Pytanie nadesłane do redakcji
Moja 7-letnia córka od około 3 tygodni skarżyła się na mgiełkę zasłaniającą oczy. Udałam się do okulisty. Po badaniach pani doktor przepisała okulary (+0,5 D obydwa szkła) i stwierdziła zmiany w dnie oka prawego. Przypuszcza, że przyczyną może być toksoplazmoza (jeszcze nie stwierdzona). Zaleciła przyjść po 1 listopada po skierowanie. Jeśli potwierdzą się przypuszczenia pani doktor, co to może oznaczać dla mojej córki. Czy to jest do wyleczenia? Czy wzrok będzie się pogarszał?
Odpowiedział
dr med. Arkadiusz Pogrzebielski
Ośrodek Chirurgii Oka Prof. Zagórskiego w Krakowie
Oculus – Krakowskie Centrum Okulistyczne, Kraków
Scanmed, Szpital św. Rafała w Krakowie
Toksoplazmozę wywołuje przenoszony przez koty pierwotniak o nazwie Toxoplasma gondii. Do zakażenia się ludzi dochodzi przez połknięcie wydalanych przez kota cyst, które mogą się znaleźć na brudnych rękach. Często zakażenie następuje po spożyciu niedogotowanego mięsa innych zwierząt zakażonych toksoplazmozą. Toksoplazmoza wrodzona pojawia się u dzieci zakażonych w łonie matki przez łożysko.
Zakażenia wywołane przez pierwotniaki Toxoplasma są wśród ludzi bardzo częste (sięgają nawet 80% populacji ludzi). Zwykle jednak zakażenia te nie objawiają się w żaden sposób.
Toxoplasma wykazuje duże powinowactwo do tkanki nerwowej, w tym do tkanek oka. Uszkodzenia oczu lub ośrodkowego układu nerwowego spowodowane przez toksoplazmozę mogą pojawić się zarówno u noworodków, jak i wiele lat później przez reaktywację pierwotniaka w siatkówce. W takich sytuacjach w sąsiedztwie starych blizn pojawiają się nowe ogniska zapalne.
Jeśli ognisko zapalne wywołane przez toksoplazmozę znajduje się w obwodowej części siatkówki, to może nie mieć to żadnego wpływu na ostrość wzroku. Jeśli natomiast zapalenie dotyczy siatkówki w plamce – obszarze odpowiadającym za wyraźne widzenie – lub nerwu wzrokowego możliwe jest pogorszenie widzenia od łagodnego przez umiarkowane aż po utratę wzroku.
Rozpoznanie choroby ustala się na podstawie wyglądu dna oka oraz wyników badań laboratoryjnych krwi (tzw. badania serologiczne). Obecność przeciwciał klasy IgM przeciw Toxoplasma gondii świadczy o niedawnym zakażeniu. Jeśli przeciwciała klasy IgM są ujemne, a obecne są przeciwciała IgG, wskazuje to na nieaktywny proces i przebyte wcześniej zakażenie.
Rokowanie dotyczące ostrości wzroku, a także postępowanie zależy od umiejscowienia ogniska zapalnego lub będących skutkiem zapalenia blizn w oku.
Jeśli zmiany obecne są w obwodowej siatkówce i nie zagrażają widzeniu, to można je wyłącznie obserwować, ponieważ po kilku miesiącach zwykle następuje ich samoistne wygojenie. Jeśli zapalenie toczy się w częściach oka o krytycznym znaczeniu dla procesu widzenia podaje się w porozumieniu z lekarzem chorób zakaźnych leki (np. antybiotyki o odpowiednim spektrum działania lub pirymetaminę w skojarzeniu z sulfonamidem sulfadiazyny). Niekiedy konieczne jest zastosowanie kortykosteroidów. Leczenie farmakologiczne prowadzi zwykle do zahamowania stanu zapalnego. Niekiedy konieczne bywa przeprowadzenie zabiegów operacyjnych oka, jeśli doszło do rozwoju powikłań toksoplazmozy.