Kolonoskopia to badanie jelita grubego, które pozwala badającemu obejrzeć wnętrze jelita i ocenić występowanie zmian, np. polipów, zmian zapalnych, guzów. Podczas badania możliwe jest też usunięcie zmian (polipów). Jak należy przygotować się do badania? Czy kolonoskopia boli?
Co to jest kolonoskopia?
Kolonoskopia to badanie endoskopowe okrężnicy (części jelita grubego). Do jego wykonania niezbędne jest urządzenie zwane kolonoskopem – ma ono kształt cienkiego i elastycznego przewodu. W trakcie badania kolonoskop wprowadza się ostrożnie przez odbyt, dalej przez odbytnicę do okrężnicy zstępującej, okrężnicy poprzecznej i okrężnicy wstępującej.
Przed zabiegiem pacjent otrzymuje leki uspokajające i przeciwbólowe, niekiedy konieczne jest również znieczulenie ogólne (szczególnie u dzieci).
Czy kolonoskopia boli?
Podczas badania odczuwalne jest parcie na jelito, a niekiedy także ból (należy o nim poinformować lekarza).
Przed kolonoskopią niezbędne jest wykonanie badań:
- oceniających krzepnięcie krwi
- wykluczających nosicielstwo wirusa zapalenia wątroby
- EKG.
Przygotowanie do kolonoskopii
Podczas przygotowania do kolonoskopii stosuje się dietę ubogoresztkową. Przez 3 dni przed badaniem nie należy spożywać owoców pestkowych, zwłaszcza z drobnymi pestkami (kiwi, truskawki, winogrona), pieczywa z ziarnami, musli, siemienia lnianegomaku czy sezamu. W dniu poprzedzającym badanie należy zastosować dietę ubogoresztkową, ostatni posiłek należy spożyć ∼13.00.
Do przygotowania jelita dostępne są specjalne preparaty przeczyszczające o dużej objętości (3–4 l) oraz preparaty o małej objętości (1–2 l). W przypadku zastosowania preparatów o małej objętości konieczne jest dodatkowe wypicie wody, aby osiągnąć łączną objętość 3–4 l płynu. Lekarz zaleci przed kolonoskopią przyjęcie odpowiedniego preparatu.
Środek przeczyszczający należy przyjąć w dawkach podzielonych, tj. 1 dawki leku wieczorem w dniu poprzedzającym badanie (∼16.00) i 1 dawki wcześnie rano w dniu badania (rozpoczęcie ∼5 h i zakończenie ∼2 h przed wykonaniem kolonoskopii). Przygotowanie takie zapewnia oczyszczenie jelita. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest przygotowanie do badania zaplanowanego na godziny popołudniowe, kiedy można całą dawkę środka przeczyszczającego podać rano w dniu badania.
Należy mieć na uwadze to, że od prawidłowego przygotowania zależy wykonanie badania.
Jakie są wskazania do kolonoskopii?
Kolonoskopię wykonuje się w celach diagnostycznych (rozpoznania chorób) lub terapeutycznych (leczniczych).
Wskazania diagnostyczne do kolonoskopii
- podejrzenie raka jelita grubego
- krwawienie z przewodu pokarmowego
- podejrzenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego lub choroby Leśniowskiego i Crohna
- wynik badania radiologicznego jelita nasuwający podejrzenie zmiany organicznej
- nasilona biegunka o niejasnej przyczynie
- zmiana rytmu wypróżnień.
Wskazania terapeutyczne do kolonoskopii
- usuwanie polipów
- hamowanie krwawienia z wad rozwojowych naczyń, owrzodzeń i guzów
- usuwanie ciał obcych
- poszerzanie zwężeń jelita grubego
- zmniejszenie ciśnienia w jelicie objętym toksycznym poszerzeniem jelita grubego
- znakowanie zmian kwalifikowanych do usunięcia chirurgicznego
Kolonoskopia w badaniach przesiewowych raka jelita grubego
Kolonoskopia przesiewowa to badanie w celu poszukiwania stanów przedrakowych i raka jelita grubego u zdrowej osoby. Wykonuje się ją:
- u osób bez czynników ryzyka – w wieku 50–65 lat,
- u osób, u których w rodzinie u krewnego 1. stopnia występował rak jelita grubego w kierunku w wieku 40–49 lat.
Osoby zagrożone nowotworami jelita grubego uwarunkowanymi genetycznie (z rodziny z zespołem Lyncha lub zespołem polipowatości rodzinnej gruczolakowatej – FAP) – należy skonsultować konieczność wykonania kolonoskopii z lekarzem.
O programie badań przesiewowych raka jelita grubego przeczytasz tutaj.
Jakie są przeciwwskazania do kolonoskopii?
Kolonoskopia jest badaniem obciążającym dla chorego, dlatego nie zawsze można ją wykonać. Przeciwwskazania stanowią:
- zapalenie otrzewnej
- perforacja (czyli przedziurawienie) jelita
- ostre zapalenie uchyłków jelita grubego
- piorunujące zapalenie jelita grubego.
Unika się także wykonywania kolonoskopii u kobiet w ciąży i pacjentów z dużym tętniakiem aorty brzusznej ze skrzepliną.
Co to jest biopsja?
Często, aby postawić pewne rozpoznanie, lekarz musi pobrać kawałek tkanki podczas kolonoskopii. W celu wykonania biopsji wykorzystuje się szczypce lub igłę wprowadzane przez wąski kanał wewnątrz endoskopu. Zabieg ten jest bezbolesny.
Jakie są możliwe powikłania kolonoskopii?
Istotne powikłania sercowo-naczyniowe związane z przygotowaniem i przyjęciem leków stosowanych do kolonoskopii występują u 0,1–0,2% badanych.
Częstość powikłań diagnostycznej kolonoskopii jest mała. Do przedziurawienia jelita dochodzi w <0,1% badań, do czynników ryzyka zalicza się starszy wiek, chorobę uchyłkową, choroby zapalne jelit.
W kolonoskopii zabiegowej ryzyko powikłań (np. krwawienia lub przedziurawienia jelita) zależy od lokalizacji zmian i rodzaju zabiegu (większe w przypadku zabiegów w prawej połowie jelita i usuwania zmian o większej średnicy). Rzadkim, ale istotnym powikłaniem kolonoskopii jest uszkodzenie śledziony
Jakie stany występujące po kolonoskopii powinny skłonić do kontaktu z lekarzem?
Wszelkie niepokojące objawy, takie jak ból brzucha, gorączka, dreszcze, smolisty (czarny) stolec, wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Jeżeli pacjent otrzymał przed badaniem leki uspokajające lub przeciwlękowe, do końca dnia nie wolno mu prowadzić pojazdów mechanicznych. Jeżeli pacjent po badaniu udaje się do domu, musi mu towarzyszyć inna osoba.
