medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Mechanizm działania
Antybiotyk cytostatyczny z grupy antracyklin, 4` epimer doksorubicyny. Epirubicyna jest słabszą zasadą niż doksorubicyna, jest także bardziej lipofilna i szybciej przenika do wnętrza komórek. Wydalanie z komórek również następuje szybciej, zmniejszając narażenie organizmu na toksyczne działanie leku. Lek wbudowuje się w strukturę DNA i powoduje jego rozerwanie oraz fragmentację. Prowadzi to do zahamowania replikacji DNA oraz hamuje syntezę RNA i białek. Działanie leku może być również związane z powstawaniem wolnych rodników, które powodują peroksydację lipidów błon komórkowych oraz inaktywację enzymów łańcucha oddechowego w mitochondriach. Działa najsilniej w fazie S i G2, słabiej – G1 oraz M. Lek charakteryzuje się większym indeksem terapeutycznym niż doksorubicyna. Nie przenika przez barierę krew–mózg.
Farmakokinetyka
Epirubicyna jest metabolizowana głównie w wątrobie. Metabolizm prowadzi do powstania glukuronianów epirubicyny i epirubicynolu oraz innych metabolitów; epirubicynol jest związkiem o działaniu cytotoksycznym. Epirubicyna jest wydalana z organizmu przede wszystkim z żółcią, w niewielkim odsetku z moczem. Eliminacja następuje trójfazowo. t1/2 wynosi 15–45 h, średnio ok. 40 h. Powolne wydalanie leku jest spowodowane dużym jego stężeniem w tkankach. Jeśli epirubicyna podawana jest dopęcherzowo, wchłanianie ogólnoustrojowe jest minimalne.
Leczenie nowotworów
W monoterapii lub leczeniu skojarzonym raka piersi, chłoniaków złośliwych, mięsaków tkanek miękkich, raka okrężnicy i odbytnicy, raka głowy i szyi, drobnokomórkowego raka płuca, raka jajnika i białaczek.
Dopęcherzowo w profilaktyce wznów miejscowych po przezcewkowej resekcji powierzchniowego raka pęcherza moczowego oraz raka in situ pęcherza moczowego.
Ponadto rak żołądka, rak gruczołu krokowego, rak wątroby, rak trzustki, rak tarczycy, rak oskrzeli, ostra białaczka limfoblastyczna, siatkówczak i inne nowotwory lite u dzieci.
Znaczne upośledzenie czynności szpiku kostnego spowodowane wcześniejszym stosowaniem chemioterapii lub radioterapii, ciężka niewydolność wątroby lub serca, świeży zawał serca, ciężkie zaburzenia rytmu serca, uszkodzenie m. sercowego.
Stosowanie dopęcherzowe
Dopęcherzowo nie stosować u osób z zakażeniem dróg moczowych, zapaleniem pęcherza moczowego lub krwiomoczem.
Inne antracykliny
Nie stosować u chorych, którzy otrzymali maks. dawkę kumulacyjną innych antracyklin.
Przygotowanie do podawania leku, kontrola przebiegu leczenia
Przed podaniem niezbędna jest kontrola morfologii krwi obwodowej w celu oceny czynności szpiku kostnego. Należy prowadzić stałą kontrolę liczby krwinek białych, czerwonych i płytek krwi. Przed rozpoczęciem leczenia i w jego trakcie należy wykonywać badania czynności wątroby (AST, ALT, fosfataza zasadowa, bilirubina, próba BSP). Podczas leczenia należy monitorować czynność serca.
Kardiotoksyczność
Uszkodzenie serca może się pojawić nawet kilka tygodni po zakończeniu leczenia; może nie być podatne na leczenie. Potencjalne ryzyko kardiotoksyczności może być większe u chorych, którzy podczas leczenia lub wcześniej byli poddani radioterapii śródpiersia. Przy ustalaniu maks. dawek kumulacyjnych epirubicyny należy brać pod uwagę każde równocześnie prowadzone leczenie lekami potencjalnie kardiotoksycznymi. Zaleca się wykonanie EKG przed każdym cyklem leczenia i po nim. Spłaszczenie lub odwrócenie załamka T, obniżenie odcinka S-T lub wystąpienie zaburzeń rytmu są na ogół przejściowe i odwracalne i nie muszą być wskazaniem do przerwania leczenia. Kardiomiopatia wywołana przez antracykliny, a zwłaszcza przez doksorubicynę, jest połączona z trwałymi nieprawidłowościami QRS, przedłużeniem poza normę przerwy skurczowej (PEP/LVET) i zmniejszeniem frakcji wyrzutowej. U chorych nieleczonych uprzednio doksorubicyną ryzyko wystąpienia zastoinowej niewydolności serca zwiększa się znacznie po podaniu dawki kumulacyjnej >900 mg/m2 pc.
Stężenie kwasu moczowego we krwi
Należy kontrolować stężenie kwasu moczowego we krwi.
Białaczka szpikowa
Stosowanie epirubicyny w skojarzeniu z innymi cytostatykami uszkadzającymi DNA jest związane z potencjalnym ryzykiem rozwoju wtórnej białaczki szpikowej, która może się charakteryzować krótkim okresem latencji.
Inne leki przeciwnowotorowe
Nasilenie supresji szpiku kostnego w przypadku skojarzonego stosowania z innymi lekami przeciwnowotworowymi.
5-fluorouracyl, cyklofosfamis, niektóre leki kardiologiczne
Równoległe stosowanie z 5-fluorouracylem, cyklofosfamidem i niektórymi lekami kardiologicznymi (np. antagonistami wapnia) może nasilać działanie kardiotoksyczne.
Leki zaburzające czynność wątroby
Równoległe stosowanie z lekami zaburzającymi czynność wątroby może nasilić toksyczność epirubicyny.
Cymetydyna
Cymetydyna może zwiększać stężenie epirubicyny we krwi; podawanie cymetydyny należy przerwać na czas leczenia epirubicyną.
Paklitaksel, docetaksel
Paklitaksel podawany przed epirubicyną zwiększa jej stężenie w osoczu; farmakokinetyka epirubicyny nie zmienia się w przypadku podawania epirubicyny przed paklitakselem lub docetakselem.
Sposób podawania
Nie należy mieszać z heparyną w jednej strzykawce. Epirubicynę można stosować w skojarzeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi; nie zaleca się mieszania ich w tej samej strzykawce.
Zakażenia, ostra białaczka limfoblastyczna lub mieloblastyczna, upośledzenie czynności szpiku kostnego, leukopenia (nadir między 10. a 14. dniem; po 21 dniach powrót liczby leukocytów do normy), neutropenia, niedokrwistość, małopłytkowość, anafilaksja, anoreksja, odwodnienie, zapalenie spojówek lub rogówek, kardiotoksyczność (zmiany w EKG, zaburzenia rytmu serca, kardiomiopatia, zastoinowa niewydolność serca), uderzenia gorąca, zapalenie żył, zakrzepowe zapalenie żył, wstrząs, utrata włosów (u 60–90% leczonych), zapalenie błon śluzowych i/lub jamy ustnej (5–10 dni po rozpoczęciu leczenia w postaci zapalenia błony śluzowej jamy ustnej z bolesnymi nadżerkami, umiejscowionymi głównie wzdłuż brzegów języka i podjęzykowo), hiperpigmentacja błony śluzowej jamy ustnej, skóry lub paznokci, ból, uczucie palenia, nadżerki, krwawienie z przewodu pokarmowego, owrzodzenia, nudności, wymioty, biegunka, wysypka, swędzenie, zmiany skórne, nadwrażliwość na światło, wystąpienie odczynu zapalnego po podaniu leku w miejscu wcześniej naświetlanym, pokrzywka, rumień, zaczerwienienie, czerwone zabarwienie moczu 1–2 dni po podaniu, brak miesiączki, złe samopoczucie, gorączka, dreszcze, osłabienie. Zwiększenie stężenia kwasu moczowego w wyniku szybkiego rozpadu komórek nowotworowych, zmiany stężenia aminotransferaz, bezobjawowe zmniejszenie frakcji wyrzutowej lewej komory. Wynaczynienie powoduje uszkodzenie i martwicę tkanek; nie podawać i.m. ani s.c.
Podczas podawania dopęcherzowego ogólnoustrojowe działania niepożądane występują rzadko; najczęściej obserwuje się polekowe zapalenie pęcherza moczowego, czasem o charakterze krwotocznym.
Nie stosować u kobiet w ciąży. W trakcie leczenia przerwać karmienie piersią.
We wstrzyknięciach i.v. Dorośli. W monoterapii: 60–120 mg/m2 pc. w ciągu 3–10 min co 21 dni. U chorych z upośledzoną czynnością szpiku kostnego 60–75 mg/m2 pc. Dawkę można podać jednorazowo lub w 2–3 daw. podz. przez kolejne 2–3 dni. W skojarzeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi w zależności od przyjętego schematu leczenia dawkę epirubicyny należy odpowiednio zmniejszyć.
W raku piersi także w dużych dawkach: w monoterapii do 135 mg/m2 pc., w skojarzeniu z innymi cytostatykami do 120 mg/m2 pc. Lek należy podawać co 3–4 tyg.
W przebiegu chemioterapii uzupełniającej raka piersi u pacjentek z przerzutami do węzłów pachowych 100–120 mg/m2 pc.
Zaburzenia czynności wątroby i/lub nerek
U chorych z uszkodzeniem wątroby dawkę należy zmniejszyć: stężenie bilirubiny 1,4–3 mg/100 ml lub próba BSP 9–15% – dawkę należy zmniejszyć o 50%; przy ciężkim uszkodzeniu wątroby (stężenie bilirubiny >3 mg/100 ml lub próba BSP >15%) dawkę należy zmniejszyć o 75%. W przypadku umiarkowanej niewydolności nerek zmniejszenie dawki leku nie jest konieczne, w przypadku ciężkiej niewydolności nerek rozważyć zmniejszenie dawki.
Dawka kumulacyjna
Nie należy przekraczać kumulacyjnej dawki 550 mg/m2 pc. W przypadku wcześniejszej radioterapii śródpiersia maks. dawka kumulacyjna nie powinna przekraczać 400–450 mg/m2 pc.
Dopęcherzowo. 50 mg epirubicyny rozpuszczonej w 25–50 ml 0,9% roztw. NaCl 1 ×/tydz. przez 8 tyg. W przypadku wystąpienia miejscowych działań niepożądanych należy zmniejszyć dawkę do 30 mg. W leczeniu raka in situ pęcherza moczowego w zależności od tolerancji – do 80–100 mg.
W profilaktyce nawrotów raka powierzchownego pęcherza moczowego po elektroresekcji przezcewkowej: 50 mg 1 ×/tydz. przez 4 tyg., a następnie 1 ×/mies. przez 11 mies. w tej samej dawce. Po zakończeniu podawania leku chory powinien powstrzymać się od oddawania moczu przez 1 h.
Wymioty
Ze stosowaniem epirubicyny wiąże się umiarkowane ryzyko wystąpienia wymiotów; zaleca się zapobiegawcze stosowanie antagonisty receptora serotoninowego i deksametazonu.
Zmiana zabarwienia moczu
Epirubicyna może powodować czerwone zabarwienie moczu przez 1–2 dni po podaniu. Roztwór leku ma kolor czerwony.
Trwałość roztworu
Roztwór sporządzony z liofilizatu jest trwały przez 24 h w temperaturze pokojowej i przez 48 h w temp. 4–10°C.
Sposób podawania
Lek powinien być stosowany pod nadzorem onkologa klinicznego z odpowiednim doświadczeniem w stosowaniu leków przeciwnowotworowych.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
