Co to jest wirusowe zapalenie wątroby typu B?
Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu B, czyli tzw. żółtaczka wszczepienna lub żółtaczka zakaźna typu B, jest najczęstszą wirusową chorobą wątroby. Jego przyczyną jest wirus WZW typu B, często określany też skrótem HBV (ang. hepatitis B virus). Zapalenie wątroby mogą wywołać także inne wirusy WZW, przede wszystkim typu A (HAV) i typu C (HCV).
U dzieci WZW typu B dość często przechodzi w zapalenie przewlekłe, które po latach może doprowadzić do marskości i niewydolności lub raka wątroby.
Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?
Wirus WZW typu B jest przenoszony głównie przez krew w trakcie wykonywania zabiegów naruszających ciągłość skóry lub błon śluzowych (np. zastrzyk, pobieranie krwi do badania, gastroskopia i podobne zabiegi diagnostyczne, szycie rany skórnej, operacja, kontakt seksualny itp.). W Polsce udało się znacznie ograniczyć ryzyko zachorowania – choć nie wyeliminowano go zupełnie – dzięki wprowadzeniu do szpitali i przychodni sprzętu jednorazowego użytku oraz szczepieniom ochronnym. Każdy pobyt w szpitalu oraz wymienione powyżej zabiegi są jednak nadal obarczone ryzykiem zakażenia niezaszczepionej osoby. Niekiedy się zdarza, że źródłem zakażenia płodu i noworodka jest jego matka zakażona tym wirusem.
Jeżeli jesteś zakażona wirusem WZW typu B lub chorowałaś kiedyś na żółtaczkę, koniecznie zgłoś to lekarzowi jeszcze przed porodem. Twoje dziecko może wymagać po urodzeniu specjalnego postępowania w celu ochrony przed zakażeniem tym wirusem.
Polska należy obecnie do krajów o średnim ryzyku zachorowania na WZW typu B. Kraje Europy Wschodniej (np. Ukraina, Rosja, Bułgaria, Rumunia) oraz liczne kraje Afryki, Azji i Ameryki Południowej wciąż należą do strefy dużego ryzyka.
Czy można zapobiec zachorowaniu na WZW typu B?
Tak. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania zachorowaniu na WZW typu B jest szczepienie.
Zaszczep swoje dziecko przeciwko WZW typu B zgodnie z programem szczepień ochronnych, jeśli chcesz je ochronić przed poważną chorobą wątroby.
Jeżeli jesteś zakażona wirusem WZW typu B, Twoje dziecko zaraz po urodzeniu powinno oprócz szczepienia otrzymać specjalne przeciwciała (immunoglobulinę przeciwko WZW typu B), które zwiększą jego ochronę przed zakażeniem.
Jakie są szczepionki przeciwko WZW typu B?
Wszystkie dostępne w Polsce szczepionki przeciwko WZW typu B należą do szczepionek „nieżywych” i zawierają tylko wytworzoną sztucznie (tzw. rekombinowaną) małą część wirusa - cząsteczkę białka znajdującą się na jego powierzchni (antygen powierzchniowy HBs), dlatego nie mogą wywołać zakażenia, ale skutecznie stymulują odporność. W aptekach dostępnych jest kilka preparatów (Engerix B, Euvax B, Hepavax-Gene) przeznaczonych do stosowania u dzieci i dorosłych (różnią się wielkością dawki). Szczepionka przeciwko WZW typu B wchodzi także w skład szczepionek 6-składnikowych dla dzieci (Hexacima, Infanrix hexa) i przeznaczonej dla dorosłych szczepionki skojarzonej przeciwko WZW A i B (Twinrix Adult).
Czy szczepienie jest skuteczne?
Zdecydowanie tak:
- aż 80—100% dzieci zaszczepionych zgodnie z zalecanym schematem nie zachoruje na WZW typu B;
- szczepienie jest także bardzo skuteczne u noworodków urodzonych przez matki zakażone wirusem WZW typu B – o 95% zmniejsza ryzyko zachorowania, a gdy noworodek po urodzeniu oprócz szczepienia otrzyma również specjalne przeciwciała (immunoglobulinę) przeciwko wirusowi WZW typu B, stopień ochrony jest jeszcze większy;
- szczepienie dzieci przeciwko WZW typu B dodatkowo chroni przed zachorowaniem na raka wątroby.
Wiadomo już, że u zdrowych osób ochrona przed zachorowaniem po pełnym podstawowym szczepieniu utrzymuje się co najmniej przez kilkanaście lat, ale prawdopodobnie okres ten jest znacznie dłuższy (może trwać nawet całe życie). Szczepionka nie chroni natomiast przed zapaleniem wątroby spowodowanym wirusami innymi niż wirus WZW typu B (np. WZW typu C lub WZW typu A [tzw. żółtaczka pokarmowa]).
Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane?
Szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane, nawet przez noworodki. U około 1/3 szczepionych pojawia się bolesność i zaczerwienienie lub stwardnienie w miejscu wstrzyknięcia. Sporadycznie występuje niewysoka gorączka i stwierdza się ogólne złe samopoczucie (objawy przypominające grypę). Dolegliwości te głównie dotyczą starszych dzieci i dorosłych, mają łagodny przebieg i ustępują samoistnie w ciągu 24 godzin.
Kogo, kiedy i jak szczepić?
Szczepionki są przeznaczone dla wszystkich noworodków, niemowląt, dzieci, młodzieży i dorosłych.
Pierwszą dawkę szczepionki podaje się dzieciom zarówno urodzonym o czasie, jak i przedwcześnie w ciągu 24 godzin po urodzeniu.
Pełny cykl szczepienia obejmuje 3 dawki: drugą dawkę należy podać miesiąc po podaniu pierwszej dawki, a trzecią – sześć miesięcy po pierwszej dawce, czyli u niemowląt w 7. miesiącu życia (schemat 0, 1 i 6 mies.).
Wcześniakom, które urodziły się z masą ciała mniejszą niż 2000 g, trzeba podać 4 dawki (tzn. dawkę w dniu urodzenia i 3 dawki pełnego cyklu).
Schemat szczepienia może uwzględniać także więcej dawek szczepionki przeciwko WZW typu B (nawet 5), jeśli program szczepień jest realizowany z wykorzystaniem szczepionki 6-składnikowej. Szczepionkę podaje się w zastrzyku domięśniowym.
Zdrowe osoby bez zaburzeń odporności po przyjęciu pełnego cyklu szczepienia nie wymagają podawania dawek przypominających szczepionki.
Których dzieci nie należy szczepić?
Nie należy szczepić, gdy występują uniwersalne przeciwwskazania do szczepienia (zobacz: Szczepienia - niepożądane reakcje i przeciwwskazania).
Czy szczepienie dzieci jest bezpłatne?
Tak. W ramach szczepień bezpłatnych w Polsce są szczepione wszystkie noworodki i niemowlęta, oraz niektóre osoby o zwiększonym ryzyku zachorowania na WZW typu B (m.in. uczniowie i studenci szkół medycznych, osoby wykonujące zawód medyczny, osoby szczególnie narażone na kontakt z osobą zakażoną wirusem WZW typu B, osoby zakażone wirusem WZW typu C, osoby dializowane).
Dla pozostałych osób szczepionka jest odpłatna, a jej podanie jest zalecane nieszczepionym dotychczas osobom, które ze względu na tryb życia, wykonywane zajęcia lub choroby przewlekłe są narażone na zakażenie, w tym osobom przygotowywanym do zabiegu operacyjnego, a także nieszczepionym dotychczas dzieciom, młodzieży i dorosłym (szczególnie w starszym wieku).
