U chorych na cukrzycę stwierdza się zwiększone ryzyko zakażeń, m.in. infekcyjnego zapalenia dolnych dróg oddechowych. Zakażenia u chorych na cukrzycę mogą mieć cięższy przebieg oraz stanowić przyczynę dekompensacji cukrzycy. Są oni również narażeni na większe ryzyko przedwczesnego zgonu z powodu chorób infekcyjnych.
Dlatego różne towarzystwa naukowe zalecają szczepienia ochronne w swoich wytycznych postępowania w cukrzycy. Na szczególną uwagę zasługuje szczepienie przeciwko grypie, pneumokokom i wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B.
Chorzy na cukrzycę są narażeni na większe ryzyko hospitalizacji związanej z grypą w porównaniu z osobami niechorującymi na cukrzycę.
Dane z badań obserwacyjnych dotyczących skuteczności szczepienia przeciwko grypie u chorych na cukrzycę oraz z badań w innych grupach ryzyka, dane o bezpieczeństwie tego szczepienia u dorosłych były podstawą do zalecenia szczepień przeciwko grypie u chorych na cukrzycę przez różne towarzystwa naukowe i grupy eksperckie.
Według danych amerykańskich u dorosłych chorych na cukrzycę stwierdza się około 2-krotnie większe ryzyko zachorowania na ostre WZW typu B niż u osób niechorujących na cukrzycę.
Cukrzyca stanowi również jeden z czynników ryzyka inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP). U chorych na cukrzycę obserwowano nawet 4-krotne zwiększenie ryzyka IChP i pneumokokowego zapalenia płuc.
Zalecenia
W Polsce szczepienia chorych na cukrzycę należą do szczepień zalecanych (odpłatnych), a szczególnie wskazane u osób chorych na cukrzycę to szczepienie przeciwko WZW typu B, grypie i pneumokokom (p. tab.).
Polski PSO zaleca rewakcynację chorych na cukrzycę, którzy po szczepieniu podstawowym przeciwko WZW typu B nie wytworzyli przeciwciał anty-HBs w stężeniu ≥10 IU/l. Należy pamiętać, że wraz z upływem czasu od szczepienia podstawowego stężenie przeciwciał anty-HBs ulega zmniejszeniu, nawet u osób, które prawidłowo odpowiedziały na szczepienie. Dlatego ocenę odpowiedzi poszczepiennej najlepiej przeprowadzić 1-2 miesięcy po zakończeniu schematu podstawowego, co pozwoli na wiarygodną interpretację wyniku.
Tabela. Szczepienie dorosłych chorych na cukrzycę | |
---|---|
Szczepienie przeciwko | Czy jest wskazane? |
WZW typu B | Tak. Szczepienie należy wykonać u osób wcześniej nieszczepionych lub u których nie ukończono szczepienia. |
grypie | Tak. Szczepienie należy wykonać corocznie, najlepiej jesienią, jeszcze przed rozpoczęciem sezonu epidemicznego grypy. |
pneumokokom (PCV-13, PPSV-23) | Tak. Chorzy na cukrzycę powinni otrzymać PPSV-23. Osobom, które nie ukończyły 65 lat, koniecznie trzeba podać drugą dawkę w wieku ≥65 lat - co najmniej 5 lat od ostatniego szczepienia PPSV-23. Chorzy z niedoborem odporności oraz osoby w wieku ≥65 lat powinni otrzymać również PCV-13. Jeżeli wskazane są obie szczepionki, PCV-13 należy podać w pierwszej kolejności. |
WZW typu A | Może. Wskazaniem do szczepienia jest zwiększone ryzyko zachorowania na WZW typu A. |
HPV | Może. Szczepienie u dorosłych kobiet rozważa się indywidualnie. |
MMR | Może. Osoby nieuodpornione powinny otrzymać 2 dawki MMR (w odstępie min. 4 tyg.). Nie stosować u osób w immunosupresji. |
meningokokom (MCV-C, MCV-4, białkowa przeciwko meningokokom grupy B) | Może. Szczepienie zaleca się osobom z wybranymi chorobami przewlekłymi, wyjeżdżającym w rejony endemiczne choroby meningokokowej lub narażonym na większe ryzyko zachorowania ze względu na miejsce pracy. |
dTpa, Td | Może. Dorośli zaszczepieni podstawowo powinni otrzymywać co 10 lat szczepienie przypominające Td. Jedną taką dawkę warto zastąpić dTpa, szczególnie u osób mających kontakt, również zawodowy, z noworodkami i niemowlętami. Osoby, które nie otrzymały ≥3 dawek szczepionki zawierającej toksoid tężcowy i błoniczy, wymagają uzupełnienia szczepienia podstawowego. Szczepienie może być konieczne w razie zranienia i zabrudzenia rany. |
poliomyelitis (IPV) | Może. Szczepienie zaleca się osobom nieszczepionym w ramach szczepień obowiązkowych, szczególnie wyjeżdżającym na obszary endemiczne choroby. |
ospie wietrznej | Może. Osoby, które nie chorowały na ospę lub które nie były szczepione przeciwko ospie, powinny otrzymać 2 dawki szczepionki w odstępie ≥6 tygodni. Nie stosować u osób w immunosupresji. |
dTpa - szczepionka zawierająca toksoid tężca i zmniejszone dawki toksoidu błonicy i bezkomórkowych komponentów krztuśca, HPV - ludzki wirus brodawczaka, IPV - inaktywowana szczepionka przeciwko poliomyelitis, MCV-C - skoniugowana szczepionka przeciwko meningokokom grupy C, MCV-4 - 4-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko meningokokom, MMR - szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce, PCV-13 - 13-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PPSV-23 - 23-walentna polisacharydowa szczepionka przeciwko pneumokokom, Td - szczepionka przeciwko tężcowi i błonicy, WZW - wirusowe zapalenie wątroby |
Amerykański Komitet Doradczy ds. Szczepień Ochronnych (Advisory Committee on Immunization Practices - ACIP) zaleca szczepienie przeciwko grypie chorym na cukrzycę już od wielu lat. Takich pacjentów uwzględniają również zalecenia ACIP dotyczące szczepień przeciwko pneumokokom. Dorośli chorzy na cukrzycę powinni otrzymać PPSV-23, a w przypadku osób, które ukończyły 65. rok życia, istnieje również wskazanie do podania PCV-13.
Szczepienia ochronne uwzględniono również w zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD). Dzieci chore na cukrzycę należy szczepić zgodnie z programem szczepień ochronnych. PTD zaleca coroczne szczepienie przeciwko grypie osobom >6. miesiąca życia. PTD wskazuje również, że konieczne jest aktywne wychwytywanie osób (niezależnie od wieku) nieszczepionych przeciwko WZW typu B i uzupełnienie szczepień, a także zachęcanie do szczepień przeciwko ospie wietrznej, ponieważ choroba ta może być przyczyną poważnej dekompensacji cukrzycy.
Artykuł stanowi zredagowany fragment artykułu dla lekarzy opublikowanego w MP Szczepienia (Med. Prakt. Szcz. 1/2016, str. 43-61).