Czym jest dyskopatia w odcinku szyjnym kręgosłupa i jakie są jej przyczyny?
Dyskopatia to choroba krążków (dysków) położonych między kręgami kręgosłupa w danym jego odcinku. W uproszczeniu krążki międzykręgowe to gąbeczki, które znajdują się między kręgami, zapewniając amortyzację oraz umożliwiając ruchomość kręgosłupa. Dzięki nim, kręgi nie trą o siebie podczas ruchów (np. zginania, skręcania itp.). Wskutek zmian zwyrodnieniowych krążki tracą uwodnienie, które zapewnia im sprężystość i utrzymuje ich prawidłowy kształt. Zmieniony degeneracyjnie krążek może częściowo wysunąć się spomiędzy kręgów do kanału kręgowego, tworząc przepuklinę. Przepuklina krążka międzykręgowego w kanale kręgowym może ucisnąć rdzeń kręgowy lub korzenie nerwowe z niego wychodzące – wówczas powoduje objawy. Możliwa jest obecność przepuklin, które nie uciskają tych struktur i tym samym są bezobjawowe i niewymagające żadnego leczenia.
Ryzyko wystąpienia dyskopatii w odcinku szyjnym rośnie z wiekiem. Istotna jest także predyspozycja genetyczna – występowanie choroby w rodzinie. Może się to wiązać z naturalnie osłabioną jakością tkanek tworzących dysk i/lub anatomicznie wąskim kanałem kręgowym. Na dyskopatię w tym odcinku kręgosłupa zapadają częściej osoby, które wykonują pracę obciążającą ten odcinek kręgosłupa – niekorzystne są czynności wymagające wielogodzinnej, niewygodnej pozycji szyi lub powtarzanych forsownych ruchów tej okolicy. Przebyte urazy szyi również sprzyjają wystąpieniu tej choroby. Udowodniono związek występowania dyskopatii w odcinku szyjnym z paleniem papierosów i otyłością. Nieco częściej choroba dotyka mężczyzn.
Jak często zdarza się dyskopatia w odcinku szyjnym kręgosłupa?
Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego w postaci różnie zaawansowanej dyskopatii stwierdza się w badaniach obrazowych u niemal 30–40% osób po 40. roku życia. Wraz z wiekiem ten odsetek rośnie – po 80. roku życia to już 80% populacji. Nie jest to jednak równoznaczne z wystąpieniem objawowej choroby. Objawy związane z dyskopatią w odcinku szyjnym obserwuje się u mniej niż 5% społeczeństwa.
Jakie są objawy dyskopatii w odcinku szyjnym kręgosłupa?
Głównym objawem dyskopatii w tym odcinku kręgosłupa jest ból okolicy szyi. Może być odczuwany przez pacjenta miejscowo, punktowo, ale może być też rozlany. Dolegliwości mogą występować cały czas lub jedynie przy niektórych ruchach lub ułożeniu szyi. Silny ból może ograniczać możliwość poruszania szyją, powodować jej sztywność. Ból może promieniować – częściej do kończyn górnych (jednej lub obu) od barku do ręki, rzadziej w okolicę potylicy lub żuchwy.
Oprócz bólu, pacjent może odczuwać także mrowienie, drętwienie, zmienione czucie lub brak czucia w obrębie jednej lub obu kończyn górnych. Dyskopatia może powodować osłabienie siły mięśniowej ręki, co może powodować trudności z utrzymaniem przedmiotów (mogą wypadać z ręki), podnoszeniem cięższych przedmiotów, trudności z sięganiem ręką ponad głowę.
Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów?
Silne dolegliwości bólowe w odcinku szyjnym kręgosłupa, jeśli nie ustępują po odpoczynku, ciepłych okładach lub niewielkich dawkach leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty, powinny zostać skonsultowane przez lekarza.
Jeśli jedynym odczuwanym przez pacjenta objawem jest ból, konsultację należy przeprowadzić w trybie planowym, czyli w poradni ortopedycznej, neurologicznej lub neurochirurgicznej. Jedynie gdy ból jest bardzo silny i uniemożliwia funkcjonowanie, konsultacja powinna odbyć się na ostrym dyżurze – jednak w większości przypadków możliwa jest konsultacja planowa.
Jeśli oprócz bólu pacjent odczuwa także inne objawy spośród wymienionych powyżej (drętwienie, osłabienie siły mięśniowej, brak możliwości utrzymania przedmiotów w ręku, zaburzenia czucia w obrębie kończyny górnej itd.) i pojawiły się one nagle (w ostatnich godzinach, dniach), bezwzględnie konieczna jest szybka konsultacja na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym.
Jeśli pacjent doświadcza osłabienia kończyn górnych, drętwienia, mrowienia itd. od wielu tygodni, miesięcy, konsultacja powinna się odbyć planowo, czyli w poradni ortopedycznej, neurologicznej lub neurochirurgicznej. Przewlekłe objawy nie stanowią wskazania do konsultacji na ostrym dyżurze.
Jak lekarz ustala rozpoznanie dyskopatii w odcinku szyjnym kręgosłupa?
Lekarz konsultujący pacjenta zbiera wywiad od pacjenta, a następnie go bada. Jeśli w czasie wywiadu lub badania wysunie podejrzenie dyskopatii w odcinku szyjnym kręgosłupa, skieruje pacjenta na dalszą diagnostykę obrazową. Dyskopatię najlepiej ocenia się w badaniu rezonansu magnetycznego, w części przypadków do pełnej oceny konieczne może być badanie RTG (klasyczne zdjęcia i/lub tak zwane projekcje czynnościowe, czyli w maksymalnym zgięciu szyi do przodu i tyłu). W niektórych przewlekłych przypadkach zasadne może być wykonanie badania przewodnictwa nerwowego (EMG) w obrębie kręgosłupa i kończyn górnych. W wielu przypadkach jedynym objawem dyskopatii w odcinku szyjnym są drętwienia i zaburzenia czucia ręki i/lub przedramienia bez bólu szyi – wówczas badanie EMG pozwala ocenić, na jakim poziomie doszło do uciśnięcia nerwu i czy leczenie powinno dotyczyć właśnie szyi, czy problem leży dalej, w obrębie ręki. Innym uzupełniającym badaniem bywa tomografia komputerowa, szczególnie w razie konieczności zaplanowania leczenia operacyjnego.
Jakie są metody leczenia dyskopatii w odcinku szyjnym kręgosłupa?
Metody leczenia dyskopatii dzielimy na dwie zasadnicze grupy: zachowawcze (nieoperacyjne) i operacyjne.
Do metod zachowawczych zalicza się farmakoterapię (przyjmowanie leków) oraz rehabilitację. Fizjoterapia w wielu przypadkach jest bardzo skuteczną formą leczenia, jednak należy pamiętać, że nie powinna odbywać się bez wcześniejszej konsultacji lekarskiej, gdyż bez wykonania pełnej diagnostyki może grozić pogorszeniem stanu pacjenta. W przypadku zdiagnozowania dyskopatii często bywa potrzebna długotrwała, regularnie powtarzana fizjoterapia celem utrzymania dobrego stanu pacjenta. Niekiedy, zwykle krótkotrwale, lekarz może zalecić noszenie kołnierza ortopedycznego.
W razie niepowodzenia leczenia nieinwazyjnego – braku poprawy po lekach i/lub fizjoterapii lub w przypadku bardzo silnych objawów bólowych z towarzyszącymi poważnymi objawami typu osłabienia ręki, nieustępującego drętwienia itp. – lekarz może zaproponować pacjentowi leczenie operacyjne. Operacja polega na usunięciu fragmentu dysku, który tworzy przepuklinę i uciska korzeń nerwowy oraz wszczepienia implantu stabilizującego sąsiednie kręgi.
Jakie jest rokowanie w dyskopatii w odcinku szyjnym kręgosłupa?
Dyskopatia w odcinku szyjnym jest chorobą przewlekłą, która mimo leczenia nie ma możliwości zupełnie się wycofać. W sprzyjających okolicznościach możliwe jest całkowite wyciszenie jej objawów – po rehabilitacji i/lub operacji oraz przy spełnianiu zaleceń lekarzy i fizjoterapeutów w codziennym życiu (praca bez przeciążania szyi, niepalenie papierosów, regularne ćwiczenia itd.).
Co zrobić, żeby uniknąć dyskopatii w odcinku szyjnym kręgosłupa?
Przede wszystkim należy dbać o to, żeby nie przeciążać szyi. Jeśli praca wymaga od nas spędzania wielu godzin w niewygodnej pozycji lub pochyleniu, należy pamiętać o przerwach i regularnych ćwiczeniach. Ale przede wszystkim, jeśli to tylko możliwe, należy odpowiednio dostosować miejsce pracy – ustawić monitor komputera na wysokości wzroku, ustawić odpowiednią wysokość krzesła lub blatu, żeby unikać nadmiernego pochylania się itd. Konieczne jest rzucenie palenia.
