Udary u młodych osób. Co z profilaktyką?

Posłanka Małgorzata Niemczyk zaznaczyła w interpelacji poselskiej, że rośnie liczba przypadków udarów u osób w wieku średnim i ludzi młodych. W odpowiedzi resort zdrowia przedstawił dane dotyczące liczby i etiologii udarów w ostatniej dekadzie.

Fot. Anna Kraśko / Agencja Gazeta

• Liczba pacjentów w wieku 20–35 lat z rozpoznaniem udaru w lecznictwie szpitalnym zwiększyła się z 1221 w 2012 r. do 1401 w roku 2022
• Najczęstszym czynnikiem ryzyka udaru w Polsce w latach 2013–2019 było wysokie ciśnienie krwi (2019: 1,14 tys. na 100 tys. ludności)
• W planach resortu zdrowia jest realizacja badania WOBASZ NIKARD, którego celem jest ocena aktualnej sytuacji zdrowotnej dorosłej populacji polskiej w zakresie częstości występowania ChUK
• Po uzyskaniu aktualnych danych epidemiologicznych, zostaną podjęte decyzje w sprawie przygotowania kierunków interwencji dla konkretnych grup zwiększonego ryzyka – poinformowało MZ

– Specjaliści podnoszą alarm w związku ze znaczącym wzrostem w ciągu ostatnich dekad przypadków udarów u osób w wieku średnim i ludzi młodych – zaznaczyła w interpelacji do ministra zdrowia posłanka Małgorzata Niemczyk. – Zjawisko to ma charakter globalny: sygnalizowane jest zarówno w USA, jak i krajach europejskich, takich jak Francja, Szwecja czy Dania, gdzie odsetek osób w wieku 15-30 lat hospitalizowanych z powodu udaru wzrósł o 40 proc. w okresie od 1992 roku do 2012 roku.

Posłanka zwróciła się do resortu zdrowia z następującymi pytaniami:

1. Czy ministerstwo monitoruje częstość występowania udarów u pacjentów w różnych przedziałach wiekowych w Polsce i czy potwierdza tę tendencję?
2. Czy ministerstwo monitoruje dane dotyczące etiologii udarów u pacjentów młodych i bardzo młodych w Polsce, a jeśli tak, jak się one przedstawiają?
3. Czy ministerstwo uznaje za zasadne wdrożenie ogólnokrajowego programu profilaktyki w tym zakresie?

Liczba i przyczyny udarów

W odpowiedzi wiceminister zdrowia Waldemar Kraska poinformował, że Narodowy Fundusz Zdrowia zbiera dane dotyczące różnych problemów zdrowotnych, w tym także udarów, bazując na postawionym rozpoznaniu. Dane te są wykorzystywane m.in. do tworzenia Map potrzeb zdrowotnych, ukazujących z różnych perspektyw zasoby ochrony zdrowia oraz wiodące problemy zdrowotne.

Wiceminister przedstawił dane dotyczące liczby pacjentów z głównym lub współistniejącym rozpoznaniem udaru w lecznictwie szpitalnym w latach 2012–2022:

Z zestawienia wynika, że liczba pacjentów w wieku 20–35 lat z rozpoznaniem udaru w lecznictwie szpitalnym zwiększyła się z 1221 w 2012 r. do 1401 w roku 2022. W ciągu dekady nieznacznie zwiększył się również odsetek tej grupy wiekowej pacjentów w stosunku do wszystkich pacjentów z rozpoznanym udarem – z 1,15% (2012 r.) do 1,39% (2022 r.). Z 282 do 350 wzrosła również we wskazanych okresie liczba udarów u pacjentów najmłodszych – do 19. roku życia.

Wiceminister poinformował, że głównymi czynnikami ryzyka udaru w Polsce w latach 2013–2019 we wszystkich grupach wiekowych były:

1. wysokie ciśnienie krwi (2019: 1,14 tys. na 100 tys. ludności)
2. wysokie BMI (2019: 0,69 tys. na 100 tys. ludności)
3. ryzyka żywieniowe (2019: 0,63 tys. na 100 tys. ludności)
4. wysokie stężenie glukozy w osoczu na czczo (2019: 0,59 tys. na 100 tys. ludności)

Ocena aktualnej sytuacji zdrowotnej

W odpowiedzi na interpelację poselską czytamy, że ocena ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia (ChUK) opiera się obecnie na karcie ryzyka Pol-SCORE, która została opracowana na podstawie danych epidemiologicznych z lat 2011-2013 (rozpowszechnienie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych), oraz najnowszej karcie ryzyka SCORE2 opartej na danych z 2015 r. (częstość zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych na 100 tys. mieszkańców).

– Oba stosowane narzędzia predykcyjne nie zostały zwalidowane we współczesnej przekrojowej populacji Polski – realizacja zadań wdrażanego obecnie Narodowego Programu Chorób Układu Krążenia na lata 2022-2032 przyczyni się do poznania i zmonitorowania aktualnej etiologii ChUK, w tym udarów i ich rozpowszechnienia w grupach wiekowych – zaznaczył wiceminister.

Kraska dodał, że w ramach Programu zaplanowane zostało do realizacji badanie WOBASZ NIKARD – wieloośrodkowe badanie epidemiologiczne, którego celem jest ocena aktualnej sytuacji zdrowotnej dorosłej populacji polskiej w zakresie częstości występowania chorób układu krążenia (ChUK), ich etiologii oraz podejmowanych zachowań prozdrowotnych. Jest to podstawowe badanie monitorujące m.in. rozpowszechnienie, kontrolę i leczenie czynników ryzyka ChUK w Polsce (ogółem) oraz w poszczególnych województwach.

– Uzyskane wyniki pozwolą na dokonanie m.in. analizy uwarunkowań demograficznych, społecznych, ekonomicznych ChUK i innych chorób przewlekłych. Na obecnym etapie badanie WOBASZ jest w fazie wdrożenia – trwają ostateczne prace dot. przygotowania protokołu badania, formularzy badawczych oraz organizacji jego przebiegu i rozpoczęcia zbierania materiału i danych klinicznych jeszcze w 2023 r. – poinformował Kraska.

Dodał, że równolegle, w ramach Programu planuje się w 2023 r. rozpocząć realizację zadania dotyczącego poznania potrzeb edukacyjnych i świadomości osób młodych w zakresie wpływu poszczególnych czynników na układ sercowo-naczyniowy i związku poszczególnych zachowań ryzykownych np.: palenia tytoniu, spożywania nadmiernej ilości alkoholu, małej aktywności fizycznej, nieprawidłowej diety z występowaniem ChUK.

– Poprzez poznanie świadomości młodych osób możliwe będzie zaplanowanie dalszych działań i opracowanie założeń programów edukacyjnych – zwłaszcza dla implementacji w warunkach podstawowej opieki zdrowotnej i medycyny pracy – stwierdził wiceminister.

Dodał, że istotnym elementem jest również poznanie oczekiwań osób młodych na temat zakresu programów profilaktycznych oraz sposobu ich realizacji. – Tylko szeroko dostępne i sprofilowane pod kątem grupy docelowej akcje (TV, portale społecznościowe, prasa młodzieżowa) przyczynią się w dalszej kolejności do szerokiego rozpropagowania wiedzy na temat wpływu stylu życia na ChUK w przyszłości. W dalszej kolejności, po analizie potrzeb, w ramach realizacji zadania zostaną opracowane odpowiednio dopasowane do młodego pokolenia i ich potrzeb edukacyjnych programy profilaktyczne, które przez sprofilowanie na młodych osiągną większą skuteczność – zaznaczył Kraska.

Wiceminister stwierdził, że przeprowadzenie ww. badania bezpośredniego populacji WOBASZ jest niezbędne do planowania dalszych działań w zakresie prewencji i leczenia chorób układu krążenia. – Po uzyskaniu aktualnych danych epidemiologicznych dot. występowania ChUK, w tym m.in. etiologii udarów u osób młodych oraz zbadania postaw społecznych w zakresie czynników ryzyka ChUK, zostaną podjęte decyzje w sprawie przygotowania kierunków interwencji dla konkretnych grup zwiększonego ryzyka ChUK, z uwzględnieniem specyfiki danych grup wiekowych – poinformował Kraska.

Profilaktyka w POZ

Wiceminister przypomniał również, że zgodnie z nowelizacją rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 24 czerwca 2022 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2022 poz. 1355 z późn. zm.) z mocą obowiązywania od 1 lipca 2022 r., rozszerzone zostały obowiązujące kryteria, m.in. wiekowe, kwalifikujące do skorzystania ze świadczeń z zakresu profilaktyki chorób układu krążenia.

– Działania profilaktyczne są kierowane do grup o szczególnym ryzyku wystąpienia choroby. Profilaktyką są objęte osoby znajdujące się na liście świadczeniobiorców lekarza podstawowej opieki zdrowotnej u świadczeniodawcy posiadającego aktywną umową o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z NFZ, będące w wieku od 35. do 65. roku życia – poinformował wiceminister. – Określona grupa docelowa to pacjenci, u których nie została dotychczas rozpoznana ChUK, cukrzyca, przewlekła choroba nerek lub rodzinna hipercholesterolemia i które w okresie ostatnich 5 lat nie korzystały ze świadczeń udzielanych w ramach profilaktyki chorób układu krążenia (także u innych świadczeniodawców).

Kraska dodał, że przedmiotowe rozporządzenie określa szczegółowo warunki realizacji świadczeń gwarantowanych w ramach profilaktyki ChUK w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej, obejmujące m.in. sprawdzenie parametrów związanych z wstąpieniem czynników ryzyka, w tym zlecenie badań biochemicznych krwi, dokonanie pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, określenie współczynnika masy ciała i ich ocenę. Dodatkowo w trakcie porady lekarz podstawowej opieki zdrowotnej ocenia czynniki ryzyka zachorowania na choroby układu krążenia na podstawie kwalifikacji pacjenta do grupy ryzyka w oparciu o całościowe ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w ciągu 10 lat wg klasyfikacji SCORE dla populacji polskiej oraz ustala w przypadku podejrzenia lub rozpoznania choroby wymagającej dalszego postępowania skierowanie pacjenta do dalszej diagnostyki lub leczenia specjalistycznego.

– Nie bez znaczenia jest również równolegle prowadzona edukacja zdrowotna pacjenta w zakresie ustalonym w planie dalszego postępowania terapeutycznego, mająca na celu podniesienie wiedzy i świadomości na temat czynników ryzyka i ich redukcji, hamowania postępu choroby w wczesnym stadium oraz łagodzenia skutków jej ewentualnego wystąpienia, ale przede wszystkim zmniejszenie zachorowalności i umieralności Polaków z powodu chorób układu krążenia – zaznaczył Kraska.

Dodał, że realizowany przez ministra zdrowia model profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, pozwala pacjentom ze wspomnianej w interpelacji grupy ryzyka, obejmującej zarówno osoby młode, jak i w średnim wieku, zwiększyć kontrolę nad sprawami dotyczącymi ich zdrowia przez oddziaływanie na aspekty codziennego życia, co powinno przekładać się na zachowanie i umacnianie zdrowia w społeczeństwie, w tym zmniejszenie ryzyka udarów we wspomnianych grupach.