Astma - zaostrzenie

Pytanie nadesłane do redakcji

Astma - zaostrzenie. Leczę się na alergię, stwierdzono też u nie astmę, która nie dokuczała mi, od kiedy regularnie stosuję Seretide 250 (2x dziennie). W ubiegłą sobotę miałam trudny do opanowania atak kichania (pomógł Alergodil). W środę kilkakrotnie odkaszlnęłam plwocinę - najpierw przezroczystą, dosyć rzadką, potem białoszarą, dosyć twardą i lepką. Przed południem, gdy znowu odczułam potrzebę odkrztuszenia, zaczęłam się dusić - nie mogłam ani powietrza nabrać, ani wydychać. Ten atak przeszedł samoistnie po kilku sekundach i powtórzył się wieczorem. Kolejne dwa napady duszności były w czwartek, podczas ataku wieczornego zastosowałam Ventolin. W piątek prawie każdy przypadek kaszlu kończył się odkrztuszeniem plwociny, bez napadów. Sobota - 2 napady, niedziela (dzisiaj) - 1 napad, minął dopiero po dwukrotnym użyciu Ventolinu. Czy po ustąpieniu takiego napadu powinnam wzywać pomoc doraźną? Kolejną wizytę u alergologa mam wyznaczoną na październik.

Odpowiedziała

lek. med. Iwona Witkiewicz
specjalista chorób płuc
Ordynator Oddziału Chorób Płuc i Gruźlicy Specjalistycznego Szpitala im. prof. A. Sokołowskiego w Szczecinie
Konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób płuc i gruźlicy województwa zachodniopomorskiego

Każdy chory na astmę, nawet łagodną, powinien mieć opracowaną ze swoim lekarzem pulmonologiem (alergologiem czy lekarzem rodzinnym) strategię postępowania w zaostrzeniu czy nawet w zbliżającym się dopiero zaostrzeniu. Strategia ta powinna obejmować naukę wyłapywania symptomów zbliżającego się zaostrzenia i reakcje na nie, schemat postępowania samodzielnego oraz moment, w którym warto czy nawet trzeba wezwać pomoc doraźną.

Astma jest chorobą o bardzo zmiennym przebiegu i po kontakcie z alergenem lub w trakcie infekcji potrafi ulec tak gwałtownemu zaostrzeniu, że często nie ma możliwości w tak krótkim czasie dostać się do "swojego" lekarza. Stąd potrzeba edukacji chorych oraz zabezpieczenie ich tzw. lekami ratunkowymi.

Symptomy zbliżającego się zaostrzenia większość dłużej chorujących pacjentów poznaje bezbłędnie, jednak, jeżeli choroba dotychczas przebiegała łagodnie dobrze do tego nadaje się urządzenie zwane pikflometrem, czyli miernik szczytowego przepływu. Małe poręczne urządzenie, którym co rano i po południu mierzy się jednym dmuchnięciem tzw. szczytowy przepływ wydechowy (ang. peak expiratory flow - PEF). Dla chorego w celu prawidłowej kontroli astmy ważna jest nie tyle wartość liczbowa uzyskanego pomiaru, co jego stabilność oraz tzw. zmienność dobowa, tzn. różnica pomiędzy pomiarem rannym i wieczornym mniejsza niż 20%. Stały systematyczny spadek wartości PEF zwiastuje zbliżające się zaostrzenie i powinien spowodować zwiększenie ilości przyjmowanych leków w sposób uzgodniony wcześniej z lekarzem. Jeżeli zwiększona dawka leku nie przywraca dawnych, prawidłowych wartości PEF, trzeba się koniecznie skontaktować z lekarzem.

Gwałtowne, niezwiastowane pomiarem PEF pogorszenie (atak duszności, silny kaszel) powinny skutkować natychmiastowym przyjęciem przez chorego zaleconego mu wcześniej przez lekarza leku "na ratunek". Do tego celu używa się wziewnych krótko działających beta-mimetyków. Na rynku są obecnie dwa rodzaje takich leków, fenoterol i salbutamol, które występują zarówno w postaci aerosoli, jak i inhalatorów proszkowych. Oba działają bardzo szybko. Początek ich działania pojawia się już po 5 min i trwa do ok. 6 godzin. Podczas zaostrzenia chory powinien przyjąć jedną lub dwie dawki takiego leku, a w razie braku poprawy po ok. 10 min kolejne dawki, zwiększając ilość dawek co kolejne 10 min. Należy także chorego pouczyć o możliwości przyjęcia doustnych steroidów (np. 30 mg Encortonu) i wezwaniu pogotowia lub zgłoszeniu się na Izbę Przyjęć szpitala przy braku odpowiedzi na leczenie.

Za brak odpowiedzi należy uznać:

• Utrzymywanie się objawów: duszność, ucisk w klatce piersiowej mimo zastosowanych leków na ratunek
• Utrzymywanie się mniej niż 70% wartości PEF należnej choremu
• Nawroty duszności w czasie mniej niż 3 godziny po wstępnej poprawie po lekach na ratunek

Nie wolno zapominać, że przyczyną zaostrzenia może być również infekcja dróg oddechowych wymagająca u astmatyka szczególnie starannego, ale adekwatnego do objawów leczenia (czasami oprócz zwiększenia ilości i dawek leków również antybiotyku).

W Pani przypadku powinna się Pani, w oczekiwaniu na wizytę u alergologa, zgłosić ze swoimi objawami do lekarza POZ i z nim ustalić sposób leczenia obecnego zaostrzenia, rozważyć wskazania do antybiotykoterapii (gęsta wydzielina) oraz omówić strategię postępowania w zaostrzeniach mniej i bardziej poważnych występujących pomiędzy kontrolami u specjalisty. W trakcie październikowej wizyty u specjalisty ustalić jednoznaczną strategię postępowania w różnych sytuacjach, a zwłaszcza w mniej i bardziej gwałtownych zaostrzeniach, ale również w długich okresach "zacisza choroby", gdy dawki leków można nieco redukować zgodnie z zasadami leczenia astmy, którą leczymy adekwatnie do wyników uzyskanych w teście kontroli astmy (ATC).