Dieta w chorobie nowotworowej – energia do walki z chorobą

Jeden na pięciu pacjentów zmagających się z chorobą nowotworową umiera nie z wyniszczenia, jakie spowodował rak, ale z niedożywienia, które powstało w wyniku walki z chorobą!¹ Dlatego u pacjentów zmagających się z chorobą nowotworową dieta odgrywa bardzo istotną rolę: ma dostarczyć organizmowi sił do walki z chorobą i regeneracji uszkodzonych przez nowotwór tkanek, a także pomaga niwelować działania niepożądane terapii. Dobrze skomponowana dieta zapobiega upośledzeniu funkcji układu odpornościowego.

Niedożywienie – komu grozi

Szacuje się, że już w momencie zdiagnozowania choroby na niedożywienie białkowo-energetyczne może cierpieć od 15 do 40% chorych na nowotwory złośliwe. W zależności od umiejscowienia guza wartość ta niekiedy wzrasta nawet do 80% w grupie pacjentów w zaawansowanym stadium choroby. Jak alarmują specjaliści, niedożywienie niekorzystnie wpływa na ogólny stan chorego i przebieg leczenia, prowadząc do wyniszczenia nowotworowego (kacheksji). Zwiększa się również ryzyko powikłań pooperacyjnych, przez co rośnie ryzyko zgonu². Towarzyszące zabiegom chirurgicznym tzw. głodzenie okołooperacyjne również może pogłębiać zły stan odżywienia pacjenta.

Jeżeli zwykła dieta nie wystarcza lub występują trudności w jej spożywaniu, warto wprowadzić doustną żywność specjalnego przeznaczenia medycznego – Nutramil Complex®. Nutramil można także rozpuścić w wodzie, przygotowując odżywczy koktajl. Produkt ten jest dostępny w trzech smakach – waniliowym, truskawkowym i naturalnym – dzięki czemu można go dodawać go do różnych posiłków, takich jak zupy, sałatki, ziemniaki czy jogurty.

Dlaczego białko jest tak ważne?

Białka są podstawowym budulcem wszystkich narządów organizmu. Konieczne są do zachowania właściwej przemiany materii, odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie organizmu, a także regenerację uszkodzeń. Zbudowane są z aminokwasów endogennych – produkowanych przez organizm, i egzogennych – dostarczanych z pożywienia. Zaburzenie ilości którejkolwiek z tych składowych może upośledzać metabolizm i powodować, że organizm sięgnie do zapasów, czyli białek, z których zbudowane są narządy wewnętrzne. Podczas choroby komórki nowotworowe oddziałują na układ immunologiczny, pobudzając w organizmie szereg procesów, które w rezultacie prowadzą do zaburzeń metabolicznych czy zaburzeń wchłaniania substancji. Rozwija się hipermetabolizm. Oznacza to, że organizm zaczyna sięgać do białek mięśni szkieletowych, co przyczynia się do wyniszczenia nowotworowego.

W rezultacie następuje spadek odporności oraz zwiększenie podatności pacjenta na różne infekcje, co negatywnie wpływa na przebieg terapii przeciwnowotworowej.

Jadłospis chorego – na co zwrócić uwagę

Konstruując dietę chorego na nowotwór, warto pamiętać o kilku wymienionych poniżej zasadach.

• Zrezygnuj z diet eliminacyjnych; chory potrzebuje wszystkich składników odżywczych do walki z chorobą.
• Porcje powinny być niewielkie, ale podawane często – 5–7 razy dziennie (co 2–3 godzin).
• Ważne, aby posiłek był dobrze zbilansowany, tzn. zawierał odpowiednią ilość białka, tłuszczów, cukrów, minerałów i witamin.
• Unikaj monotonii w diecie, maksymalnie urozmaicaj jadłospis.
• Unikaj potraw o bardzo intensywnym zapachu, który mógłby zniechęcić chorego do jedzenia. Wietrz pomieszczenie, w którym podawany jest posiłek.
• Do posiłku dodaj tłuszcz roślinny, tłuste mleko i jego przetwory.
• Jeżeli pacjent nie toleruje ostrych przypraw – wyklucz je z jadłospisu.
• Oprócz wody między posiłkami można podawać choremu wysokoenergetyczne napoje, np. soki owocowe, koktajle na bazie mleka lub wzbogacone produktami doustnymi, takimi jak żywność specjalnego przeznaczenia medycznego Nutramil Complex® Protein. Produkt ten dodany do posiłku zwiększa jego wartość kaloryczną, zawiera bowiem sporą dawkę wysoko przyswajalnego białka.
  U pacjenta w trakcie radioterapii zawierające dużą ilość kwasów owocowych soki ze świeżych owoców mogą powodować podrażnienia błony śluzowej. Pamiętaj, że względnie dobrze tolerowane są soki z buraków, marchwi czy innych warzyw korzeniowych.
• Jeśli to możliwe, przygotowuj ulubione potrawy chorego, wzmacniając preferowane smaki.
• Konsystencja potraw powinna być taka, aby pacjent mógł bez problemu je spożyć. Jeżeli chory ma problem z przełykaniem potraw stałych i spożywa je w formie papek, nie miksuj wszystkich składników posiłku razem. Staraj się zachować ładny wygląd dania i dobry smak. Lekarze zalecają również ograniczenie spożycia soli i tłuszczów zwierzęcych.

Źródła białka w diecie chorego na nowotwór

Organizm pacjenta zmagającego się z chorobą nowotworową potrzebuje zwłaszcza białka. Zapotrzebowanie na ten składnik może się podwoić, a nawet potroić w stosunku do zapotrzebowania osoby zdrowej. Białko potrzebne jest do walki z rakiem, ale też do odbudowy uszkodzonych tkanek, jego niedobory zaś mogą niekorzystnie wpływać na cały proces leczenia, a co za tym idzie – zmniejszyć szanse na wygraną walkę z chorobą.

Zaleca się, aby chory na nowotwór przyjmował 1,5 grama białka na kilogram masy ciała w ciągu doby. Bogate w białko produkty to mięso, produkty mleczne, jajka czy warzywa strączkowe. Jeżeli pacjent wykazuje niechęć do spożywania tego typu potraw, warto sięgnąć po produkty żywienia medycznego, takie jak Nutramil Complex®Protein, którego 1 porcja zawiera aż 18,8 grama białka. Tego typu produkty podawane w postaci koktajlu można traktować jak samodzielny posiłek. Można je również dodawać do tradycyjnych dań – deserów mlecznych, zup, sosów czy past – zwiększając ich wartość energetyczną i zawartość białka.

Warto pamiętać, żeby jadłospis chorego był urozmaicony. Potrawy wysokoproteinowe szybko dają uczucie sytości, dlatego białko należy „przemycać” w każdym posiłku.

Doskonałe źródła białka:

• jajka kurze i przepiórcze
• chude mięso (białe i czerwone)
• ryby
• mleko
• sery
• kasze
• warzywa strączkowe
• tofu.

Niskoproteinowy posiłek warto wzbogacić porcją białka, dodając np. Nutramil Complex Protein®. Ważne, aby nawet w niewielkiej porcji posiłku pacjent otrzymał jak najwięcej białka o dużej wartości energetycznej.

Odpowiednie żywienie przed operacją i po niej

Właściwy stan odżywienia pacjenta przed operacją wpływa zarówno na samopoczucie pacjenta, jak również na prawidłowy przebieg rekonwalescencji po zabiegu.

Dobrze skomponowana dieta jest źródłem energii koniecznej do walki z chorobą, pomaga także uchronić organizm przed wyniszczeniem, które często bywa przyczyną zgonu pacjentów onkologicznych.

Przed operacją należy choremu dostarczyć odpowiednią ilość białka, tłuszczów, węglowodanów, elektrolitów, pierwiastków śladowych i witamin. Szczególną rolę odgrywa w tym okresie białko, które wpływa na zwiększenie odporności organizmu chorego³, ułatwia regenerację, a także przyspiesza proces gojenia się ran³.

Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi ERAS (enhanced recovery after surgery, czyli protokołu kompleksowej opieki okołooperacyjnej do poprawy wyników leczenia), przygotowując pacjenta do zabiegu chirurgicznego:

• dąży się do maksymalnego skrócenia czasu głodzenia zarówno przed operacją, jak i po niej
• 2–3 godziny przed operacją doustnie podaje się wysokowęglowodanowy napój.

Zgodnie z wytycznymi krajowych i zagranicznych towarzystw anestezjologicznych postępowanie to jest całkowicie bezpieczne i nie zwiększa ryzyka rozwoju powikłań związanych ze znieczuleniem ogólnym.

Korzyści wynikające z podania wysokowęglowodanowego napoju, np. Nutramil Complex®:

• redukuje uczucie suchości w ustach
• pomaga zachować pierwotną siłę mięśniową
• wpływa na szybszy powrót perystaltyki jelit.

Przedłużające się w czasie i niewyrównane głodzenie chorego powoduje niezwykle szybki rozwój niedożywienia białkowo-kalorycznego, proporcjonalnie do nasilenia procesu chorobowego. Jednocześnie dochodzi do osłabienia odporności komórkowej, niedokrwistości, zaburzeń perystaltyki jelit, co jest związane z zaburzeniami trawienia i wchłaniania pokarmów. Jeżeli straty nie zostaną w porę wyrównane, postępujące wyniszczenie organizmu pogłębia się, prowadząc nawet do zgonu chorego.

Ważne, aby wszelkie wątpliwości żywieniowe wyjaśniać z udziałem dietetyka lub lekarza. Specjalista pomoże dobrać odpowiednie składniki odżywcze lub produkty, jeżeli z jakichś powodów pacjent ma problemy z przyjmowaniem posiłków.