Najczęstszym typem uszkodzenia mięśnia czworogłowego jest jego oderwanie od przyczepu do rzepki. Do urazu dochodzi w czasie nagłego napięcia mięśnia, gdy noga jest obciążona. Oprócz bólu może pojawić się obrzęk w miejscu uszkodzenia, a po kilku godzinach także zasinienie.
Jakie są przyczyny uszkodzenia mięśnia czworogłowego uda?
Mięsień czworogłowy uda leży w części przedniej uda. Jego cztery części (głowy) rozpoczynają się w okolicy biodra i łączą się we wspólnym przyczepie do podstawy rzepki. Ten mięsień ma za zadanie prostowanie kolana i zginanie biodra.
Najczęstszym typem uszkodzenia mięśnia czworogłowego jest jego oderwanie od przyczepu do rzepki. Do urazu dochodzi w czasie nagłego napięcia mięśnia, gdy noga jest obciążona, np. przy zeskakiwaniu z wysokości na twarde podłoże czy przy próbie przesunięcia ciężkiego przedmiotu, gdy pacjent zapiera się nogą o podłoże. Rzadko uszkodzenie jest wynikiem bezpośredniego uderzenia w okolicę mięśnia.
Uszkodzenie może być całkowite, gdy odrywają się wszystkie włókna i ciągłość ścięgna zostaje zupełnie przerwana, lub częściowe, gdy uszkodzenie nie dotyczy całości ścięgna, jedynie określonej części.
Uszkodzenie mięśnia czworogłowego najczęściej wynika z jego pierwotnie osłabionej struktury. Zmiany zwyrodnieniowe ścięgna i mięśnia powodują, że nie wytrzymuje obciążenia. Czynnikami ryzyka takiej sytuacji są przewlekłe choroby nerek, choroby reumatologiczne w tym dna moczanowa, cukrzyca, nadczynność tarczycy. Zastrzyki steroidowe w ta okolicę również mogą znacząco osłabiać mięsień.
Jak często zdarzają się uszkodzenia mięśnia czworogłowego uda?
Uszkodzenia mięśnia czworogłowego to rzadkie, ale bardzo poważne urazy. Zdarzają się zwykle po 40. roku życia. Częściej tego typu uszkodzeń doznają mężczyźni.
Jakie są objawy uszkodzenia mięśnia czworogłowego uda?
Pacjenci odczuwają moment uszkodzenia mięśnia jako nagły trzask, chrupnięcie czy osłabienie z przodu uda, bezpośrednio nad kolanem. Pojawia się nagły ból, a często także uczucie braku kontroli nad nogą, niestabilności, niektórym pacjentom uniemożliwia to chodzenie, utrzymanie równowagi na nodze.
Oprócz bólu może pojawić się obrzęk w miejscu uszkodzenia, a po kilku godzinach także zasinienie. Pacjent nie jest w stanie wyprostować kolana, sprawia to dużą trudność i jest bolesne.
Co zrobić w przypadku podejrzenia uszkodzenia mięśnia czworogłowego uda?
Pacjent, który podejrzewa, że uszkodził sobie mięsień czworogłowy uda, powinien niezwłocznie udać się na ostry dyżur ortopedyczny.
Jak lekarz ustala rozpoznanie uszkodzenia mięśnia czworogłowego uda?
Ortopeda rozpoznaje to uszkodzenie na podstawie wywiadu i badania klinicznego. Konieczne jest wykonanie RTG kolana celem oceny ewentualnych innych uszkodzeń oraz określenia, czy razem ze ścięgnem nie oderwał się fragment kostny rzepki. Do pełnej oceny uszkodzenia – przede wszystkim zróżnicowania, czy uszkodzenie jest częściowe czy całkowite – konieczne jest wykonanie USG i/lub rezonansu magnetycznego.
Jakie są metody leczenia uszkodzenia mięśnia czworogłowego uda?
Jedyną skuteczną metodą leczenia całkowitego uszkodzenia ścięgna mięśnia czworogłowego uda jest jego operacyjne rekonstrukcja. Jedynie doszycie uszkodzonego ścięgna do jego przyczepu daje w takim wypadku szansę odzyskania sprawności kończyny. Operację rekomenduje się wszystkim pacjentom, którzy kwalifikują się do znieczulenia – jedynie ciężki stan ogólny wynikający z chorób przewlekłych, szczególnie u osób starszych, może z takiego leczenia dyskwalifikować.
W przypadku gdy nie doszło do całkowitego uszkodzenia ścięgna i jakaś jego część zachowała ciągłość, konieczna jest indywidualna ocena ortopedy co do dalszego postępowania. Mniejsze uszkodzenia mają szansę się zabliźnić i utrzymać funkcję prostowania kolana. Wówczas prowadzi się leczenie w ortezie, która utrzymuje wyprost kolana, co sprzyja wygojeniu uszkodzenia.
Jednak gdy uszkodzona jest ponad połowa ścięgna, zachowana część może być niewystarczająca do prawidłowego funkcjonowania kończyny i lekarz może zarekomendować leczenia operacyjne.
Niezależnie od metody leczenia (zachowawczej czy operacyjnej) do powrotu do sprawności konieczna jest rehabilitacja.
Jakie jest rokowanie w przypadku uszkodzenia mięśnia czworogłowego uda?
Rokowanie jest dość dobre, jeśli pacjent zostanie odpowiednio zakwalifikowany do leczenia, a następnie przejdzie odpowiednią rehabilitację. Jednocześnie ze względu na pierwotnie osłabioną jakość ścięgna, można się spodziewać, że po takiej kontuzji sprawność kończyny pozostanie już zawsze mniejsza.
W przypadku gdy pacjent odmówi zalecanego leczenia operacyjnego lub ze względu na choroby towarzyszące nie może zostać poddany znieczuleniu do zabiegu, takie uszkodzenie doprowadza do trwałej dysfunkcji kończyny.
Co zrobić, żeby uniknąć wystąpienia uszkodzenia mięśnia czworogłowego uda?
Konieczna jest właściwa kontrola chorób metabolicznych i reumatologicznych, które doprowadzają do zmian zwyrodnieniowych ścięgien, a następnie do ich rozerwania. Należy dbać o zbilansowaną, zróżnicowaną dietę, która pozwala zachować właściwą masę ciała. Wskazana jest regularna, umiarkowana aktywność fizyczna.
