×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Dieta niskowęglowodanowa w wybranych jednostkach chorobowych

mgr Mateusz Durbas
Dietetyk kliniczny i sportowy
www.mateuszdurbas.pl

Diety niskowęglowodanowe bywają postrzegane jako remedium na liczne dolegliwości zdrowotne, w tym walkę z nadmiarem kilogramów zdeponowanych w postaci zapasowej tkanki tłuszczowej. W takich modelach żywieniowych udział energii z węglowodanów ulega ograniczeniu na korzyść zarówno tłuszczów, jak i białka, a proporcje makroskładników diety są na ogół indywidualne i zależne od licznych czynników.


Fot. pixabay.com

Dieta niskowęglowodanowa a insulinooporność

Stosunkowo duża grupa entuzjastów zdrowego stylu życia oraz modeli żywieniowych bazujących na małej bądź umiarkowanej ilości węglowodanów w diecie sądzi, że u osób otyłych ze współwystępującą insulinoopornością najlepszy środek zaradczy stanowi zmniejszenie podaży sacharydów.

Dokonując krytycznego przeglądu fachowego piśmiennictwa, można stwierdzić, że zgodnie z niektórymi doniesieniami dieta o zmniejszonej zawartości węglowodanów może być skuteczniejsza u insulinoopornych osób z nadmierną masą ciała niż dieta wysokowęglowodanowa. Cornier i wsp. w swojej pracy zaobserwowali, że 4-miesięczna interwencja żywieniowa z mniejszym udziałem węglowodanów w diecie, stosowana u otyłych, insulinoopornych dorosłych kobiet (40% węglowodanów, 40% tłuszczu) w wieku 23–53 lat, poskutkowała blisko dwukrotnie większą utratą masy ciała, w porównaniu z grupą kobiet na diecie o większej zawartości węglowodanów (60% sacharydów, 20% tłuszczu).

Co ciekawe, w tym samym badaniu autorzy odnotowali odwrotną zależność u insulinowrażliwych osób otyłych, u których masa ciała zmniejszyła się dwukrotnie bardziej na diecie bogatowęglowodanowej (60% udziału energii z węglowodanów) niż u osób, które wybrały dietę o umiarkowanej zawartości sacharydów (40% udziału energii z węglowodanów).

Z kolei w innym badaniu – opublikowanym ponad dwa lata temu w czasopiśmie „Obesity” – Gardner i wsp. zdecydowali się porównać efektywność diety nisko- i wysokowęglowodanowej u 61 osób z nadmierną masą ciała. W badaniu uwzględnili indywidualną wrażliwość insulinową uczestników eksperymentu. Po sześciomiesięcznej interwencji stwierdzono znaczną ogólną utratę masy ciała we wszystkich badanych grupach, natomiast nie zaobserwowano istotnych statystycznie różnic pomiędzy poszczególnymi grupami w tym zakresie.

Po uwzględnieniu wyników dwóch omówionych powyżej badań oraz innych przeprowadzonych dotychczas prac dotyczących tej materii należy podkreślić, że obecne dane są dość ograniczone. Istnieje zatem wyraźna potrzeba przeprowadzenia kolejnych dobrze zaprojektowanych badań klinicznych, które pozwolą ocenić wyższość którejkolwiek z diet w redukcji masy ciała u otyłych osób ze współtowarzyszącą insulinoopornością.

Dieta niskowęglowodanowa a cukrzyca typu 1

Na wiosnę zeszłego roku w wysoko notowanym czasopiśmie „PLoS One” ukazała się systematyczna praca przeglądowa, w której oceniono wpływ diety niskowęglowodanowej na proces leczenia cukrzycy typu 1. Autorzy pracy po dokonaniu analizy badań objętych przeglądem we wnioskach stwierdzili, że istnieją wprawdzie pewne doniesienia o redukcji stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) wskutek długotrwałego realizowania diety niskowęglowdanowej, istniejący materiał dowodowy jest jednak ograniczony. Potrzebne są zatem kolejne krótko- i długoterminowe badania oceniające wpływ diety o małej podaży węglowodanów na kluczowe parametry metaboliczne istotne w leczeniu cukrzycy typu 1, które pozwolą zalecić jej zastosowanie w praktyce.

Dieta niskowęglowodanowa a choroby układu sercowo-naczyniowego

Wydaje się, że dieta o małej zawartości węglowodanów, która opiera się w głównej mierze na nieprzetworzonej żywności o wysokiej gęstości odżywczej, przyczynia się do redukcji masy ciała oraz poprawy czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Autorzy pracy przeglądowej, opublikowanej w 2014 roku w czasopiśmie „Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases”, wskazują, że w kontekście poprawy stanu zdrowia, w tym parametrów gospodarki lipidowej i węglowodanowej oraz zmniejszenia zapasów tkanki tłuszczowej, istotne znaczenie ma zarówno jakościowy, jak i ilościowy dobór diety o zmniejszonej podaży węglowodanów.

Autorzy sugerują, że fundament zdrowej diety niskowęglowodanowej stanowią owoce bogate w błonnik, zielone warzywa liściaste, warzywa kapustne, nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe, awokado, oliwa z oliwek i inne oleje roślinne, soja, chude mięso drobiowe oraz ryby. Należy natomiast ograniczyć – bądź nawet całkowicie wyeliminować – przetworzone i nieprzetworzone czerwone mięso, warzywa skrobiowe, a także rafinowane przetwory zbożowe.

Z kolei w systematycznej pracy przeglądowej i metaanalizie, która ukazała się w czasopiśmie „PLoS One”, porównano wpływ diety niskowęglowodanowej i tradycyjnej diety redukcyjnej o zrównoważonym rozkładzie makroskładników na masę ciała, ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i rozwoju cukrzycy typu 2 u dorosłych z nadwagą i otyłością. We wnioskach stwierdzono, że utrata masy ciała nastąpiła u badanych w krótkim czasie po interwencji, niezależnie od ilości węglowodanów w diecie, oraz generalnie nie zaobserwowano większych różnic pomiędzy grupami dotyczących utraty masy ciała i zmian czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w okresie do dwóch lat od poczynionej obserwacji.

Spożycie węglowodanów a śmiertelność

Diety niskowęglowodanowe bywają postrzegane jako remedium na liczne dolegliwości zdrowotne, w tym walkę z nadmiarem kilogramów zdeponowanych w postaci zapasowej tkanki tłuszczowej. W takich modelach żywieniowych udział energii z węglowodanów ulega ograniczeniu na korzyść zarówno tłuszczów, jak i białka, a proporcje makroskładników diety są na ogół indywidualne i zależne od licznych czynników. Wydaje się zatem, że długoterminowy wpływ redukcji spożycia sacharydów na śmiertelność może zależeć w znacznym stopniu od tego, jakimi konkretnymi produktami żywnościowymi zastąpiono węglowodany, i w jakiej ilości.

We wrześniu ubiegłego roku w prestiżowym czasopiśmie medycznym „The Lancet Public Health” opublikowano metaanalizę prospektywnych badań kohortowych. Uczestniczyła w nich ponad 15-tysięczna grupa dorosłych w wieku 45–64 lat. Trwająca średnio ćwierć wieku obserwacja miała na celu ocenę związku między spożyciem węglowodanów a śmiertelnością. Okazało się, że zarówno małe (<40% udziału energii), jak i duże spożycie węglowodanów (>70% udziału energii) wiązało się z wyższym ryzykiem zgonu, w porównaniu z umiarkowaną konsumpcją sacharydów (50–55% udziału energii), które była związana z najmniejszym ryzykiem zgonu.

Ponadto w badaniu zaobserwowano, że wzorce żywieniowe charakterystyczne dla diety ubogowęglowodanowej, w których białka i tłuszcze pozyskiwano ze źródeł odzwierzęcych, takich jak wieprzowina, wołowina, jagnięcina czy drób, wiązały się z większą śmiertelnością. Natomiast białko i tłuszcze pozyskiwane z warzyw, orzechów, masła orzechowego oraz pełnoziarnistych produktów zbożowych wiązały się z niższą śmiertelnością. Wskazuje to, że zarówno źródło pokarmu, jak i jego jakość (stopień przetworzenia, gęstość odżywcza) istotnie wpływa na związek między spożyciem węglowodanów a śmiertelnością.

Dieta niskowęglowodanowa a funkcjonowanie psychospołeczne

Osoby podejmujące wysiłek odchudzania mają do wyboru rozmaite strategie żywieniowe, w tym sprawdzone i dobrze udokumentowane diety redukcyjne z optymalnym ujemnym dobowym bilansem energetycznym oraz zrównoważonym rozkładem białek, tłuszczów i węglowodanów. Wyniki badania autorstwa McVay i wsp., opublikowanego w czasopiśmie „Appetite”, sugerują, że na ostateczną decyzję o wyborze odpowiedniego programu żywieniowego u osób pragnących zredukować nadmierne zapasy tkanki tłuszczowej w największym stopniu wpływają indywidualne preferencje żywieniowe danej osoby. Badaniem objęto osoby, które dokonywały wyboru pomiędzy dwiema powszechnie stosowanymi dietami redukcyjnymi, np. niskowęglowodanową i niskotłuszczową.

Ponadto w przypadku leczenia otyłości wciąż stosunkowo niewiele mówi się na temat psychologicznych następstw utraty masy ciała, związanej na ogół z przestrzeganiem danej diety odchudzającej.

Uważa się, że osoby z nadwagą oraz otyłością i współwystępującą cukrzycą typu 2 są obarczone dużym ryzykiem depresji. W tej grupie obserwuje się także zmniejszenie jakości życia związanej ze zdrowiem, zwłaszcza w zakresie ogólnego stanu zdrowia, i znaczącymi ograniczeniami w funkcjonowaniu fizycznym. Otyłość wiąże się bowiem ze zwiększoną zachorowalnością na choroby dietozależne, będące konsekwencją nadmiernej masy ciała, oraz z ogólną większą śmiertelnością, pogorszeniem dziennej aktywności fizycznej, nierzadko izolacją społeczną, niestabilnością emocjonalną i nasileniem cech depresji.

Liczne badania obserwacyjne – w tym również wieloośrodkowe – wskazują, że interwencja związana z modyfikacją dotychczasowego stylu życia, zaplanowana w celu zmniejszenia masy ciała u osób otyłych z rozmaitymi chorobami współtowarzyszącymi, może ograniczyć ryzyko wystąpienia łagodnych lub większych objawów depresji oraz poprawić jakość życia związaną ze zdrowiem, i ją zachować.

Co ciekawe, obiektem zainteresowania naukowców stała się również kompozycja makroskładników diety, która prowadzi do utraty zapasowej tkanki tłuszczowej u pacjentów leczonych z powodu nadwagi i otyłości niezależnie od obecności chorób współistniejących lub ich braku. Wynikało to z rosnącej popularności modeli żywieniowych charakteryzujących się małą zawartością węglowodanów, w porównaniu z dietami o różnym rozkładzie białek, tłuszczów i węglowodanów, odnotowanej zwłaszcza w ciągu ostatnich dwóch dekad.

Dwa lata temu w czasopiśmie „Nutrients” ukazała się systematyczna praca przeglądowa, uwzględniająca osiem kontrolowanych badań z randomizacją, której celem było porównanie wpływu diety niskowęglowodanowej oraz izoenergetycznej o innym rozkładzie makroskładników na psychospołeczne skutki jej stosowania i jej ocena. Autorzy pracy zaobserwowali, że zarówno krótkotrwałe, jak i długotrwałe kuracje odchudzające bazujące na ograniczaniu ilości spożywanej energii wiążą się ze znaczną poprawą funkcjonowania psychologicznego oraz społecznego. Co więcej, krótko- i długoterminowa poprawa sytuacji psychospołecznej obserwowana u pacjentów przestrzegających określonego sposobu żywienia wydaje się niezależna od konkretnej kompozycji makroskładników diety. Wprawdzie wiadomo, że dobrze skomponowana dieta niskowęglowodanowa korzystnie wpływa na utratę masy ciała i jej utrzymanie zarówno w krótkim, jak i długim czasie, jednak dotychczas przeprowadzone długofalowe badania (roczna obserwacja) nie wykazały dodatkowych korzyści takich modeli odżywiania w aspekcie psychospołecznym, w porównaniu z dietami o większej zawartości sacharydów.




Mateusz Durbas - magister dietetyki o specjalności dietetyka kliniczna, szkoleniowiec, autor setek artykułów na temat żywienia i suplementacji w branżowych czasopismach oraz chętnie odwiedzanych przez entuzjastów zdrowego stylu życia portalach internetowych. Pasjonuje się szczególnie dietetyką kliniczną i sportową.
Współpracuje na co dzień ze swoimi podopiecznymi w poradni dietetycznej zlokalizowanej w śródmieściu Krakowa, jak również regularnie prowadzi konsultacje żywieniowe w formie online.
Otwarty umysł, który uwielbia zgłębiać wiedzę z dziedziny żywienia, medycyny i psychologii.
Miłośnik modelu diety śródziemnomorskiej, ćwiczeń siłowych, gimnastycznych i stretchingowych, leśnych wędrówek oraz trekkingu górskiego. Codziennie praktykuje trening uważności i metody terapii poznawczej, ponieważ ma świadomość, że ćwiczyć warto nie tylko ciało, lecz również umysł.

Piśmiennictwo

1. Cornier M.A., Donahoo W.T., Pereira R. i wsp.: Insulin sensitivity determines the effectiveness of dietary macronutrient composition on weight loss in obese women. Obes. Res. 2005; 13(4): 703–709. doi: 10.1038/oby.2005.79.
2. Gardner C.D., Offringa L.C., Hartle J.C. i wsp.: Weight loss on low-fat vs. low-carbohydrate diets by insulin resistance status among overweight adults and adults with obesity: A randomized pilot trial. Obesity (Silver Spring) 2016; 24 (1): 79–86. doi: 10.1002/oby.21331.
3. McClain A.D., Otten J.J., Hekler E.B. i wsp.: Adherence to a low-fat vs. low-carbohydrate diet differs by insulin resistance status. Diabetes Obes Metab. 2013; 15 (1): 87–90. doi: 10.1111/j.1463-1326.2012.01668.x.
4. Pittas A.G., Das S.K., Hajduk C.L. i wsp.: A low-glycemic load diet facilitates greater weight loss in overweight adults with high insulin secretion but not in overweight adults with low insulin secretion in the CALERIE Trial. Diabetes Care 2005; 28 (12): 2939–2941. doi: 10.2337/diacare.28.12.2939.
5. Ebbeling C.B., Leidig M.M., Feldman H.A. i wsp.: Effects of a low-glycemic load vs low-fat diet in obese young adults: a randomized trial. JAMA 2007; 297 (19): 2092–20102. doi: 10.1001/jama.297.19.2092.
6. Turton J.L., Raab R., Rooney K.B.: Low-carbohydrate diets for type 1 diabetes mellitus: A systematic review. PLoS One 2018; 13 (3): e0194987. doi:10.1371/journal.pone.0194987.
7. Naude C.E., Schoonees A., Senekal M. i wsp.: Low Carbohydrate versus Isoenergetic Balanced Diets for Reducing Weight and Cardiovascular Risk: A Systematic Review and Meta-Analysis. PLoS One 2014; 9 (7): e100652. doi:10.1371/journal.pone.0100652.
8. Hu T., Bazzano L.A.: The low-carbohydrate diet and cardiovascular risk factors: Evidence from epidemiologic studies. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2014; 24 (4): 337–343. doi: 10.1016/j.numecd.2013.12.008.
9. Seidelmann S.B., Claggett B., Cheng S. i wsp.: Dietary carbohydrate intake and mortality: a prospective cohort study and meta-analysis. Lancet Public Health 2018; 3 (9): e419-e428. doi: 10.1016/S2468-2667(18)30135-X.
10. McVay M.A., Voils C.I., Coffman C.J. i wsp.: Factors associated with choice of a low-fat or low-carbohydrate diet during a behavioral weight loss intervention. Appetite 2014; 83: 117–124. doi: 10.1016/j.appet.2014.08.023.
11. Rubin R.R., Wadden T.A., Bahnson J.L. i wsp.: Impact of intensive lifestyle intervention on depression and health-related quality of life in type 2 diabetes: The Look AHEAD Trial. Diabetes Care 2014; 37: 1544–1553. doi: 10.2337/dc13-1928.
12. Dalle Grave R., Calugi S., Petroni M.L. i wsp.: Weight management, psychological distress and binge eating in obesity. A reappraisal of the problem. Appetite 2010; 54 (2): 269–273. doi: 10.1016/j.appet.2009.11.010.
13. Purnell J.Q.: Obesity: Calories or content: what is the best weight-loss diet? Nat. Rev. Endocrinol. 2009; 5 (8): 419–420. doi: 10.1038/nrendo.2009.145.
14. El Ghoch M., Calugi S., Grave R.D.: The Effects of Low-Carbohydrate Diets on Psychosocial Outcomes in Obesity/Overweight: A Systematic Review of Randomized, Controlled Studies. Nutrients 2016; 8 (7): 402. doi: 10.3390/nu8070402.
04.02.2019
Zobacz także
  • Szczegółowe zalecenia dietetyczne w stanie przedcukrzycowym
  • Dieta w nadciśnieniu tętniczym
  • Dieta cukrzycowa
Wybrane treści dla Ciebie
  • Dieta ketogenna w leczeniu padaczki lekoopornej
  • Dieta w zespole metabolicznym
  • Dieta w profilaktyce i leczeniu niedoborów żelaza u sportowców
  • Cukrzyca u kobiet w ciąży
  • Dieta w kamicy nerkowej
  • Dieta w niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby
  • Dieta w kamicy żółciowej
  • Hipercholesterolemia: Dieta na obniżenie cholesterolu - jadłospis, przepisy
  • Dieta cukrzycowa
  • Dieta w chorobie zwyrodnieniowej stawów – czy można odbudować chrząstkę stawową?
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta