Czym jest uszkodzenie ścięgna Achillesa i jakie są jego przyczyny?
Ścięgno piętowe, powszechnie znane jako ścięgno Achillesa, to największa tego typu struktura w ludzkim ciele. Przyczepia się do guza piętowego w jego górnej części z tyłu stopy i przechodzi w mięsień trójgłowy łydki.
Uszkodzenia ścięgna Achillesa to wszystkie stany, w których dochodzi do naruszenia jego struktury. Można je podzielić na dwie zasadnicze grupy: uszkodzenia częściowe – zwykle przewlekłe – oraz uszkodzenia całkowite, do których dochodzi najczęściej w następstwie urazu.
Uszkodzenia częściowe powstają na tle zmian degeneracyjnych. We włóknach ścięgna stopniowo dochodzi do ich zwyrodnienia i się rozrywają. Może temu towarzyszyć dodatkowo stan zapalny. Zmiany postępują miesiącami, latami i w związku z tym, że nie dotyczą wszystkich włókien ścięgna, jego ciągłość pozostaje zachowana. Przyczyną uszkodzeń częściowych są przeciążenia tej okolicy oraz zaburzenia metaboliczne lub reumatologiczne.
Do uszkodzeń całkowitych dochodzi zwykle gwałtownie, często w czasie aktywności fizycznej lub pracy, przy nadmiernym obciążeniu i niekorzystnym rozkładzie sił działających na tę okolicę. Wówczas dochodzi co całkowitego przerwania ciągłości ścięgna. Całkowitemu przerwaniu ścięgna sprzyjają wcześniej istniejące, jego częściowe uszkodzenia oraz zastrzyki steroidowe podawane w tę okolicę, które osłabiają jego strukturę.
Jak często zdarzają się uszkodzenia ścięgna Achillesa?
Uszkodzenia ścięgna Achillesa to najczęstsze uszkodzenie ścięgien w populacji osób dorosłych.
Jakie są objawy uszkodzenia ścięgna Achillesa?
Zwyrodnieniowe, częściowe uszkodzenia ścięgna mogą objawiać się przewlekłym bólem tej okolicy, opuchnięciem – objawy nasilają się szczególnie po aktywności, długim chodzeniu itp.
Jednakże u dużej grupy pacjentów nie stwierdza się żadnych niepokojących objawów – czasami pierwszy sygnał świadczący, że ścięgno jest zmienione degeneracyjnie, stanowi jego całkowite rozerwanie.
Całkowite uszkodzenie ścięgna Achillesa pacjenci opisują w bardzo charakterystyczny sposób – w czasie pracy lub sportu w łydce nogi, która pozostaje z tyłu w zakroku odczuwają nagły trzask, uczucie, jakby ktoś uderzył w łydkę. Pojawia się ból, noga staje się jakby „nieswoja” i pacjent nie jest w stanie na niej chodzić. W miejscu zerwania pojawia się ból przy dotykaniu i obrzęk, może być widoczne przewężenie w miejscu, gdzie ścięgna „brakuje”.
Co zrobić w przypadku podejrzenia uszkodzenia ścięgna Achillesa?
W przypadku podejrzenia przewlekłych zmian w obrębie ścięgna, czyli występowania bólu i obrzęku od dłuższego czasu wskazana jest konsultacja ortopedyczna w trybie planowym w poradni.
W przypadku objawów całkowitego uszkodzenia ścięgna wskazana jest konsultacja na ostrym dyżurze ortopedycznym.
Jak lekarz ustala rozpoznanie uszkodzenia ścięgna Achillesa?
Ortopeda rozpoznaje uszkodzenie ścięgna Achillesa na podstawie wywiadu i badania klinicznego. Zarówno w przypadku przewlekłych, częściowych uszkodzeń, jak i nagłych całkowitych zerwań, zwykle jest to wystarczające do postawienia diagnozy. Niemniej jednak konieczna jest diagnostyka obrazowa – badanie USG i/lub MRI, żeby dokładnie ocenić morfologię uszkodzenia i dobrać najwłaściwsze leczenie.
Jakie są metody leczenia uszkodzeń ścięgna Achillesa?
Metody leczenia uszkodzeń ścięgna Achillesa można podzielić na dwie zasadnicze grupy: leczenie zachowawcze, nieinwazyjne oraz leczenie operacyjne.
W przypadku przewlekłych, częściowych uszkodzeń zdecydowanie częściej prowadzi się leczenie zachowawcze. Stosowane są leki przeciwbólowe, rzadziej przeciwzapalne, fizjoterapia, wkładki do obuwia. Lekarz może rozważyć podanie zastrzyku do ścięgna z czynnikami wzrostu celem pobudzenia gojenia i/lub kwasu hialuronowego wokół ścięgna celem odżywienia tkanek.
Kontrowersyjną metodą leczenia w tym wypadku pozostają zastrzyki z kortykosteroidów. Silnie hamują stan zapalny i przynoszą pacjentom dużą ulgę w dolegliwościach, jednak mogą sprzyjać dalszemu uszkadzaniu się ścięgna, szczególnie gdy są powtarzane, i mogą doprowadzić do całkowitego zerwania ścięgna Achillesa.
W przypadku wyczerpania metod zachowawczych, gdy pacjent mimo leczenia odczuwa dolegliwości bólowe, które utrudniają mu funkcjonowanie, można rozważyć leczenie operacyjne. Podczas operacji ortopeda sprawdza, w jakim stanie jest ścięgno, usuwa zmienione degeneracyjnie fragmenty i zszywa je. Po zabiegu może być konieczne czasowe unieruchomienie, zawsze niezbędna jest rehabilitacja.
W przypadku nagłych, całkowitych uszkodzeń ścięgna Achillesa leczenie operacyjne jest zwykle pierwszym wyborem. Połączenie rozerwanych fragmentów ścięgna szwami odtwarza prawidłowe warunki anatomiczne i daje szansę na powrót pełnej funkcji ścięgna po okresie rehabilitacji. Po zabiegu może być konieczne unieruchomienie (łuski gipsowe lub orteza), jednak zwykle jest ono niezwłocznie zdejmowane do ćwiczeń.
Operację można przeprowadzić na dwa sposoby: metodą otwartą i małoinwazyjną. W pierwszym przypadku wykonuje się jedno, podłużne nacięcie wzdłuż ścięgna, w drugim kilka małych nacięć po obu stronach ścięgna. W obu przypadkach przez obszar uszkodzenia przeprowadza się szwy zbliżające rozerwane fragmenty ścięgna. Obie metody mają porównywalne wyniki, dlatego wybór jednej z nich zależy od preferencji lekarza w porozumieniu z pacjentem.
Jednocześnie należy podkreślić, że leczenie nieoperacyjne po całkowitym uszkodzeniu ścięgna Achillesa wcale nie jest skazane na niepowodzenie. Odpowiedni czas unieruchomienia i właściwie prowadzona rehabilitacja pozwalają uzyskać wartościową bliznę w miejscu uszkodzenia, która umożliwia funkcjonowanie – normalne chodzenie, wykonywanie niektórych sportów. W związku z tym, że powstała blizna ścięgna zwykle jest wydłużona, ścięgno nie osiąga siły jak sprzed urazu.
Leczenie zachowawcze jest dobrym rozwiązaniem dla osób w starszym wieku, które nie podejmują dużych wysiłków fizycznych oraz osób obciążonych chorobami przewlekłymi uniemożliwiającymi operację. Osobom młodym, aktywnym, a szczególnie sportowcom, sugeruje się leczenie operacyjne.
Jakie jest rokowanie w przypadku wystąpienia uszkodzenia ścięgna Achillesa?
Zarówno leczenie zachowawcze, jak i operacyjne w przypadku uszkodzeń ścięgna Achillesa jest wymagające i czasochłonne. Jednak w większości przypadków ostatecznie przynosi dobry efekt funkcjonalny, pacjenci wracają do zadowalającej sprawności.
Co zrobić, żeby uniknąć wystąpienia uszkodzenia ścięgna Achillesa?
Konieczna jest szeroko pojęta profilaktyka zmian zwyrodnieniowych: unikanie przeciążeń, właściwe przygotowywanie się do aktywności fizycznej, regeneracja po treningach, zdrowa dieta, kontrolowanie masy ciała. W przypadku występowania zaburzeń metabolicznych czy reumatologicznych należy ściśle stosować się do zaleceń lekarskich, gdyż te choroby przy braku kontroli mogą wyraźnie osłabiać ścięgna.
