Bruksizm

Co to jest bruksizm i jakie są przyczyny?

Bruksizm oznacza mimowolną, powtarzalną aktywność mięśni żucia. Słowo „bruksizm” pochodzi z języka greckiego i oznacza „zgrzytać zębami”. Można go podzielić na dzienny i nocny. Wyróżniamy dwa rodzaje bruksizmu – pierwotny, kiedy nie można ustalić początku choroby oraz wtórny, jeśli pacjent rozpoznaje czynnik powodujący. Bruksizm może nieść ze sobą poważne konsekwencje dla organizmu. Pierwszym etapem następstw związanych z tą chorobą są uszkodzenia zębów. W momencie, gdy dochodzi do mimowolnego zaciskania zębów, człowiek zaciska je nawet do 10 razy silniej niż podczas przeżuwania pokarmu. Przejawiają się one pod postacią ścierania ich powierzchni, rozchwiania, a także pękania szkliwa. Zmiany dotyczą zarówno szczęki, jak i żuchwy.

Fot. istockphoto.com

Bruksizm z reguły powiązany jest z odczuwanym napięciem i stresem. Inne przyczyny rozwoju bruksizmu to: przyjmowanie narkotyków, spożywanie dużej ilości napojów zawierających w składzie kofeinę, leki antydepresyjne, choroby (choroba Parkinsona), uraz mózgu, uwarunkowania genetyczne.

Jak często występuje bruksizm?

Częstość bruksizmu wśród dorosłej populacji wynosi 8–10%. Pacjenci bardzo często są nieświadomi tego zaburzenia. Bruksizm to przypadłość, która dotyczy w największym stopniu osób w wieku od 25. do 45. roku życia. Grupa wiekowa, w której przypada szczyt występowania bruksizmu to 18–29 lat. Powyżej 65. roku życia przypadki występowania bruksizmu są dużo rzadsze.

Biorąc pod uwagę podział ze względu na płeć, kobiety częściej doświadczają bruksizmu, szczególnie formy dziennej, najczęściej przejawiającej się zaciskaniem zębów.

Jak się objawia bruksizm?

Istnieje kilka charakterystycznych symptomów, które sugerują bruksizm. Są to:

• męczące bóle głowy,
• szumy uszne,
• nadwrażliwość zębów,
• starta powierzchnia żująca zębów, uszkodzone szkliwo,
• zmiany w obrębie żuchwy – staje się ona masywniejsza i bardziej kwadratowa (ze względu na napięcie mięśni podczas zaciskania zębów),
• częstsze stany zapalne w jamie ustnej,
• bóle karku i pleców,
• napięcie w okolicy barku,
• krwawienie z dziąseł,
• odczuwane napięcie w okolicy żuchwy.

Do jakiego specjalisty udać się z bruksizmem?

Bruksizm to przypadłość, którą należy skonsultować ze stomatologiem. Warto jednak pamiętać, że na rozwój bruksizmu ma wpływ stres, dlatego często zaleca się wizytę u psychologa.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie bruksizmu?

Lekarz zbiera wywiad dotyczący aktualnych dolegliwości i objawów pacjenta, a także tych z przeszłości. Badanie kliniczne stanowi drugi etap procesu diagnostycznego i zawiera badanie stawu skroniowo-żuchwowego, mięśni żucia, ocenę stanu zębów, a także języka, policzków. Trzeci etap może wymagać wykonania badań dodatkowych, takich jak: polisomnografia (badanie różnych parametrów organizmu podczas snu) czy elektromiografia (EMG), czyli badanie aktywności mięśniowej, m.in. mięśni żucia.

Polisomnografia jest to technika badania czynności ludzkiego ciała podczas snu. Pozwala ona na poznanie przyczyn różnych zaburzeń snu i umożliwia ocenienie jego stadiów. Do wykonania polisomnografii nie wymaga się specjalnych przygotowań, pacjent nie powinien jednak w dzień badania spożywać alkoholu, kawy, mocnej herbaty, napojów energetycznych i środków uspokajających czy nasennych, również ziołowych, niezalecane są również drzemki w ciągu dnia.

Elektromiografia pozwala ocenić pobudliwość mięśni, a więc wystąpienie skurczu mięśnia po elektrycznej stymulacji nerwu.

Jakie są metody leczenia bruksizmu?

Leczenie bruksizmu jest trudnym zagadnieniem i obejmuje kilka płaszczyzn. Po pierwsze istnieje możliwość oddziaływania na psychiczne podłoże tego zaburzenia. Odbywa się to za pomocą psychoterapii. Istotne jest nauczenie pacjenta odreagowania stresu poprzez relaks, uprawianie odpowiedniego sportu, medytacje, trening autogenny Schultza. Celem treningu autogennego Schultza jest nauczenie pacjenta umiejętności swobodnego przyjęcia odpowiedniego stanu lub postawy – a zatem stanu bierności, koncentracji oraz umiejętności sterowania organizmem. Relaksację autogenną można wykonywać w pozycji siedzącej, półleżącej lub całkowicie w pozycji leżącej. Najlepiej ćwiczyć w spokojnym i cichym miejscu z zamkniętymi oczami. Trening autogenny Schultza działa poprzez serię stwierdzeń dotyczących ciężaru ciała i uczucia ciepła w całym ciele. Poprzez proces ten wywoływany jest pozytywny wpływ na organizm.

Bardzo często zachodzi konieczność zastosowania specjalnej odciążającej szyny na zęby. Szyny różnią się między sobą twardością, dlatego powinien dobierać je lekarz stomatolog. Ich rodzaj zależy w dużej mierze od problemu pacjenta oraz wady zgryzu czy nasilenia zgrzytania zębami. Specjalnie dobraną szynę relaksacyjną pacjent zakłada na noc, kiedy to najczęściej zdarza się nieświadome zaciskanie zębów przez sen. Uniemożliwia się zgrzytanie zębami i wytwarzanie się tarcia między górnym a dolnym łukiem zębowym. Unika się w ten sposób konsekwencji w postaci startych zębów. Należy jednak pamiętać, że jest to jedynie działanie doraźne, które likwiduje dolegliwości, ale nie problem czy jego przyczyny.

Fizycznemu rozluźnieniu mięśni żwaczy służy fizjoterapia stomatologiczna. Fizjoterapeuta stomatologiczny stosuje różne techniki relaksacji, które najczęściej przyjmują formę terapii manualnej (również masażu).

Najlepiej w ramach terapii uzupełniającej można wykonywać ćwiczenia w domu. Regularnie wykonywane ćwiczenia sprawią, że mięśnie twarzy ulegną odprężeniu i zrelaksowaniu.

• Ćwiczenie rozluźniające mięsień żwacza (okolice policzków) - należy ułożyć dwa palce na policzkach i wykonywać nimi koliste ruchy do czasu odczucia napięcia. W miejscu, gdzie dyskomfort będzie największy, trzeba wcisnąć palce i przytrzymać do czasu aż mięsień ulegnie rozluźnieniu.
• Ćwiczenie rozluźniające mięsień skroniowy (skronie i okolice za uchem) - należy ułożyć po dwa palce na skroniach i wykonywać nimi koliste ruchy. Masować za uszami. W miejscu, w którym poczuje się największe napięcie, trzeba wcisnąć palce i przytrzymać je do czasu aż dyskomfort minie.
• Ćwiczenie rozluźniające mięśnie twarzy – szczypanie policzków. Należy delikatnie złapać skórę na policzkach i ją rozciągnąć, a następnie przytrzymać. Warto powtórzyć ćwiczenie w kilku miejscach na policzkach.

Czy botoks stosuje się w leczeniu bruksizmu?

Botoks, czyli toksyna botulinowa typu A, to substancja produkowana przez bakterie z rodzaju Clostridium botullinum. Znana jest również pod nazwą jadu kiełbasianego. Jej działanie polega na blokowaniu przewodnictwa nerwowo-mięśniowego. Za pomocą strzykawki z bardzo cienką igłą, botoks wprowadzamy miejscowo w docelowe mięśnie. Poprzez blokowanie przekaźnictwa nerwowo-mięśniowego powoduje zmniejszenie napięcia mięśni i spowolnienie ich pracy, a co za tym idzie redukuje intensywność tarcia o siebie zębów. Procedurę należałoby powtarzać co 3–6 miesięcy.

Czy w leczeniu bruksizmu stosuje się leki?

Do leczenia farmakologicznego bruksizmu zaliczamy leki z grupy benzodiazepin (grupa leków wykazujących właściwości przeciwlękowe, uspokajające, nasenne, przeciwdrgawkowe), leki przeciwdrgawkowe, leki przeciwdepresyjne lub zwiotczające mięśnie. Leki przepisywane są tylko w niektórych przypadkach przez lekarza.

Jakie są konsekwencje nieleczenia bruksizmu?

Bruksizm może prowadzić do następujących niekorzystnych konsekwencji:

• ból w obrębie twarzy, głowy,
• ścierania zębów,
• pękania/łamania fragmentów zębów,
• odcisków zębów na języku,
• odsłanianiu szyjek zębów,
• ubytków zębów,
• uszkodzenie protez zębowych czy odbudowanych zębów,
• trzaski oraz przeskakiwanie żuchwy przy szerokim otwieraniu ust,
• przygryzanie policzka i języka powodujące bolesne nadżerki.

Czy aplikacja może pomóc w leczeniu bruksizmu?

Aplikacja BruxApp

Bardzo pomocnym narzędziem zarówno do diagnostyki, jak i autoterapii bruksizmu dziennego jest aplikacja o nazwie BruxApp została – stworzona przez zespół lekarzy.

Zasady działania aplikacji:

• Głównym narzędziem, którym posługuje się aplikacja jest ALERT czy POWIADOMIENIE, którego podstawowym celem jest zwrócenie uwagi pacjenta na stan napięcia mięśni oraz występowanie kontaktu zębów.
• Aplikacja wiele razy w ciągu dnia (20–25 razy) za pomocą alertów przypomina pacjentowi o potrzebie uświadomienia sobie pozycji żuchwy i stanu napięcia mięśni. W przypadku zaciskania pacjent może natychmiast zareagować i powrócić do pozycji spoczynkowej żuchwy.
• Aplikacja systematycznie generuje raporty (dzienne, tygodniowe) podsumowujące w formie wykresów z opisanymi wartościami procentowymi. Dzięki temu, widząc aktualne wyniki można śledzić postępy.