Łokieć tenisisty oraz łokieć golfisty to entezopatie wspólnego przyczepu ścięgien prostowników nadgarstka do nadkłykcia bocznego (łokieć tenisisty) lub nadkłykcia przyśrodkowego (łokieć golfisty) kości ramiennej. Dominującym objawem tych chorób jest pojawiający się przy ruchach ręką ból w okolicy bocznej lub przyśrodkowej łokcia, który może promieniować do przedramienia i nadgarstka. Leczenie polega przede wszystkim na odciążeniu kończyny, rehabilitacji oraz stosowaniu leków przeciwbólowych w celu zmniejszenia nasilenia dolegliwości.
Łokieć tenisisty, łokieć golfisty – co to jest?
Łokieć tenisisty oraz łokieć golfisty to potoczne określenia entezopatii stawu łokciowego. Entezopatia to patologia, w której dochodzi do uszkodzenia struktury ścięgna lub więzadła w miejscu, w którym przyczepia się ono bezpośrednio do kości. Wskutek powtarzanych mikrourazów, przeciążeń, a także z powodu skłonności genetycznej, w obrębie przyczepu ścięgno lub więzadło „nadrywa się”, niszczy, przez co staje się osłabione i bolesne. Bardzo rzadko dochodzi do całkowitego uszkodzenia i oderwania się takiego przyczepu.
Przeciążenie może być spowodowane wykonywaną pracą lub uprawianym sportem – w obu przypadkach kluczowe jest wykonywanie częstych, powtarzalnych ruchów nadgarstka i łokcia, które nadwyrężają przyczep ścięgien. Szacuje się, że rocznie około 1–3% populacji doświadcza dolegliwości związanych z entezopatią w okolicy stawu łokciowego.
Największe ryzyko występowania tych entezopatii obserwuje się u osób między 30. a 50. rokiem życia – tak samo często u kobiet i mężczyzn.
Czym różni się łokieć tenisisty od łokcia golfisty?
W okolicy stawu łokciowego mamy do czynienia z dwoma najczęstszymi chorobami o charakterze entezopatii.
- Pierwsza, częstsza choroba, to tak zwany „łokieć tenisisty”, czyli entezopatia wspólnego przyczepu ścięgien prostowników nadgarstka do nadkłykcia bocznego kości ramiennej – to okolica położona po bocznej, zewnętrznej stronie łokcia.
- Druga, rzadsza to „łokieć golfisty”. Wówczas choruje przyczep wspólny ścięgien zginaczy nadgarstka do nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej, czyli okolica położona po przyśrodkowej, wewnętrznej stronie łokcia.
Łokieć tenisisty - objawy
Łokieć tenisisty objawia się punktowym bólem w okolicy bocznej (zewnętrznej) łokcia, który może promieniować po grzbietowej (tylnej) powierzchni przedramienia do nadgarstka. Ból rzadko występuje w spoczynku, raczej pojawia się i nasila przy ruchach, takich jak:
- naciskanie klamki
- odkręcanie słoika
- czesanie się, golenie
- dźwiganie lub obracanie ciężkich przedmiotów.
Część pacjentów mimo bólu jest w stanie wykonywać te czynności, inni mają poczucie osłabienia mięśni, przez co nie są w stanie, np. unieść lub ścisnąć niektórych przedmiotów. Po wysiłku może utrzymywać się uczucie bolesności, zmęczenia mięśni w okolicy bocznej łokcia.
Łokieć golfisty - objawy
Łokieć golfisty objawia się bólem zlokalizowanym po stronie przyśrodkowej (wewnętrznej) łokcia, ból może promieniować po dłoniowej (przedniej) powierzchni przedramienia aż do nadgarstka.
Możliwe jest występowanie którejś z patologii jednoczasowo w obu łokciach. Często zdarza się, że po przebyciu choroby po jednej stronie, w ciągu kolejnych miesięcy lub lat pojawia się po drugiej.
Możliwe jest jednoczasowe występowanie zarówno łokcia tenisisty, jak i golfisty, ale rzadko powodują równocześnie objawy. Najczęściej zmiany są widoczne w obu okolicach w USG, ale pacjent odczuwa bolesność tylko po zewnętrznej lub wewnętrznej stronie łokcia.
Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów?
W przypadku dolegliwości bólowych łokcia, które pojawiają się bez przebytego urazu, doraźnie należy unikać ruchów nasilających ból, można także zastosować niewielkie dawki leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty. W przypadku braku poprawy lub nawrotu dolegliwości konieczna jest konsultacja w poradni ortopedycznej.
Jeśli przyczyną dolegliwości są opisane entezopatie, czyli tzw. łokieć tenisisty lub łokieć golfisty, objawy mogą ustąpić samoistnie – bez leczenia, jednak proces ten może trwać nawet do 1,5 roku.
Jak lekarz ustala rozpoznanie łokcia tenisisty lub golfisty?
Ortopeda konsultujący zbiera od pacjenta wywiad, a następnie bada łokieć, oceniając umiejscowienie bólu, zakres ruchomości stawu, jego stabilność i wykonuje specyficzne testy. W zależności od wyniku badania przedmiotowego kieruje pacjenta na dodatkowe badania: RTG i/lub USG.
Zmiany w ścięgnach są najlepiej widoczne w badaniu USG wykonanym przez doświadczonego w tym zakresie radiologa. Badanie RTG pozwala uwidocznić zwapnienia, które mogą (ale nie muszą) się pojawić w przyczepie dotkniętym uszkodzeniem, a także, co bardzo ważne, pozwala wykluczyć inne patologie.
Bardzo rzadko wykonuje się rezonans magnetyczny (MRI) – może pomóc w diagnozowaniu długo trwających entezopatii, gdy dane z wywiadu i badania nie są oczywiste lub jako przygotowanie do ewentualnego leczenia operacyjnego.
Łokieć tenisisty, łokieć golfisty - leczenie
Jak długo można chorować na entezopatie stawu łokciowego (łokieć tenisisty, łokieć golfisty)?
Celem leczenia entezopatii w okolicy stawu łokciowego jest doprowadzenie do wygojenia się uszkodzeń i ustąpienia dolegliwości bólowych. Udowodniono, że w zdecydowanej większości przypadków zmiany wyciszają się i ból mija samoistnie bez żadnej dodatkowej interwencji, ale zwykle ten proces trwa około 1–1,5 roku. W związku z tym lekarz może proponować pacjentowi metody pozwalające na zwiększenie komfortu funkcjonowania w tym czasie i w miarę możliwości przyspieszenia procesu gojenia.
Łokieć tenisisty, łokieć golfisty - leki
W pierwszej kolejności wskazane jest stosowanie leków przeciwbólowych, zarówno dostępnych bez recepty (np. paracetamol), jak i ordynowanych przez lekarza. Nie rekomenduje się na tym etapie leków przeciwzapalnych (wcześniej szeroko stosowanych) z dwóch powodów. Badania chorych ścięgien pod mikroskopem nie udowodniły, że się tam znajdują komórki odpowiadające za zapalenie. Stan zapalny, owszem, może wywoływać ból, ale trzeba pamiętać o tym, że jest potrzebny do gojenia, stąd jego ewentualne wyciszanie nie jest w tym wypadku pożądane.
Łokieć tenisisty, łokieć golfisty – rehabilitacja
Oprócz leczenia przeciwbólowego dobre efekty daje rehabilitacja. Doświadczony fizjoterapeuta za pomocą technik manualnych jest w stanie zmniejszyć dolegliwości pacjenta i poprawić jego funkcjonowanie. Warto wykonywać zalecone przez rehabilitanta ćwiczenia wzmacniające ścięgna prostowników/zginaczy nadgarstka.
Łokieć tenisisty, łokieć golfisty – ćwiczenia
Więcej ćwiczeń na łokieć tenisisty oraz na łokieć golfisty można znaleźć w artykule Łokieć tenisisty, łokieć golfisty - ćwiczenia
Opaska na łokieć tenisisty
Różnego typu ortezy łokcia lub opaski uciskowe na łokieć w przypadku entezopatii stawu łokciowego mogą także przynieść ulgę niektórym pacjentom. Produkty te mogą działać ochronnie i stabilizująco na bolesny przyczep ścięgien oraz zmniejszać napięcie mięśni. Decyzję co do wyboru opaski lub ortezy należy skonsultować z ortopedą lub fizjoterapeutą.
Łokieć tenisisty, łokieć golfisty – zastrzyki
W przypadku braku poprawy po stosowaniu leków przeciwbólowych i fizjoterapii, lekarz może zaproponować pacjentowi miejscowe ostrzyknięcie bolesnej okolicy. Stosowane w tym celu są silne leki przeciwzapalne (glikokortykosteroidy) lub bogatopłytkowe osocze przygotowane z krwi pacjenta.
Steroidy działają świetnie przeciwbólowo i większość pacjentów odczuwa po ich użyciu diametralną poprawę. Jednak zupełne wyciszenie stanu zapalnego powoduje zahamowanie gojenia uszkodzonego ścięgna, a niekiedy pogłębia jego uszkodzenie. To może (ale nie musi) nasilić dolegliwości lub przedłużyć trwanie choroby. Pacjenci po miesiącu od zastosowania leku (tyle działa lek podany w zastrzyku) mogą odczuć nawrót bólu i ograniczenia funkcjonowania większe niż przed jego podaniem. Mając to na uwadze, metodę tę stosuje się ostrożnie. Niewskazane jest powtarzanie zastrzyku z glikokortykosteroidu.
Z kolei stosowanie bogatopłytkowego osocza (czynników wzrostu) nie ma takich działań niepożądanych. Metoda ta nie zawsze jednak przynosi oczekiwany efekt, a ocena jej skuteczności wymaga dalszych badań klinicznych.
Podawanie leków w iniekcji w okolicę objętą uszkodzeniem odbywa się pod kontrolą USG.
Łokieć tenisisty, łokieć golfisty - operacja
W niektórych, bardzo ciężkich przypadkach z towarzyszącymi dużymi dolegliwościami bólowymi, dużym uszkodzeniem widocznym w badaniach obrazowych, przy braku powodzenia leczenia wcześniej wymienionymi metodami, stosuje się leczenie operacyjne, które polega na wycięciu uszkodzonej części ścięgna i odtworzeniu jego przyczepu. Operacja jest konieczna bardzo rzadko.
Czy da się wyleczyć łokieć tenisisty?
Rokowanie co do wyleczenia łokcia tenisisty lub golfisty jest bardzo dobre. Niemal we wszystkich przypadkach choroba ustępuje, jednak jej przebieg i konieczność stosowania nieinwazyjnych lub inwazyjnych metod łagodzenia objawów są bardzo różne.
Aby zapobiec entezopatiom stawu łokciowego, należy unikać przeciążania łokcia – powtarzanych, forsownych ruchów, które mogą wywołać dolegliwości. W przypadku wykonywania specyficznej pracy lub uprawiania sportu obciążającego łokieć, warto wykonywać ćwiczenia rozciągające, pamiętać o przerwach i odpoczynku.
