Zakończył się trzyletni międzynarodowy program euFAQT (European Families and Adolescents Quit Tobacco), w Polsce funkcjonujący pod tytułem "Zaprzestanie palenia tytoniu przez młodzież oraz ich rodziny". Jego celem jest promocja zdrowego, wolnego od dymu tytoniowego stylu życia wśród europejskich nastolatków oraz ich rodzin.
Narzędziem działania programu jest tzw. interwencja, czyli specjalny program edukacyjny adresowany do młodzieży, rodziców i nauczycieli, mający ułatwić podjęcie decyzji o rzuceniu palenia.
W projekcie, uzupełniającym antynikotynowe działania Unii Europejskiej, współpracują Grecja, Polska, Węgry, Bułgaria, Słowacja, Rumunia, Turcja, Czechy i Cypr. To kraje, które charakteryzuje wysoka liczba osób palących codziennie oraz wysoki i stale rosnący odsetek palącej młodzieży. Np. w Bułgarii palący codziennie młodzi ludzie w wieku 15 - 24 lat, stanowią około 30,5% tej kategorii wiekowej, a na Węgrzech 38,6%. W Polsce codziennie zaczyna palić ok. 500 nieletnich chłopców i dziewcząt, a w ciągu roku próbuje palenia ok. 180 tys. dzieci.
Wywiady grupowe prowadzone podczas projektu euFAQT wykazały m.in., że zazwyczaj do palenia zachęca młodych ludzi rówieśnik np. podczas imprezy albo na wyjeździe wakacyjnym. Głównym motywem – wbrew często powtarzanym stereotypom – nie jest chęć zaimponowania grupie czy poczucia się dorosłym, ale "spróbowanie czegoś nowego". Istotną rolę w decyzji o sięgnięciu po papierosy spełnia matka, jeśli sama aktywnie pali lub akceptuje palenie w najbliższej rodzinie.
Do pierwszych prób z papierosem dochodzi ok. 12. roku życia, do palenia stałego w wieku 14-15 lat (zazwyczaj 10 papierosów dziennie, na imprezach 20). Wśród uczniów liceum są już osoby palące wyłącznie dla zlikwidowania negatywnych objawów uzależnienia. U osób palących obserwuje się tzw. mechanizm negacji ("nie jestem osobą uzależnioną"), które ułatwia nasilenie uzależnienia. Młodzież potrafi przeznaczyć na kupno papierosów znaczną cześć kieszonkowego: od 50 do nawet 100%. Jej wiedza na temat palenia i jego skutków jest fragmentaryczna i często "hasłowa" (wiadomo, że "złe", ale nie bardzo wiadomo "dlaczego"). U dziewcząt powyżej 18 lat zaobserwowano niewiele negatywnych skojarzeń związanych z paleniem, także ze skutkami zdrowotnymi.
Walkę z nałogiem utrudnia lub uniemożliwia wiele czynników. To m.in. brak reakcji otoczenia i interwencja nieskuteczna (jednorazowa rozmowa, potem bierna akceptacja). Młodzież zresztą nie obawia się ani rodziców, ani policji czy straży miejskiej, respekt budzi jedynie dyrekcja szkoły.
Organizatorzy projektu euFAQT przypominają dane WHO, według których jeżeli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, palenie tytoniu może spowodować śmierć miliarda osób w tym wieku, a obecnie choroby odtytoniowe są przyczyną zgonów około 5,4 miliona osób każdego roku. Palenie tytoniu przyczynia się do 25% wszystkich zgonów z powodu raka oraz do 15% umieralności ogólnej w Unii Europejskiej. W 2030 r. liczba palaczy może przekroczyć 8 milionów, przy czym więcej niż 80% zgonów z powodu palenia będzie miało miejsce w krajach rozwiniętych. Według dr Margaret Chan, Dyrektora Generalnego WHO, epidemii palenia tytoniu można całkowicie zapobiec jedynie wtedy, jeśli działania prewencyjne znajdą się na początku listy priorytetów zdrowia publicznego we wszystkich krajach świata.
Dlatego też celem euFAQT jest zainteresowanie polityków i decydentów wynikami interwencji edukacyjnych w celu wdrożenia ich jako dobrych praktyk w krajach europejskich.
Projekt euFAQT jest koordynowany przez Instytut Medycyny Prewencyjnej, Środowiskowej i Medycyny Pracy "Prolepsis" w Grecji. Polski projekt przeprowadziło Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego (koordynatorem była dr Barbara Bik), a finansowały DG SANCO Executive Agency for Health and Consumers w ramach Public Health Programme oraz Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i Nauki.
Więcej informacji o euFAQT znaleźć można na stronie internetowej projektu.
Zobacz również:
