USG jąder to bezpieczne, bezbolesne i szybkie badanie umożliwiające ocenę struktur worka mosznowego – jąder, najądrzy i struktur powrózka nasiennego. Można je wykonać bez wcześniejszego przygotowania jako badanie planowe lub w trybie pilnym, najczęściej w ramach diagnostyki tzw. zespołu ostrej moszny.
USG jąder – na czym polega?
Badanie USG jąder jest badaniem diagnostycznym opierającym się na wykorzystaniu fal ultradźwiękowych generowanych przez głowicę aparatu ultrasonograficznego. Pozwala ono na zobrazowanie jąder, najądrzy oraz struktur powrózka nasiennego. Dodatkowo, wykorzystując opcję kolorowego doplera można, zobrazować układ naczyń tętniczych i żylnych zaopatrujących jądra w krew. USG jąder jest zazwyczaj pierwszym badaniem obrazowym wykonywanym w przypadku podejrzenia jakichkolwiek patologii w obrębie worka mosznowego.
Z uwagi na anatomiczne położenie jąder w worku mosznowym, który zbudowany jest z trzech stosunkowo cienkich warstw jądra są bardzo dobrze dostępne ocenie w badaniu USG. Kolejną zaletą USG jest jego bezpieczeństwo, ponieważ w trakcie badania wykorzystywane są fale ultradźwiękowe, a nie promieniowanie rentgenowskie (jak w badaniach rentgenowskich) – z tego powodu badanie można wielokrotnie powtarzać.
USG jąder – wskazania
USG jąder stanowi podstawowe narzędzie diagnostyczne w ocenie patologii w obrębie worka mosznowego i jąder.
Wskazania do wykonania USG jąder możemy podzielić na
- pilne
- planowe.
Wskazania do USG jąder w trybie pilnym
USG jąder w trybie pilnym wykonuje się najczęściej z powodu objawów tzw. zespołu ostrej moszny, czyli nagłego pojawienia się dolegliwości bólowych w obrębie worka mosznowego. Zespół ostrej moszny może być spowodowany chorobami, takimi jak skręt jądra (najpoważniejsza przyczyna zespołu ostrej moszny wymagająca natychmiastowej interwencji chirurgicznej), stan zapalny jądra lub najądrza, skręt przyczepków jądra lub najądrza.
Po badaniu przedmiotowym, które jest najważniejszym elementem diagnostyki przyczyn zespołu ostrej moszny najczęściej wykonuje się dodatkowo badanie USG jąder w celu potwierdzenia rozpoznania. W przypadku stanu zapalnego jądra lub najądrza można uwidocznić obrzęk powyższych struktur, zwiększoną ilość płynu w worku mosznowym oraz zwiększony przepływ krwi w badaniu z opcją doplera. W przypadku skrętu przyczepków możliwe ich jest uwidocznienie i ocena pod kątem ewentualnego obrzęku i braku przepływu krwi przez powyższe struktury.
O wiele bardziej skomplikowana jest diagnostyka ultrasonograficzna skrętu jądra – w obrazie ultrasonograficznym tej choroby możemy mieć do czynienia zarówno z całkowitym brakiem przepływu krwi przez jądro, jak i z zachowanym szczątkowym przepływem – co nie pozwala jednoznacznie wykluczyć skrętu jądra. Dodatkowo obserwuje się zwiększoną ilość płynu w worku mosznowym. Zmiany w strukturze echogenicznej samego jądra w przypadku jego skrętu są najczęściej późno występującym objawem świadczącym o znacznym zaawansowaniu niedokrwienia. Należy podkreślić, że w przypadku skrętu jądra badanie USG ma charakter jedynie pomocniczy i w razie jakichkolwiek wątpliwości wskazana jest chirurgiczna rewizja moszny (otwarcie moszny i ocena struktury jąder i powrózków nasiennych) w celu jednoznacznego wykluczenia skrętu.
Wskazania do USG jąder w trybie planowym
Wskazania do USG jąder w trybie planowym stanowią choroby jąder i worka mosznowego, które nie wymagają interwencji chirurgicznej w trybie pilnym, takie jak:
- wyczuwalne w badaniu palpacyjnym nieprawidłowe masy w obrębie jąder
- nieprawidłowa wielkość jąder mogąca wynikać z ich zaniku lub obecności wodniaka
- obecność zgrubień na mosznie, które mogą być żylakami powrózka nasiennego
- diagnostyka jądra niezstąpionego (wnętrostwa). W przypadku diagnostyki jąder niezstąpionych USG może potwierdzić obecność jądra w kanale pachwinowym, które jest wyczuwalne w badaniu przedmiotowym. W przypadku braku wyczuwalnego jądra zaleca się laparoskopię diagnostyczną.
USG jąder – jak się przygotować do badania?
USG jąder to badanie, które nie wymaga jakiegokolwiek przygotowania i można je wykonać w każdych warunkach. Warto jednak pamiętać o poniższych kwestiach:
- przed zgłoszeniem się na badanie należy się wykąpać lub wziąć prysznic
- nie ma konieczności opróżniania pęcherza przed badaniem ani przyjmowania zwiększonej ilości płynów
- aktywność seksualna lub jej brak nie wpływają na wynik badania
- nie ma konieczności golenia owłosienia łonowego, ponieważ nie wpływa ono na wynik badania, jednak z uwagi na użycie żelu w trakcie badania jego usunięcie w przypadku obfitego owłosienia może zająć nieco więcej czasu.
USG jąder – jak przebiega badanie
Badanie USG jąder wykonuje się najczęściej w pozycji leżącej na plecach. Przed badaniem należy zsunąć spodnie wraz z bielizną, a następnie lekko rozchylić nogi. Na głowicę aparatu USG nanosi się żel umożliwiający prawidłowe przeniesienie fal ultradźwiękowych z urządzenia do ciała. W trakcie badania wykonuje się kilka ruchów głowicą w celu prawidłowego zobrazowania wszystkich struktur worka mosznowego. Czasami pomocne bywa badanie dodatkowo w innej pozycji np. na stojąco. Całe badanie trwa od kilku do kilkunastu minut i jest całkowicie bezbolesne. Jedyny odczuwalny dyskomfort może wynikać z temperatury żelu, który może być zimny, choć obecnie w części urządzeń USG istnieją specjalne uchwyty na żel zapewniające jego delikatne podgrzanie. Po zakończeniu badania pozostały na ciele żel usuwa się jednorazowymi ręcznikami papierowymi.
Jaki lekarz wykonuje badanie USG jąder?
Badanie USG jąder najczęściej wykonują lekarze specjalizujący się w diagnostyce obrazowej, czyli lekarze radiolodzy, choć mogą je również przeprowadzać specjaliści innych dziedzin medycyny, takich jak chirurdzy bądź urolodzy po odpowiednim przeszkoleniu. Z uwagi na fakt, że wynik badania w dużej mierze zależy od kompetencji i doświadczenia lekarza przeprowadzającego badanie warto sprawdzić, czy osoba wykonująca badanie ma odpowiednie kwalifikacje.
Profilaktyczne badanie USG jąder
Obecnie USG jąder nie zaleca się jako badania przesiewowego (czyli badania zmierzającego do wykrycia wczesnych postaci nowotworu złośliwego u osób bez objawów) we wczesnym wykrywaniu guzów jąder, w związku z tym nie ma rekomendacji odnośnie do wieku, w którym takie badania powinno się wykonywać u osoby bez dolegliwości oraz do częstości ich wykonywania.
W ramach wczesnego wykrywania guzów jąder zaleca się comiesięczne samobadanie jąder wykonywane w odpowiednich warunkach, to znaczy przy maksymalnym rozluźnieniu worka mosznowego, np. w trakcie lub po ciepłej kąpieli/prysznicu. Samobadanie polega na palpacyjnej ocenie jąder przez worek mosznowy, w tym celu każde z jąder osobno należy uchwycić kciukiem i palcem wskazującym, a następnie dokładnie ocenić jego obrys, poszukując ewentualnych zgrubień czy bolesnych miejsc. Bardzo ważne jest również porównanie wielkości jednego jądra do drugiego. W przypadku jakiejkolwiek wątpliwości co do stanu jąder wskazane jest zgłoszenie się do lekarza, który po badaniu oceni wskazania do wykonania USG jąder.
