Usunięcie kaszaka powinno być wykonywane wyłącznie przez lekarza. Nie należy usuwać kaszaków w warunkach gabinetu kosmetycznego. Próby wyciskania kaszaka wiążą się z ryzykiem nadkażenia i rozwoju stanu zapalnego.
Co to jest kaszak?
Kaszak jest rodzajem torbieli (cysty) skórnej nazywanej łojową lub zastoinową.
Kaszaki dzielimy na tricholemmalne (wywodzą się z mieszków włosowych) i epidermalne, czyli naskórkowe. Najczęściej punktem wyjścia dla rozwoju kaszaka jest mieszek włosowy. Złuszczające się komórki naskórka blokują kanalik wyprowadzający gruczołu łojowego, przez co łój (sebum) gromadzi się wewnątrz gruczołu i razem ze zrogowaciałym naskórkiem tworzy serowatą, płynną lub półpłynną masę wypełniającą torbiel. Treść kaszaka ma charakterystyczny, nieprzyjemny zapach. Jest on wyczuwalny w momencie naruszenia/nacięcia kaszaka.
Kaszaki mogą być zarówno pojedyncze, jak i mnogie.
Kaszaki tworzą się u osób dorosłych, raczej nie występują u dzieci.
Jak wygląda kaszak?
Kaszak ma formę kopulastego guzka. Jest miękki, przesuwalny względem podłoża. Zazwyczaj nie boli. Na powierzchni mogą być widoczne ujścia mieszków włosowych. Zazwyczaj ma kolor skóry, może być też białawy lub żółtawy.
Kaszaki rosną stosunkowo powoli. Po wieloletnim wzroście osiągają maksymalnie wielkość guzka o średnicy kilku centymetrów. Nie ma ścisłych kryteriów oceny wielkości kaszaka. Przyjmuje się, że duży kaszak ma lub przekracza wielkość orzecha włoskiego.
Miejsca, w których występują kaszaki
Kaszaki najczęściej zlokalizowane są w okolicach bogatych w mieszki włosowe. Typowe miejsca występowania to:
- skóra owłosiona głowy,
- twarz,
- szyja,
- górna część tułowia.
Rzadziej:
- wargi sromowe,
- wzgórek łonowy,
- moszna.
Przyczyny powstawania kaszaków
Obserwuje się predyspozycję rodzinną do występowania kaszaków. Na ich tworzenie mają wpływ zmiany, które zachodzą w organizmie podczas okresu dojrzewania, kiedy znacznie nasila się praca gruczołów łojowych. Pewną rolę odgrywać może też stosowanie źle dobranych kosmetyków, zawierających substancje komedogenne – zaskórnikotwórcze, przyczyniające się do zatykania ujść jednostek włosowo-łojowych. Należą do nich oleje naturalne, woski, zagęszczacze i emulgatory, substancje zapachowe, lanolina, sterole, rozpuszczalniki, pigmenty.
Szacuje się, że problem kaszaków dotyczy około 5–10% społeczeństwa.
Jak zapobiegać powstawaniu kaszaków
Ryzyko powstawania kaszaków może zmniejszyć odpowiednia pielęgnacja skóry, stosowanie peelingów, które powodują złuszczanie się powierzchownych warstw naskórka.
Czy kaszak może pęknąć?
Samoistne pęknięcie kaszaka niezmienionego zapalnie jest rzadkością. Kaszak może jednak pęknąć w wyniku urazu. Należy się wtedy zgłosić do lekarza, który oceni, czy doszło do całkowitej ewakuacji treści i ewentualnie podejmie decyzję o zabiegu chirurgicznym, by opróżnić pozostałą część torbieli.
Czy kaszak może być zmianą złośliwą?
Kaszak jest na ogół rozpoznawany na podstawie badania fizykalnego. W wyjątkowych przypadkach, np. dużego kaszaka zlokalizowanego w obrębie linii pośrodkowej czoła, czy na szyi można rozważyć badania obrazowe (USG, tomografia komputerowa), które z dużym prawdopodobieństwem będą wskazywały, że obecny guzek ma właśnie charakter kaszaka i ułatwią decyzję o właściwym postępowaniu chirurgicznym.
Kaszaki różnicujemy przede wszystkim z takimi łagodnymi zmianami skórnymi, jak włókniaki i tłuszczaki. Bardzo rzadkim przypadkiem jest przypominający kaszaka, proliferujący guz włosowy, w którym z czasem może się rozwinąć rak kolczystokomórkowy.
Ostateczną diagnozę dotyczącą charakteru zmiany i tkanek, z których się wywodzi, stawia się po uzyskaniu wyniku badania histopatologicznego usuniętej zmiany.
Praktyka pokazuje różne podejście do badania histopatologicznego kaszaków. W niektórych ośrodkach po usunięciu kaszaka, to znaczy ewakuowaniu zawartości torbieli i wycięciu jej torebki, tkanki związane z torebką są poddawane badaniu histopatologicznemu, w innych się tego nie robi.
Czy kaszak może zniknąć?
Niewielkie kaszaki mogą ustępować samoistnie.
Usunięcie kaszaka można rozważyć, gdy sprawia on dyskomfort pacjentowi. Im mniejszy kaszak, tym lepszy efekt estetyczny po usunięciu zmiany.
Interwencja medyczna jest konieczna w przypadku dużych kaszaków, a także kaszaków, w obrębie których rozwinął się – nawet niewielki – stan zapalny.
Lekarzem, do którego należy się zgłosić jest lekarz pierwszego kontaktu, który oceni zmianę, zweryfikuje przypuszczenia pacjenta i w razie potrzeby skieruje go do specjalisty, czyli chirurga lub dermatologa zajmującego się dermatochirurgią.
Czy kaszaki można wyciskać?
Jedynym zalecanym zabiegiem do wykonania we własnym zakresie jest prawidłowa higiena skóry, która służy zapobieganiu powstawania kaszaków.
Kaszaka nie da się zmniejszyć, czy usunąć okładami, ponieważ nagromadzonych w nim mas łojowych nie da się rozpuścić. Z kolei nakłuwanie, czy próby wyciskania kaszaka wiążą się z ryzykiem otwarcia drogi dla bakterii z powierzchni skóry do wnętrza torbieli, co może spowodować nadkażenie i rozwój stanu zapalnego.
Czy kaszaki można usuwać w gabinecie kosmetycznym?
Ponieważ usunięcie kaszaka wiąże się z przerwaniem ciągłości skóry, powinno być wykonywane wyłącznie przez lekarza. Pozwoli to uniknąć nadkażenia, umożliwi ewentualne przekazanie tkanek do badania histopatologicznego oraz zapewni pacjentowi odpowiednią opiekę w pielęgnacji rany.
Nie należy usuwać kaszaków w warunkach gabinetu kosmetycznego. Dyskusyjne jest wtedy zachowanie sterylności procedury, nie ma możliwości uzyskania materiału do badania histopatologicznego, a jeśli rozwinie się stan zapalny, osoba wykonująca zabieg nie zleci antybiotykoterapii.
Leczenie kaszaków
Kaszaki można usuwać chirurgicznie, laserem lub krioterapią.
Podstawową metodą jest wycięcie chirurgiczne. Zabieg jest przeprowadzany w znieczuleniu miejscowym. Trwa kilkanaście do kilkudziesięciu minut. Lekarz nacina skórę skalpelem, opróżnia torbiel i usuwa jej torebkę. Jeśli tylko to możliwe, kaszaka należy wypreparować bez nacinania i usunąć w całości bez rozerwania torebki. Aby nie doszło do nawrotu, zmiany należy wyciąć doszczętnie.
W przypadku dużych kaszaków, które wymagają wykonania większego nacięcia, może być konieczne założenie szwów, czasem konieczna jest plastyka skóry uniesionej przez torbiel. Po zabiegu pozostaje niewielka blizna.
Usuwanie kaszaków zmienionych zapalnie przeprowadza się dwuetapowo. Pierwszy zabieg polega na nacięciu torbieli, opróżnieniu jej i pozostawieniu otwartej rany, by pozostała treść mogła swobodnie się ewakuować. Podczas drugiego zabiegu (po kilku, kilkunastu dniach) usuwa się torebkę. Tylko usunięcie treści torbieli i jej torebki daje gwarancje braku nawrotu. W razie konieczności stosuje się antybiotykoterapię.
Kaszaki są usuwane w ramach w pełni refundowanych wizyt w poradniach chirurgicznych.
Oferowane przez medycynę estetyczną metody usuwania kaszaków laserem lub z wykorzystaniem krioterapii zarezerwowane są dla kaszaków małych i bez zmian zapalnych, jednak wzbudzają spore kontrowersje. W laseroterapii stosuje się lasery frakcyjne. Zabieg polega na całkowitym wypaleniu kaszaka. Krioterapia opiera się na działaniu ciekłym azotem o temperaturze około -200°C. W ciągu kilku dni po zabiegu zamrożona zmiana samoistnie się oddziela i opada. Zaletą obu tych metod jest dobry efekt estetyczny (jeśli powstaje blizna, to jest ona dyskretna) oraz brak krwawienia, a wadą niemożność uzyskania materiału do ewentualnego badania histopatologicznego (dochodzi do zniszczenia treści kaszaka i torebki). Metody te nie są refundowane.
