Pytanie nadesłane do redakcji
Czy osobę uzależnioną można umieścić w ośrodku leczenia uzależnień bez jej zgody?
Odpowiedział
lek. med. Paweł Brudkiewicz
Specjalista psychiatra, psychoterapeuta
Centrum Dobrej Terapii
www.centrumdobrejterapii.pl
Optymalnym rozwiązaniem jest dobrowolne podjęcie terapii uzależnień. Jednak w określonych sytuacjach możliwe jest podjęcie starań w kierunku leczenia przymusowego. Przepisy regulujące procedurę leczenia osób uzależnionych od alkoholu reguluje ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Przewidują one możliwość orzeczenia przez sąd rodzinny (Wydział Rodzinny i Nieletnich Sądu Rejonowego) obowiązku poddania się takiemu leczeniu. W przypadku uzależnienia od alkoholu postępowanie w tej sprawie wszczynają Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (działające przy urzędach gmin). Osobę pijąca alkohol w sposób destrukcyjny/osobę uzależnioną mogą do Komisji zgłosić rodziny, sąsiedzi, pracodawcy i instytucje (np. policja, pomoc społeczna). Dotyczy to osób, które swoim piciem naruszają ład i porządek społeczny (powodują rozkład życia rodzinnego, powodują demoralizację nieletnich, systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny). Stosowny wniosek może też złożyć prokuratura.
Po otrzymaniu zgłoszenia Komisja wzywa taka osobę i podejmuje próbę zmotywowania jej do dobrowolnego leczenia odwykowego. Jeżeli się to nie udaje, to osoba jest badana przez biegłych w zakresie uzależnień i w razie potwierdzenia rozpoznania składany jest przez Komisję wniosek do sądu rodzinnego - który (gdy orzeka zobowiązanie do leczenia) wskazuje również ośrodek, w którym taka terapia ma się odbyć.
Kwestie dotyczące przymusowego leczenia osób uzależnionych od narkotyków zostały uregulowane m.in. w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Tutaj zasada dobrowolności podjęcia leczenia nie dotyczy dwóch sytuacji - osób niepełnoletnich (jeżeli osoba uzależniona jest pełnoletnia, to nie można jej zmusić do leczenia, chyba że została wcześniej ubezwłasnowolniona) i sprawców przestępstw (mających związek z używaniem środków odurzających lub psychotropowych).
Sąd rodzinny (Wydział Rodzinny i Nieletnich Sądu Rejonowego) może skierować niepełnoletnią osobę na przymusową terapię na wniosek przedstawiciela ustawowego, krewnych w linii prostej, rodzeństwa lub faktycznego opiekuna albo z urzędu (instytucja). Dotyczy to sytuacji nałogowego używania alkoholu albo innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia.
Jednak w pewnych sytuacjach do osób dorosłych można stosować ustawę o ochronie zdrowia psychicznego. Dotyczy to tych przypadków, kiedy osoba uzależniona wykazuje równocześnie objawy zaburzeń psychicznych. Ustawa ta dopuszcza możliwość przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym osoby chorej psychicznie, gdy dotychczasowe jej zachowanie wskazuje na to, że z powodu choroby zagraża ona bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób.
