Krew to płynna tkanka, która składa się z osocza i zawieszonych w nim elementów morfotycznych: krwinek czerwonych (erytrocytów), krwinek białych (leukocytów) i płytek krwi (trombocytów). U dorosłego człowieka jedyną prawidłowo występującą tkanką krwiotwórczą jest szpik, który znajduje się w kościach – głównie w kościach biodrowych, kręgach, żebrach oraz mostku.
Co to jest krew?
Nazwą „krew”, w szerszym znaczeniu, określa się tkankę krwiotwórczą oraz krew obwodową, a w znaczeniu węższym – jedynie krew obwodową. Krew obwodowa jest zawiesiną komórek, czyli elementów morfotycznych krwi, w osoczu (płynnej części krwi), znajdującą się w naczyniach krwionośnych i sercu. Wszystkie komórki krwi – krwinki czerwone (erytrocyty), białe (leukocyty) i płytkowe (płytki) – są wytwarzane przez tkankę krwiotwórczą w procesie nazywanym hematopoezą lub krwiotworzeniem. Krew to jedyna płynna tkanka człowieka, która ma możliwość stałego przemieszczania się w organizmie oraz zdolność przechodzenia przez ściany naczyń do innych tkanek i narządów.
Ile litrów krwi ma człowiek?
Dorosły człowiek ma około 70–80 ml krwi na kilogram masy ciała. W uproszczeniu, można przyjąć, że dorosły człowiek o przeciętnej masie ciała ma około 5–6 litrów krwi. Im większa masa ciała, tym więcej dana osoba ma krwi, dlatego też statystycznie mężczyźni mają więcej krwi niż kobiety.
Składniki krwi
Krew składa się z osocza i elementów morfotycznych.
Osocze to płynna część krwi. Składa się ono głównie z wody i stanowi około 55% objętości krwi. Żeby uzyskać osocze, odwirowuje się krew w wirówce, dzięki czemu można oddzielić elementy stałe (morfotyczne) od płynnych (osocze).
Elementami morfotycznymi (stałymi) są:
- krwinki białe – leukocyty
- krwinki czerwone – erytrocyty
- płytki krwi – trombocyty.
Powstają one w organizmie przez całe życie człowieka.
Jak powstaje krew?
U dorosłego człowieka jedyną prawidłowo występującą tkanką krwiotwórczą jest szpik, który znajduje się w kościach. Jest w nich nadmiar miejsca dla szpiku krwiotwórczego, zwanego czerwonym, dlatego większą część jamy szpikowej wypełnia tkanka tłuszczowa, stanowiąca tzw. szpik żółty. Podczas rozwoju płodowego i w okresie dorastania szpik czerwony znajduje się we wszystkich kościach, a u człowieka dorosłego pozostaje głównie w kościach biodrowych, kręgach, żebrach oraz mostku, i wszędzie ma taki sam skład.
W sytuacji przedłużającego się zapotrzebowania na nowe krwinki szpik żółty może ulec przemianie w szpik czerwony. Funkcje krwiotwórcze szpiku u osoby dorosłej mogą częściowo przejąć śledziona i wątroba. Dzieje się tak jedynie w czasie choroby, kiedy upośledzeniu ulega krwiotworzenie w kościach lub zanika miejsce dla szpiku. Inne narządy nie mają zdolności produkowania krwi.
Oprócz narządów krwiotwórczych w organizmie znajdują się również narządy limfopoetyczne. To w nich – z komórek przybyłych ze szpiku – wytwarzane są wyspecjalizowane komórki układu odpornościowego, będącego częścią układu krwiotwórczego. Głównym narządem limfopoetycznym jest sam szpik. Drugim, nadrzędnym w stosunku do pozostałych narządów limfopoetycznych, jest grasica. Pozostałe narządy limfopoetyczne (w tym śledziona, węzły chłonne, kępki Peyera, migdałki itp.) są narządami zasiedlanymi przez komórki napływające do nich z krwią ze szpiku i grasicy.
Wszystkie rodzaje komórek krwi wywodzą się z komórek macierzystych krwiotworzenia.
Funkcje krwi
Krew spełnia wiele istotnych zadań i jest niezbędna do utrzymania życia. Poszczególne składniki krwi mają odmienne funkcje:
- Erytrocyty, czyli krwinki czerwone, są odpowiedzialne za transport tlenu z płuc do wszystkich tkanek i dwutlenku węgla w przeciwną stronę – z tkanek i narządów do płuc. Umożliwia to hemoglobina, czyli białko, które nadaje erytrocytom czerwoną barwę.
- Leukocyty, czyli krwinki białe, są elementem układu odpornościowego i biorą udział w odpowiedzi immunologicznej – obronie organizmu przed drobnoustrojami (np. bakteriami, wirusami); mogą też niszczyć nieprawidłowe komórki.
- Trombocyty, czyli płytki krwi, biorą udział w procesie krzepnięcia krwi. Razem z fibrynogenem, czyli substancją znajdującą się we krwi, tworzą skrzepy, które zapobiegają krwawieniu, jeśli dojdzie np. do uszkodzenia skóry (skaleczenia).
- Osocze to płynna część krwi. Oprócz wody w osoczu znajdują się różne substancje: kwasy tłuszczowe, witaminy, sole mineralne oraz glukoza i białka (np. albuminy, globuliny i fibrynogen). Osocze ma słomkowy kolor. Transportuje ono substancje odżywcze, rozprowadza je po organizmie i usuwa niepotrzebne produkty przemiany materii. Odgrywa również rolę w procesie krzepnięcia krwi.
O co często pytają pacjenci
Ile krwi trzeba stracić, żeby zemdleć?
Zwykle utrata połowy objętości krwi (około 2–2,5 l) wiąże się z zaburzeniami świadomości – najczęściej utratą przytomności.
Ile krwi można jednorazowo oddać?
Jednorazowo pobiera się 450 ml krwi.
