Jak jeść i przybrać na wadze po ostrym zapaleniu trzustki?

Pytanie nadesłane do redakcji:

9 miesięcy temu przeszłam ostre zapalenie trzustki o ciężkim przebiegu - jako powikłanie zabiegu ERCP (leczenie kamicy przewodowej). W czasie choroby schudłam 12 kg, a potem - już po wyjściu ze szpitala - kolejne 6 kg. W międzyczasie przebyłam cholecystektomię laparoskopową.
Obecnie mój wskaźnik BMI wynosi 16,0. Odżywiam się zgodnie z zaleceniami lekarzy - nic tłustego, smażonego, tylko lekkostrawne i dozwolone produkty. W jaki sposób mogę przytyć? Czym spowodowana jest utrata masy ciała podczas OZT i po chorobie?

Odpowiedziały:

lek. med. Magdalena Przybylska-Feluś
Oddział Kliniczny Kliniki Gastroenterologii i Hepatologii
Szpital Uniwersytecki w Krakowie

mgr Aleksandra Cichocka
Zakład Profilaktyki Chorób Żywieniowozależnych z Poradnią Metabolicznych
Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie

lek. med. Magdalena Przybylska-Feluś: Ostre zapalenie trzustki to ostry stan zapalny wywołany przez przedwczesną aktywację nieczynnych enzymów trzustkowych (tzw. proenzymów), co powoduje różnego stopnia uszkodzenie tkanek sąsiadujących z trzustką i/lub tkanek odlegle położonych.

Choroba może manifestować się różnym spektrum zmian: od obrzęku trzustki po zmiany martwicze i powikłania z odległych narządów. Klinicznie może przebiegać od miernie nasilonych objawów po stany zagrażające życiu.

W trakcie ostrego zapalenia trzustki dochodzi do aktywacji wielu czynników zapalnych, w tym odpowiedzialnych za wzrost zapotrzebowania kalorycznego w trakcie choroby.

Choroba, hospitalizacja, interwencja chirurgiczna są stanami, kiedy wzrasta zapotrzebowanie kaloryczne i nie zawsze jest ono wyrównywane pomimo prowadzonego żywienia pozajelitowego czy dojelitowego.

mgr Aleksandra Cichocka: Przede wszystkim należy określić, jakie jest Pani zapotrzebowanie kaloryczne (energetyczne), czyli ile kalorii dziennie powinna zawierać Pani dieta. Ponieważ Pani wskaźnik BMI wynosi 16, czyli poniżej prawidłowego wskaźnika, występuje u Pani niedowaga, można więc wnioskować, że Pani dieta zawiera mniej kalorii, niż potrzebuje Pani organizm.

Dzienne zapotrzebowanie na kalorie dla osób zdrowych określone jest w normach zapotrzebowania. Najnowsze normy w Polsce zostały opracowane przez ekspertów Instytutu Żywności i Żywienia i podane są w publikacji Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B. (red), Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. IŻŻ, PZWL, Warszawa 2008.

Dzienne zapotrzebowanie na kalorie dla osób zdrowych zależy od:

• płci
• wieku
• aktywności fizycznej
• masy ciała (normy podaje się w odniesieniu do masy ciała, prawidłowej dla danej osoby)
• stanu fizjologicznego (ciąża, karmienie piersią).

W tabeli 1. przedstawiono dzienne zapotrzebowanie na kalorie dla kobiet według norm Instytutu Żywności i Żywienia

Przedstawione normy są normami dla osób zdrowych, natomiast w poszczególnych jednostkach chorobowych, lekarz może zalecić danemu pacjentowi wyższą lub niższą kaloryczność diety. Tak więc kaloryczność diety choremu zaleca lekarz.

Jeśli lekarz zaleci Pani zwiększenie kaloryczności swojej aktualnej diety, to może Pani ją zwiększyć, dodając do swojej diety tylko te produkty, które organizm Pani dobrze toleruje, czyli te, które lekarzuznał, że są dla Pani wskazane.

Najwięcej kalorii w diecie dostarcza tłuszcz, ale lekarz zalecił Pani ograniczenie tłuszczu. Kaloryczność diety można zwiększyć, dodając więcej produktów dostarczających węglowodanów, ale takich, które Pani organizm dobrze toleruje.

Do produktów zawierających sporo węglowodanów należą:

• cukier, jest to 100% węglowodanów, ale są to „puste kalorie”, nie dostarcza żadnych witamin ani składników mineralnych,
• dżem, miód,
• produkty zbożowe, np.: pieczywo, kasze, płatki, ryż, makaron, mąka,
• owoce,
• warzywa.

Może więc Pani zwiększyć ilość produktów zbożowych, owoców i warzyw, ale takich i w takiej postaci, aby dobrze je Pani tolerowała. Owoce zawierają więcej kalorii i węglowodanów niż warzywa.

1 gram tluszczu dostarcza 9 kcal
1 gram białka dostarcza 4 kcal
1 gram węglowodanów dostarcza 4 kcal

Odnośnie do ilości produktów białkowych w Pani diecie powinien wypowiedzieć się lekarz, ponieważ nie należy przekraczać zalecanej dla danego pacjenta ilości białka. Jeśli jednak spożywa Pani za mało produktów białkowych, może Pani zwiększyć ich ilość.

Do produktów zawierających sporo białka należą m.in.:

• ryby, mięso, drób,
• sery żółte, białe,
• mleko, jogurt, kefir, maślanka,
• nasiona roślin strączkowych, fasola, groch, soja, soczewica, ale są to produkty ciężkostrawne, więc w chorobach trzustki nie są wskazane.

W przypadku dużej niedowagi i poważnej choroby trzustki przydatna może być wizyta u dietetyka specjalizującego się w chorobach przewodu pokarmowego.