Co to jest załupek i jakie są jego przyczyny?
Męski członek zbudowany jest z dwóch podłużnych ciał jamistych ułożonych równolegle wzdłuż członka oraz jednego ciała gąbczastego, z którego zbudowana jest żołądź, czyli stożkowate zgrubienie na końcu członka. Skóra pokrywająca członek tworzy fałd skórny otaczający żołądź. Jest to napletek. Prawidłowo u chłopców po 3.–4. roku życia napletek jest na tyle luźny, że możliwe jest jego zsunięcie w taki sposób, że żołądź jest całkowicie odsłonięta oraz swobodne jego nasunięcie na żołądź do pierwotnej pozycji. Pod napletkiem gromadzi się tzw. mastka, czyli wydzielina gruczołów śluzowych, złuszczony nabłonek, mocz oraz bakterie, które je rozkładają. Codzienna higiena polega na delikatnym, całkowitym zsunięciu napletka i myciu żołędzi wodą (ewentualnie łagodnym mydłem).
Załupek to obrzęk żołędzi i napletka spowodowany zsunięciem napletka poza żołądź. Dochodzi to tego, gdy napletek jest zbyt ciasny, pozostaje w rowku za żołędzią i powoduje ucisk utrudniający prawidłowy odpływ krwi z żołędzi i napletka. Gdy ucisk jest duży i występują duże lub długotrwałe zaburzenia krążenia krwi, może dojść do martwicy żołędzi i skóry napletka spowodowanej niedokrwieniem.
Przyczyny załupka:
- Najczęściej przyczyną jest celowe zsunięcie napletka poza żołądź i pozostawienie go tam bez ponownego nasunięcia na żołądź. Może się to zdarzyć w różnych sytuacjach:
- podczas badania członka lub wprowadzania cewnika moczowego do cewki moczowej przez lekarza (żołądź jest odsłaniana do badania lub umycia)
- podczas mycia żołędzi
- podczas „zabawy” członkiem (w przypadku dzieci lub osób z upośledzeniem umysłowym). - Aktywność seksualna (kontakt płciowy lub masturbacja) – zsunięcie napletka podczas wzwodu.
- Przewlekły stan zapalny żołędzi i napletka (najczęściej u mężczyzn chorujących na cukrzycę).
Jak często występuje załupek?
Załupek jest dość rzadkim zaburzeniem. Najczęściej występuje u małych chłopców oraz starszych mężczyzn. U chłopców dochodzi do niego w wyniku zsuwania ciasnego napletka podczas zabiegów higienicznych, natomiast u starszych mężczyzn w wyniku zabiegów, takich jak cewnikowanie pęcherza lub innych związanych z wprowadzaniem instrumentów medycznych do cewki moczowej. Często są to mężczyźni z zaburzeniami świadomości (np. zespół otępienny po udarze mózgu lub choroba Alzheimera), którzy wymagają wprowadzenia cewnika do pęcherza i nie są w stanie świadomie wcześnie zgłosić dolegliwości związanych z pozostawieniem napletka zsuniętego poza żołądź.
Załupek nigdy nie występuje u chłopców i mężczyzn obrzezanych.
Jak się objawia załupek?
Typowe objawy to:
- obrzęk i ból żołędzi. Żołądź jest odsłonięta i obrzęknięta.
- obrzęk i ból napletka. Napletek jest poza żołędzią i jest obrzęknięty. Obrzęk może być bardzo duży.
- żołądź może być częściowo lub cała zasiniona (a nawet czarna). Jest to objaw ciężkiego niedokrwienia lub nawet obumarcia żołędzi.
- może być ból całego członka, moszny, krocza; ból i trudności z oddawaniem moczu.
Co robić w przypadku wystąpienia załupka?
Postępowanie polega na przywróceniu napletka do prawidłowej pozycji, czyli nasunięcia na żołądź. Jeżeli jest to początkowy okres, gdy ból i obrzęk są niewielkie, można próbować samodzielnie ściągnąć napletek na żołądź. Jeżeli napletek nie był bardzo ciasny, to zwykle się to udaje. Zawsze należy dokładnie umyć ręce. Żołądź i napletek należy nawilżyć (np. oliwką pielęgnacyjną, żelem intymnym). Jeżeli próby ściągnięcia napletka wywołują silny ból lub są nieskuteczne to należy pilnie zgłosić się do lekarza.
Nie należy samodzielnie próbować ściągnąć napletek, jeżeli obrzęk i ból są bardzo nasilone, załupek trwa już długo lub są cechy zaburzeń krążenia (zasinienie) lub zapalenia i zakażenia żołędzi i napletka. W takich sytuacjach należy niezwłocznie zgłosić się na SOR.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie załupka?
Objawy pozwalają lekarzowi rozpoznać załupek po zbadaniu pacjenta. Wywiad zwykle pomaga również określić przyczynę. Nie są potrzebne żadne badania dodatkowe. Jeżeli lekarz podejrzewa, że dodatkowo obecne jest zakażenie, może zlecić posiew wydzieliny lub wymazu.
Jakie są metody leczenia załupka?
Aby zmniejszyć obrzęk napletka i żołędzi, stosuje się różne sposoby:- obłożenie lodem na krótki czas (nigdy nie wolno stosować lodu bezpośrednio na skórę lub błony śluzowe!)
- uciskanie i masowanie palcami (aby zmniejszyć ilość krwi w żołędzi i wody w obrzękniętych tkankach)
- okładanie gazikami nasączonymi płynem zmniejszającym obrzęk
- nakłuwanie obrzękniętego napletka cienką igłą w wielu miejscach, co prowadzi do wyciekania nagromadzonego płynu i zmniejszenia obrzęku.
Aby zmniejszyć ból, stosuje się miejscowo kremy lub żele znieczulające oraz środki przeciwbólowe.
Po zmniejszeniu obrzęku i zastosowaniu środków przeciwbólowych lekarz zwykle ręcznie ściąga napletek.
W niektórych przypadkach, np. gdy napletek był bardzo ciasny (tzw. stulejka), konieczne jest nacięcie chirurgiczne napletka.
Jeżeli w pęcherzu był cewnik, musi być usunięty na czas zabiegu ściągnięcia napletka.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie załupka?
Ostry załupek prawie zawsze ulega całkowitemu wyleczeniu. Przywrócenie napletka do prawidłowej pozycji oznacza całkowite wyleczenie.
Możliwe jednak są trwałe powikłania. Jeżeli doszło do martwicy żołędzi, to konieczna jest jej amputacja. Usunięte muszą być również części napletka, jeżeli doszło do jego obumarcia. W niektórych sytuacjach tylko całkowite usunięcie napletka (obrzezanie) może prowadzić do trwałego wyleczenia.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia załupka?
Po wyleczeniu ostrego załupka należy postępować tak, aby unikać kolejnych epizodów choroby.
Co robić, aby uniknąć załupka?
Nie wolno „na siłę” zsuwać ciasnego napletka poza żołądź. Jeżeli napletek jest ciasny i nie zsuwa się swobodnie poza żołądź nie należy go zsuwać. W takich sytuacjach zwykle wskazane jest odpowiednie leczenie chirurgiczne (nacięcie) napletka, aby zapewnić możliwość prawidłowej codziennej higieny żołędzi i napletka.
U nieobrzezanych chłopców i mężczyzn zawsze, gdy zasuwa się napletek poza żołądź (np. w celu higieny lub zabiegu medycznego), należy go następnie przywrócić do normalnej pozycji (nasunąć na żołądź).Aby uniknąć zwężenia napletka w wyniku zapalenia i zakażenia należy:
- dbać o higienę: codziennie podczas kąpieli lub natrysku myć żołądź wodą (ewentualnie łagodnym mydłem) po delikatnym, całkowitym zsunięciu napletka. Po kąpieli należy żołądź dokładnie osuszyć
- unikać substancji drażniących (np. stosować prezerwatywy przeznaczone dla skóry wrażliwej; nie dotykać żołędzi przed dokładnym umyciem dłoni)
- podczas kontaktów seksualnych o zwiększonym ryzyku zawsze używać prezerwatywy.
Załupek nigdy nie występuje u chłopców i mężczyzn z usuniętym napletkiem (obrzezanych).
