenia – powinny skutkować wydłużeniem całkowitego czasu przeżycia pacjentów onkologicznych oraz poprawą jakości ich życia.
