×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zapalenie najądrza

Co to jest zapalenie najądrza i jakie są jej przyczyny?

Najądrze jest parzystym, niewielkim narządem znajdującym się w mosznie. Przylega do jądra na jego powierzchni górno-tylno-bocznej. Składa się z głowy, trzonu i ogona, natomiast pod mikroskopem widać, że zbudowane jest z licznych kanalików. Zadaniem najądrzy jest magazynowanie nasienia wytworzonego przez jądro oraz produkcja wydzieliny, która powoduje dojrzewanie plemników.

Zapalenie najądrza jest spowodowane zakażeniem przez różne drobnoustroje, zwykle bakterie. Przyczyny zapalenia najądrza to:

1. Zakażenie bakteryjne
Najczęściej zapalenie najądrza rozwija się jako powikłanie zakażenia układu moczowego, gdy obecna jest przeszkoda w prawidłowym odpływie moczu z pęcherza (np. choroba gruczołu krokowego, zwężenie cewki moczowej). Bakterie z zakażonego moczu wędrują wzdłuż nasieniowodu do najądrza, powodując jego zakażenie i zapalenie. Ta postać zapalenia najądrza jest częstsza u starszych mężczyzn i u dzieci.

2. Choroby przenoszone drogą płciową
Drugą najczęstszą przyczyną zapalenia najądrza są zakażenia przenoszone drogą płciową. Najczęstsze drobnoustroje powodujące zapalenie najądrza to dwoinka rzeżączki i chlamydie. Najpierw dochodzi do zapalenia cewki moczowej, a następnie drobnoustroje wędrują do najądrza, powodując jego zapalenie. Ta postać zapalenia najądrza dotyczy przede wszystkim młodszych mężczyzn.

3. Po zabiegach urologicznych
Zapalenie najądrza może być powikłaniem po zabiegach urologicznych (np. resekcja stercza, zabiegi w cewce moczowej), gdy po zabiegu dojdzie do zakażenia układu moczowego.

4. Wirusowe zapalenie przyusznic (świnka, łac. mumps)
Zapalenie najądrza może być spowodowane zakażeniem wirusowym i najczęściej występuje jako powikłanie zakażenia wirusem zapalenia przyusznic (świnka). Zdarza się to nawet u 20–30% chłopców po okresie dojrzewania, którzy zachorują na świnkę. Wirusy dostają się do najądrza przez krążącą krew.

5. Leczenie amiodaronem
Zapalenie najądrza może wystąpić u mężczyzn przyjmujących amiodaron, lek stosowany w zaburzeniach rytmu serca. Nie jest ono wówczas spowodowane zakażeniem, ale chemicznym uszkodzeniem najądrza.

6. Gruźlica
Gruźlicze zapalenie najądrzy może wystąpić u mężczyzn chorujących na gruźlicę płuc lub nerek. Ostremu zapaleniu najądrza w wielu przypadkach towarzyszy ostre zapalenie jądra, do którego to najądrze przylega, i takich przypadkach jest to choroba określana jako „ostre zapalenie jądra i najądrza”.

Jak często występuje zapalenie najądrza?

Zapalenie najądrza jest niezbyt częstą chorobą. Występuje ono u około 1 na 1000 mężczyzn. Dotyczy przede wszystkim mężczyzn młodych (15.–35. rż.) oraz po 60. roku życia.

Jak się objawia zapalenie najądrza?

Zapalenie najądrza (często zapalenie jądra i najądrza) zwykle jest chorobą ostrą, w której w ciągu paru dni pojawia się ból w mosznie, zwykle jednostronny, z obrzękiem połowy moszny oraz bolesnością podczas obmacywania. Skóra moszny może być zaczerwieniona, a jądro po chorej stronie uniesione oraz powiększone. Wcześniej lub jednocześnie mogą występować dolegliwości związane z zakażeniem układu moczowego (częstsze parcie na mocz, ból lub pieczenie podczas oddawania moczu) lub objawy zapalenia cewki moczowej (pieczenie cewki moczowej, wydzielina z cewki moczowej). Mogą również występować objawy zapalenia gruczołu krokowego (ból w kroczu lub u nasady członka).

Typowo nie ma ogólnych objawów zakażenia, takich jak gorączka, ogólne złe samopoczucie, wymioty, ból głowy. Jeżeli takie objawy występują, zwykle są spowodowane zakażeniem układu moczowego lub zapaleniem gruczołu krokowego.

Gdy zapalenie najądrza i jądra jest spowodowane wirusem zapalenia przyusznic, to jest poprzedzone objawami tej choroby (3–5 dni wcześniej rozwija się gorączka, złe samopoczucie, bolesny obrzęk ślinianki).

W przypadku przewlekłego zapalenia najądrza przez dłuższy czas (tygodnie) występuje niewielki ból w mosznie, który często ustępuje i nawraca, a w miejscu najądrza można wyczuć tkliwe lub niebolesne zgrubienie.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów zapalenia najądrza?

Pojawienie się bólu w mosznie, obrzęku moszny lub powiększenia jądra jest wskazaniem do niezwłocznego zgłoszenia się do lekarza, gdyż prawie zawsze wymaga leczenia.

Zlekceważenie objawów lub próby leczenia „domowymi sposobami” mogą prowadzić do nasilenia choroby, wystąpienia zapalenia jądra, a nawet ropnia moszny. Inne powikłania to zwłóknienie najądrza z niedrożnością nasieniowodu, co może być przyczyną niepłodności.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie?

Lekarz podejrzewa zapalenie najądrza na podstawie zgłaszanych dolegliwości, zwłaszcza jeżeli obecne są również objawy zapalenia cewki moczowej lub układu moczowego.

Podczas badania lekarz ogląda mosznę oraz, delikatnie ją obmacując, bada jej zawartość, oceniając wielkość, kształt i bolesność jąder i najądrzy i powrózków nasiennych. Znaczne powiększenie jądra może świadczyć o wytworzeniu się wodniaka jądra spowodowanego zapaleniem jadra. Podejrzewając zapalenie cewki lekarz oceni jej ujście oraz obecność wydzieliny, a podejrzewając zapalenie gruczołu krokowego zbada go placem przez odbytnicę.

W większości przypadków informacje od pacjenta oraz badanie lekarskie są wystarczające, aby rozpoznać zapalenie najądrza.

Badanie ogólne moczu oraz posiew moczu wykonuje się, gdy występują cechy mogące wskazywać na zakażenia układu moczowego oraz zawsze u chłopców w wieku przedpokwitaniowym lub w okresie dojrzewania. Badanie wydzieliny z cewki moczowej wykonuje się, gdy obecne są objawy zapalenia cewki moczowej. Lekarz może również zlecić badanie USG moszny, aby wykluczyć obecność poważnych chorób, takich jak guz jądra lub ropień w mosznie.

Jakie są metody leczenia zapalenia najądrza?

Leczenie wspomagające zapalenia najądrza polega na spoczynku, najlepiej leżeniu w łóżku z uniesieniem moszny, a w czasie aktywności noszenie bardziej obcisłej bielizny, tak aby moszna była unieruchomiona i podparta. Ból i obrzęk zmniejszają zimne okłady oraz leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. ibuprofen, naproksen, paracetamol).

Zasadnicze leczenie polega na stosowaniu antybiotyku. Jeżeli zapalenie najądrza nie jest spowodowane zakażeniem przenoszonym drogą płciową, zwykle lekarz zleca antybiotyk z grupy fluorochinolonów (np. cyprofloksacyna, ofloksacyna) przez 10–14 dni. Jeżeli obecne jest zakażenie układu moczowego i wykonano posiew moczu, antybiotyk wybiera się na podstawie wyniku tego posiewu.

Jeżeli zapalenie najądrza jest wynikiem zakażenia przenoszonego drogą płciową i obecne są również objawy zapalenia cewki moczowej, lekarz zleca antybiotyk jak w leczeniu zapalenia cewki moczowej. Zwykle nie jest wiadomo, czy jest to rzeżączkowe czy nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej. Dlatego zwykle lekarz zaleca lek skuteczny w obu postaciach zapalenia cewki moczowej. Jest to azytromycyna stosowana doustnie w dawce 2 gramy jednorazowo (przyjmuje się lek tylko raz). Jeżeli wiadomo, że jest to zapalenie rzeżączkowe to lekarz może zalecić inny lek, np. cyprofloksacynę lub ofloksacynę. stosowane doustnie przez 7 dni lub jednorazowy zastrzyk domięśniowy ceftriaksonu. Gdy wiadomo, że jest to zapalenie nierzeżączkowe, lekarz może zalecić doksycyklinę doustnie przez 7 dni. Wtedy konieczne jest również leczenie wszystkich partnerów seksualnych mężczyzny.

W przewlekłym zapaleniu najądrza antybiotyk stosuje się przez 6–8 tygodni.

Antybiotyków nie stosuje się, jeżeli zapalenie najądrza jest spowodowane zakażeniem wirusowym, jak w przypadku wirusowego zapalenia przyusznic (świnki).

Zabieg chirurgiczny może być potrzebny, gdy doszło do wytworzenia ropnia w mosznie. Konieczne może być usunięcie najądrza, a nawet również jądra, gdy wystąpi ciężkie ropne zapalenie lub gdy przewlekłe zapalenie najądrza jest przyczyną uporczywego bólu, którego nie można leczyć inaczej.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie zapalenia najądrza?

Po zastosowaniu właściwego antybiotyku we właściwej dawce i przez okres zalecany przez lekarza ostre zapalenie najądrza wywołane zakażeniem zostaje prawie zawsze całkowicie wyleczone. Jeżeli wywołane było zakażeniem przenoszonym drogą płciową, leczeni muszą być również partnerzy seksualni.

Przewlekłe zapalenie najądrza musi być leczone przez 6–8 tygodni i nie zawsze udaje się uzyskać całkowite wyleczenie.

Następstwem przebycia wirusowego zapalenia jądra i najądrza może być upośledzenie płodności, a nawet bezpłodność.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia zapalenia najądrza?

Po zakończeniu leczenia zapalenia najądrza należy stosować się do zaleceń lekarza. Może on wyznaczyć wizytę kontrolną po zakończeniu leczenia (zwykle po około 2 tyg.), aby ocenić skuteczność leczenia oraz upewnić się, że leczeniu poddali się partnerzy seksualni, jeżeli to było konieczne.

Jeżeli objawy i dolegliwości nie ustąpiły całkowicie to konieczne może być wykonanie badań diagnostycznych układu moczowo-płciowego.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na zapalenie najądrza?

Aby uniknąć zachorowania na zapalenie najądrza, należy przestrzegać zasad bezpiecznego seksu. Używanie prezerwatywy w dużym stopniu chroni obu partnerów przed przeniesieniem zakażenia. Ryzyko zakażenia rośnie z liczbą partnerów seksualnych, zwłaszcza przygodnych.

Nie ma skutecznego sposobu zapobiegania zapaleniu jądra i najądrza w przebiegu wirusowego zapalenia przyusznic (świnka). Jedyną metodą zapobiegania jest szczepienie ochronne przeciwko śwince. W Polsce stosuje się szczepionkę potrójną (świnka, odra, różyczka) i dzieci szczepi się zgodnie z kalendarzem szczepień (wkrótce po ukończeniu pierwszego roku życia oraz w 10. roku życia).

12.07.2017
Zobacz także
  • Zapalenie jądra
  • Zapalenie żołędzi i napletka
  • Świnka (nagminne zapalenie przyusznic)
  • Gruźlica: przyczyny, objawy i leczenie
Wybrane treści dla Ciebie
  • Zapalenie nerwów wzrokowych i rdzenia kręgowego
  • USG jąder – jak wygląda badanie, przygotowanie do badania i co wykrywa?
  • Przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego (prostaty)
  • Zapalenie kanalika łzowego
  • Zanokcica
  • Zapalenie jądra
  • Zapalenie gruczołu łzowego
  • Zapalenie żołędzi i napletka
  • Ostre zapalenie gruczołu krokowego (prostaty)
  • Zaciskające zapalenie osierdzia
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta