Czy nietolerancja pokarmowa może być przyczyną nadwagi i otyłości?

Pytanie nadesłane do redakcji

Czy nietolerancja pokarmowa może być przyczyną nadwagi i otyłości?

Odpowiedziała

lek. med. Magdalena Przybylska-Feluś
Oddział Kliniczny Kliniki Gastroenterologii i Hepatologii
Szpital Uniwersytecki w Krakowie

Nadwaga i otyłość stanowią istotny problem w skali całego globu. Według raportów WHO w 2008 r. około 1,5 mld osób po 20. roku życia miało nadwagę, a 500 mln cierpiało na otyłość. W Polsce problem otyłości dotyczy 4 mln osób. Do oceny masy ciała używa się wskaźnika BMI (body mass index) - ilorazu wagi w kg przez kwadrat wysokości w metrach. BMI >25 oznacza nadwagę, a >30 oznacza otyłość.

Podstawową przyczyną otyłości jest przede wszystkim nadmierna podaż kalorii w stosunku do zapotrzebowania. Inne przyczyny, takie jak zaburzenia hormonalne lub metaboliczne, są dużo rzadsze. Wśród przyczyn otyłości nie wymienia się nietolerancji pokarmowej.

Nietolerancja pokarmowa należy do grupy zaburzeń klasyfikowanych jako nadwrażliwość pokarmowa. W obrębie tej grupy znajdują się reakcje immunologiczne, takie jak alergie pokarmowe, oraz reakcje nieimmunologiczne, takie jak reakcje toksyczne (związane z występowaniem w pożywieniu substancji biologicznie aktywnych) lub nietolerancje pokarmowe (związane z upośledzonym trawieniem niektórych składników).

Najczęstszy błąd polega na wymiennym stosowaniu nazewnictwa alergii pokarmowej i nietolerancji pokarmowej. Alergia pokarmowa wiąże się z aktywacją układu odpornościowego (powstają np. przeciwciała przeciwko alergenom), a objawy (które mogą być bardzo różnorodne) są powtarzalne podczas ekspozycji na alergen. Nietolerancja pokarmowa związana jest z niedoborem enzymów trawiennych, co skutkuje upośledzonym procesem trawienia. Najczęstszą nietolerancją pokarmową jest nietolerancja laktozy (cukru mlecznego), inne rodzaje nietolerancji, na szczęście występujące dużo rzadziej, to np. nietolerancja skrobi, wrodzony niedobór sacharazy (zawsze współwystępuje niedobór izomaltazy), pierwotna nietolerancja monosacharydów.

Typowe objawy nietolerancji pokarmowej to wzdęcia, dyskomfort lub bóle brzucha, biegunki (często wodniste, pieniste, cuchnące), czasem utrata masy ciała. Część osób może mieć objawy zespołu jelita drażliwego. Występowanie objawów jest związane ze spożyciem produktów mlecznych zawierających laktozę. Część osób może tolerować jogurty i kwaśne mleko, ze względu na mniejszą zawartość laktozy w tych produktach. Leczenie polega na eliminacji produktów zawierających laktozę, czyli na stosowaniu diety bezmlecznej (niektórzy chorzy mogą spożywać kefir, jogurt i inne produkty ze zmniejszoną zawartością laktozy). Na rynku dostępne są preparaty laktazy, którą spożywa się tuż przed posiłkiem zawierającym laktozę albo razem z takim posiłkiem. Na rynku dostępne są także preparaty mleczne ze zredukowaną zawartością laktozy lub całkowicie jej pozbawione.

Piśmiennictwo:

Konturek S. (red.): Gastroenterologia i hepatologia kliniczna. PZWL, Warszawa 2006.
Owecki M.: Otyłość epidemią XXI wieku. Przegląd Kardiodiabetologiczny 2009; 4: 36-41.
Zwolińska-Wcisło M., Przybylska-Feluś M.: Komentarz do artykułu: 73-letni mężczyzna z powiększającym się obwodem brzucha i dusznością. Medycyna po Dyplomie 2012

Zobacz także

Nadwaga i otyłość - problem tylko kosmetyczny czy zdrowotny? »
Wzdęcie brzucha »
Ból brzucha »
Alergia pokarmowa »
Dieta dla osób dorosłych z nietolerancją laktozy »

18.12.2012

Wybrane treści dla Ciebie

Kontrowersje wokół spożycia mleka krowiego i jego przetworów Przeglądając treści dostępne w Internecie, można znaleźć ogromną liczbę stron internetowych, których autorzy sugerują, iż mleko krowie jest „cichym zabójcą”, „dobre dla cieląt, a nie dla ludzi”, „prowadzi do złamań kości”, „powoduje alergię, nietolerancję laktozy, stan zapalny, osteoporozę, zaćmę, anemię i kamienie nerkowe” itd. Warto skoncentrować się na faktach i na podstawie dostępnych dowodów naukowych ustalić, jakimi rzetelnymi danymi na temat mleka krowiego obecnie dysponujemy.
Dieta w leczeniu otyłości i towarzyszącej jej insulinooporności U chorych z nadwagą i otyłością nadmiar tkanki tłuszczowej trzewnej stanowi przyczynę rozwoju insulinooporności. Konsekwencją otyłości i insulinooporności może być rozwój zaburzeń gospodarki węglowodanowej (stan przedcukrzycowy i cukrzyca typu 2). Są one powikłaniami metabolicznymi otyłości, a ryzyko ich rozwoju zwiększa się wraz ze wzrostem wskaźnika BMI. Z kolei prawidłowo zbilansowana dieta stanowi podstawę leczenia otyłości oraz prewencji i leczenia jej powikłań metabolicznych.
Zespół policystycznych jajników (PCOS) PCOS może być dziedziczny oraz może występować u kobiet, u których doszło do nadmiernej ekspozycji na hormony męskie w życiu płodowym. Zwiększone ryzyko pojawienia się zaburzeń obserwuje się u kobiet z nadwagą lub otyłych, prowadzących niezdrowy tryb życia, u których wcześnie rozpoczął się proces dojrzewania.
Nadwrażliwość na pokarmy Nadwrażliwość na pokarmy to nadmierna, patologiczna i nieadekwatna do sytuacji reakcja organizmu na jakąś substancję, której spożycie może wywołać objawy ze strony różnych narządów i układów. Do reakcji nadwrażliwości mogą się przyczynić składniki pokarmowe i dodatki do żywności.
Alergia pokarmowa u dzieci Alergię pokarmową łatwo można pomylić ze znacznie częstszą nietolerancją pokarmową, z powodu występowania podobnych objawów ze strony przewodu pokarmowego. Jeśli Twoje dziecko cierpi na nietolerancję pokarmową, to zjedzenie niewielkiej ilości danego pokarmu nie wywoła u niego żadnych dolegliwości. W przypadku alergii pokarmowej nawet śladowa ilość uczulającego pokarmu może spowodować reakcję alergiczną.
Dieta niskowęglowodanowa w wybranych jednostkach chorobowych Diety niskowęglowodanowe bywają postrzegane jako remedium na liczne dolegliwości zdrowotne, w tym walkę z nadmiarem kilogramów zdeponowanych w postaci zapasowej tkanki tłuszczowej. W takich modelach żywieniowych udział energii z węglowodanów ulega ograniczeniu na korzyść zarówno tłuszczów, jak i białka, a proporcje makroskładników diety są na ogół indywidualne i zależne od licznych czynników.
Dieta w zespole metabolicznym Badania naukowe potwierdzają korzyści wynikające ze stosowania diety śródziemnomorskiej u pacjentów z zespołem metabolicznym. Okazuje się, że wywiera ona korzystny wpływ na typowe składowe tego zespołu.
Alergia pokarmowa Około 1/3 ludzi przypisuje sobie „uczulenie” na określony pokarm, ale prawdziwa alergia pokarmowa występuje u 4—8% dzieci i 2—4% osób dorosłych. Do najczęstszych alergenów pokarmowych uczulających dzieci należą: mleko krowie (1—5%) oraz jajka. Dorosłych uczulają zazwyczaj ryby i owoce morza, orzechy, seler, pomidor, przyprawy, zboża.

Inne pytania

Czy stan zapalny żołądka niewielkiego stopnia, bez nadżerek wymaga leczenia? Od dwóch lat boli mnie brzuch. Dopiero w tym roku mój lekarz rodzinny dał mi skierowanie na gastroskopię. W maju wykazano zapalenie żołądka wywołane przez Helicobacter.
Uczucie niepełnego przełknięcia i zalegania w górnej części przełyku Od kilku tygodni mam problem - otóż w okolicach krtani, tchawicy, czuję, jakbym miała tam coś, coś jakby gulę, trudno to opisać, przy tym chrząkam i przełykam często ślinę z myślą, że to minie, co to może być?
Naczyniak wątroby Robiłem badania niedawno i w USG stwierdzono podejrzenie naczyniaka 18 mm? Co to jest?
Czy ból po lewej stronie pod żebrami zawsze oznacza kłopoty z trzustką? Bóle w lewej okolicy podżebrowej mogą mieć wiele różnorodnych przyczyn, np.: urazy żeber, neuralgie, półpasiec czy zapalenie opłucnej.
Przejściowe bóle w okolicy pępka Od jakiegoś czasu bardzo boli mnie nad pępkiem, bóle nie są stałe, tylko przejściowe i trwa to już około 5-6 dni. Co się dzieje?