Online non-stop – tak wygląda życie zdecydowanej większości polskich nastolatków. Jak i po co korzystają z sieci? Odpowiedzi na te pytania przynosi raport z najnowszego badania Państwowego Instytutu Badawczego NASK.
Fot. pixabay.com
Niemal każdy nastolatek w Polsce codziennie jest online. Niezależnie od wieku, stopnia kształcenia czy płci. Smartfon, z którym młodzi ludzie niemal się nie rozstają i bez którego nie wyobrażają sobie życia, zastępuje im radio, telewizor, telefon i komputer stacjonarny.
Coraz dłużej
– Młodzi ludzie w sieci cenią sobie wolność, dostęp do różnorodnych treści i wygodę użytkowania – mówi minister cyfryzacji Marek Zagórski. – Szukają tam wiedzy, znajomych i rozrywki. Naszą rolą – dorosłych – jest zapewnienie im bezpieczeństwa w trakcie tych poszukiwań.
Internet to dla nastolatków przestrzeń rozrywki i ośrodek życia społecznego. Jak sami mówią, to także źródło wielu korzyści – od poszerzania wiedzy w określonej dziedzinie, po możliwość kreowania swojego wizerunku czy poszukiwania tożsamości.
Uczniowie, pytani o to, do czego wykorzystują internet, najczęściej odpowiadają:
• do słuchania muzyki (65,4%)
• oglądania filmów i seriali (62,1%)
• kontaktu z rodziną i znajomymi poprzez komunikatory (61%)
• używania portali społecznościowych (59,4%).
– Telefon komórkowy (smartfon) jest pierwszym urządzeniem, wymienianym jako narzędzie do tych aktywności – 93,9% respondentów wskazuje, że to właśnie za jego pomocą najczęściej korzysta z internetu – mówi dr Rafał Lange Kierownik Pracowni Badań Społecznych w NASK.
Każdego dnia młodzi Polacy korzystają z internetu średnio przez 4 godziny i 12 minut na dobę. To o 32 minuty dłużej niż 3 lata temu. 27% ankietowanych zadeklarowało korzystanie z internetu od 2 do 4 godzin dziennie. Niewiele mniejszy odsetek (22,9%) od 4 do 6 godzin. Aż 12% szacuje, że spędza dziennie w sieci 8 lub więcej godzin.
– Dziś pytanie, ile czasu jesteś on-line, nabiera nowego znaczenia. Wielu z młodych, a także całkiem dojrzałych ludzi, jest de facto on-line przez cały czas, ponieważ mamy przy sobie smartfony na stałe połączone z siecią. Na bieżąco otrzymujemy powiadomienia z mediów społecznościowych, wiadomości przez komunikatory, w każdej chwili możemy sięgnąć po telefon i skorzystać z tego, co oferuje sieć – wyjaśnia Marcin Bochenek Dyrektor Pionu Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w NASK Państwowym Instytucie Badawczym.
Młodzież czuje, że czasem może być tego za dużo. Badacze pytali o symptomy uzależnienia od smartfonów. Twierdząco na pytanie: Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem: „Myślę, że powinienem/powinnam mniej korzystać z mojego telefonu/smartfonu” odpowiedziało 56% osób. Odpowiedzi „nie” udzieliło 44%. Co oznacza, że większość respondentów, którzy udzielili odpowiedzi na to pytanie, dostrzega, że coś jest nie tak.
– Nastolatki są świadomi tego, ile czasu poświęcają na korzystanie z internetu. Większość badanych zdaje sobie sprawę, że czasem jest tego za dużo. Ponad połowa z nich przyznała, że powinna mniej korzystać z telefonu – komentuje minister Zagórski. – Jak wynika z badań, w większości domów dorośli nie wprowadzają zasad ograniczających czas korzystania z internetu czy reguł dotyczących selekcji internetowych treści.
Jak przedstawiają badania NASK coraz popularniejsze staje się korzystanie z internetu w szkole. Większość badanych młodych ludzi wskazało, że w ich szkołach istnieją ograniczenia korzystania ze smartfonów. Nadal jednak najczęściej nastolatki korzystają z niego w domu, co często łączy się z późnowieczornym surfowaniem w sieci.
Coraz młodsi
Z roku na rok obniża się wiek, w którym dzieci po raz pierwszy samodzielnie korzystają z internetu. Obecni uczniowie podstawówek i gimnazjów mieli wtedy średnio 6 lat i 10 miesięcy. Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych – ok. 8 lat. W poprzedniej edycji badań, przeprowadzonej w 2016 r., średnia wieku, w którym zaczęli korzystać z internetu ówcześni uczniowie gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych wynosiła ok. 9 lat i 5 miesięcy.
Wniosek: im młodsze pokolenie, tym ta „internetowa inicjacja” następuje wcześniej.
Wybór tego, co w internecie robi młodzież, zależy niekiedy od płci. Chłopcy częściej niż dziewczęta deklarują udział w grach on-line (63,8% chłopców i 16,7% dziewcząt). Z kolei więcej dziewcząt (72%) deklaruje, że korzysta z czatów i komunikatorów do kontaktów z rodziną i znajomymi. Wśród chłopców taką odpowiedź wybrało 50,6%.
Nastolatki zostali zapytani o to, jakie nadzieje wiążą z dostępem do internetu. Najczęściej wymieniali:
• większy, swobodny dostęp do różnorodnych zasobów (74%)
• powiększenie oferty spraw, które można załatwić online (57,6%).
Jedna trzecia wskazała upowszechnienie możliwości pracy przez internet. Niemała liczba wyraziła też nadzieję na bardziej radykalne zmiany – zniknięcie barier językowych i/lub kulturowych w komunikacji między ludźmi (40,5%), a nawet na to, że dzięki technologiom – aby żyć na satysfakcjonującym poziomie – nie będzie trzeba w ogóle pracować (15,3%).
Świadomi i narażeni
Jeśli chodzi o negatywne zjawiska – na pierwszym miejscu jest cyberprzestępczość – jej wzrostu obawia się 66% respondentów. Ponad połowa badanych boi się, że nie będzie mogła korzystać tak swobodnie, jak dotychczas, z zasobów internetu, ze względu na nałożone dodatkowe opłaty za usługi (55,8%), jak również cenzurę stosowaną przez państwo (43,3%) lub firmy (około 40%). Nastolatkowie obawiają się też inwigilacji: ze strony obcych państw (40%), polskiego rządu (37,9%), i firm (33,3%).
– Ważną częścią tego badania są odpowiedzi dotyczące bezpieczeństwa młodych ludzi w internecie. Jak wynika z raportu, uczniowie zdają sobie sprawę z zagrożeń, jakie na nich czyhają w sieci – mówi prof. Jacek Leśkow, dyrektor NASK. – Niepokoi fakt, że niemal połowa badanych bezpośrednio doświadczyła internetowej przemocy. Nastolatki najczęściej padają ofiarami wyzywania, ośmieszania i poniżania. Nasza misja to przeciwdziałanie takim niebezpiecznym zjawiskom.
Zdecydowana większość młodych ludzi natknęła się też na przejawy przemocy internetowej, kierowanej przeciwko znajomej lub znajomemu. Jedynie 23,5% badanych zadeklarowało, że nigdy nie było świadkami takich zdarzeń.
Wyniki badania pokazują, młodzi ludzie dość przewrotnie rozumieją ochronę prywatności w sieci. Dla nich to zachowanie prywatności wobec innych użytkowników tego samego urządzenia (np. rodziców czy rodzeństwa), a nie wobec innych użytkowników internetu.
Nieco powyżej 30% badanych młodych Polaków korzysta z bardziej zaawansowanych technik ochrony prywatności, takich jak wieloetapowe logowanie czy cykliczna zmiana hasła. Jedynie około 11% nastolatków regularnie zmienia swoje hasła dostępowe do swoich kont e-mail i portali społecznościowych.
Aż 77% uczniów uważa, że administratorzy portali i aplikacji internetowych nie powinni udostępniać danych użytkowników innym firmom lub instytucjom. Prawie 60% uczniów chciałoby mieć możliwość usunięcia z internetu wszystkich prywatnych informacji na własny temat.
Badanie „Nastolatki 3.0” było zrealizowane przez Państwowy Instytut Badawczy NASK od września do listopada 2018 r. To trzecia edycja badania – zapoczątkowanego w 2014 r. i odbywającego się co 2 lata. W badaniu wzięło udział 1173 uczniów z 55 szkół z całej Polski, w tym uczniowie: szkół podstawowych (531), gimnazjów (25), liceów (456) i techników (161).
