Pytanie nadesłane do redakcji
Nasz przedszkolak bardzo mało mówi, późno zaczął wypowiadać pierwsze słowa – czy powinniśmy się martwić i skonsultować sytuację z logopedą?
Odpowiedział
dr hab. med. Bożena Skotnicka Otolaryngolog Klinika Otolaryngologii Dziecięcej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Opóźnienie rozwoju mowy (z łacińskiego alalia prolongata) jest objawem wskazującym na opóźnienie czasowe i jakościowe rozwoju (bierne i czynne opanowanie elementów mowy) w stosunku do normy przyjętej w danej populacji (6–12% dzieci; chłopcy dwukrotnie częściej).
Faza językowa rozwoju mowy rozpoczyna się około 10. miesiąca życia okresem wypowiedzi jednowyrazowych. Dziecko 12-miesięczne powinno wypowiadać trzy znaczące słowa (najczęściej tworzy słowo „mama” i „papa”). Następnie jest faza wypowiedzi dwuwyrazowych – 2-letnie dziecko umie wypowiadać proste dwuczłonowe zdania (mówi ok. 300 słów). Okres zdania wielowyrazowego to 2.–3. rok życia (3-latek posługuje się zdaniami pięciowyrazowymi, posiada zasób około 1000 słów). 4-letnie dziecko powinno umieć opowiedzieć bajkę (okres zdań złożonych), a po 5. roku życia następuje doskonalenie mowy. W 4. roku życia przy prawidłowym rozwoju mowy dziecko mówi treściwie, zrozumiale pod względem artykulacyjnym i gramatycznym.
Na opóźniony rozwój mowy mogą wskazywać następujące objawy:
- późne pojawienie się gaworzenia (norma: 6–7 miesięcy) i pierwszych słów (norma: koniec 1. roku)
- ubóstwo czynnego i biernego zasobu słownika (norma: koniec 2. roku)
- późniejsze pojawienie się zdań prostych i złożonych (norma: koniec 3. roku życia)
- długo utrzymujące się nieprawidłowości gramatyczne
- długo utrzymująca się wadliwa wymowa (przedłużony okres wymowy dziecięcej).
W przypadku zaobserwowanych nieprawidłowości dziecko powinno być zbadane przez foniatrę i logopedę. Jest to ocena wielopłaszczyznowa:
- pełne badanie laryngologiczne z oceną motoryki obwodowego narządu mowy
- ocena słuchu metodami odpowiednimi do wieku dziecka
- ocena wzroku
- ocena zdolności intelektualnych i poznawczych
- ocena neurologiczna
- określenie rozwoju artykulacji.
W przypadku dziewczynek zalecany moment konsultacji lekarskich to 2. rok życia, chłopców – do 3. roku życia. U ok. 3% dzieci przedszkolnych występuje proste opóźnienie rozwoju mowy (trzykrotnie częściej u chłopców). W tych przypadkach początek rozwoju mowy przesuwa się na okres od 15 miesięcy do 3 lat. Dzieci te wykazują prawidłowy rozwój umysłowy, mają prawidłowy słuch i wzrok, prawidłowo spełniają polecenia, ale mało mówią, mają trudności w składaniu głosek w słowa, posiadają ubogi zasób słów. Redukują słowa dłuższe do 1–2 sylab, długo posługują się zdaniami jedno i dwuwyrazowymi. Konsekwencjami tych nieprawidłowości są trudności w nauce czytania i pisania. Dzieci wymagają rehabilitacji logopedycznej.
Inne przyczyny opóźnionego rozwoju mowy ustalane są na podstawie objawów i wyników badań specjalistycznych.
