Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (European Centre for Disease Prevention and Control – ECDC) opublikowało stanowisko dotyczące używania masek w miejscach publicznych w celu ograniczenia transmisji COVID-19, związanej z możliwością infekcji od osób zakażonych SARS-CoV-2 przed wystąpieniem objawów choroby lub z bezobjawowym przebiegiem zakażenia. Autorzy zaleceń zwracają uwagę na pojawianie się nowych wyników badań, potwierdzających udział osób bezobjawowych lub chorych z łagodnymi objawami COVID-19 w rozprzestrzenianiu się infekcji SARS-CoV-2.
Fot. pixabay.com
Przesłanki do powszechnego stosowania masek w miejscach publicznych przez osoby bez objawów COVID-19
Używanie maski zakrywającej drogi oddechowe może ograniczać rozprzestrzenianie się zakażeń SARS-CoV-2 poprzez zmniejszenie wydalania do środowiska ilości cząstek potencjalnie zakaźnych przez osobę, która nosi maskę. Maska chirurgiczna lub maska z tkaniny nie chroni przed zakażeniem osoby, która ją nosi, ale może zmniejszyć ryzyko infekcji u osób pozostających w otoczeniu osoby zakażonej.
ECDC podkreśla, że ten sposób postępowania nabiera znaczenia podczas epidemii z dużą liczbą zakażonych z bezobjawowym przebiegiem infekcji SARS-CoV-2.
ECDC traktuje używanie masek przez osoby, które nie wykazują objawów COVID-19, jako uzupełnienie obecnej praktyki stosowania masek u chorych w celu zmniejszenia ryzyka przeniesienia zakażenia. Zalecenie powszechnego stosowanie masek w przestrzeniach publicznych pozwala objąć tym sposobem prewencyjnym również osoby, które nie wiedzą, że są zakażone ze względu na brak objawów choroby.
Zastosowanie masek niemedycznych w celu ograniczenia transmisji SARS-CoV-2
Dokument ECDC zwraca uwagę na to, że dowody skuteczności stosowania masek są skąpe, a wnioski opierają się na wynikach badań obejmujących wirusy grypy oraz inne koronawirusy, podczas gdy nie są dostępne dane odnoszące się bezpośrednio do wirusa SARS-CoV-2 (tab. 1). Nie ma także dowodów na skuteczność masek niemedycznych z tkaniny lub innego rodzaju osłon twarzy w ochronie przed zakażeniem osoby wykorzystującej takie środki. W dotychczasowych badaniach obserwowano bardzo małą zdolność filtrującą masek niemedycznych (2-38%), a wyniki jednego z nich wskazują na możliwość zwiększonej penetracji drobnoustrojów przez maskę bawełnianą w porównaniu z brakiem maski.
Maski niemedyczne wykonane z różnego rodzaju tkanin mogą zmniejszać wydalanie cząstek potencjalnie zakaźnych przez użytkownika maski, jednak zgodnie z dostępnymi danymi wydaje się, że skuteczność maski niemedycznej jest w tym zakresie mniejsza w porównaniu z maską medyczną (chirurgiczną). Nie ma określonych standardów, według których należy wykonywać maski niemedyczne. Do zalet masek z tkanin należy zaś łatwość ich wykonania oraz możliwość prania i ponownego użycia.
Zgodnie z zaleceniami ECDC, noszenie maski należy rozważyć szczególnie:
- w zamkniętych pomieszczeniach, takich jak sklepy, centra handlowe
- podczas korzystania z transportu publicznego
- w miejscach pracy, w których osoby przebywają w bliskiej odległości od siebie.
Stosowanie masek medycznych przez cały personel placówek medycznych według ECDC może być uznane za dodatkową metodę ograniczania transmisji zakażeń SARS-CoV-2 w ośrodkach opieki zdrowotnej. Jak dotąd nie opracowano optymalnej strategii w tym zakresie, przy czym przy opracowywaniu procedur dla danej placówki należy wziąć pod uwagę dostępność masek medycznych, nasilenie transmisji oraz pozostałe środki zwalczania zakażeń wdrożone w placówce.
ECDC zwraca uwagę na trzy ważne zastrzeżenia w odniesieniu do powszechnego stosowania masek w miejscach publicznych.
Ramka
- dostęp do masek chirurgicznych oraz filtrujących wśród personelu medycznego powinien być priorytetem, zwłaszcza w związku utrudnieniami w tym zakresie zgłaszanymi obecnie przez liczne kraje UE
- stosowanie maski może się wiązać fałszywym poczuciem ochrony oraz odstąpieniem od przestrzegania pozostałych zasad ograniczania transmisji SARS-CoV-2
- istnieje ryzyko zakażeń związanych z nieprawidłowym zdejmowaniem maski z twarzy, błędami w utylizacji zakażonej maski oraz tendencją do częstszego dotykania twarzy podczas korzystania z maski.
ECDC podkreśla, że powszechne stosowanie masek w miejscach publicznych powinno być uważane za uzupełniającą metodę ograniczenia transmisji wirusa SARS-CoV-2, która nie powinna zastępować sposobów zasadniczych, w tym: dystansowania społecznego, izolacji chorych, przestrzegania zasad higieny kaszlu i kichania, starannego mycia i dezynfekcji rąk, oraz unikania dotykania twarzy. Autorzy dokumentu podkreślą także konieczność edukacji społeczeństwa w zakresie poprawności używania masek ochronnych.
W aspekcie edukacyjnym ECDC zwraca uwagę, aby w przekazie publicznym podkreślać, że noszenie maski w miejscach publicznych nie jest działaniem dla ochrony własnej, ale chroni innych i powinno być promowane jako akt solidarności obywatelskiej.
Podsumowanie wniosków z zaleceń ECDC
Ramka
- Używanie masek medycznych przez personel opieki zdrowotnej stanowi priorytet w porównaniu z powszechnym używaniem masek przez społeczeństwo.
- Używanie masek w miejscach publicznych może stanowić sposób ograniczania rozprzestrzeniania zakażeń poprzez zmniejszenie wydalania cząstek potencjalnie zakaźnych przez osobę zakażoną, niewykazującą objawów COVID-19.
- Nie wiadomo, w jakim stopniu używanie masek w miejscach publicznych może się przyczynić do ograniczenia transmisji zakażeń SARS-CoV-2.
- Stosowanie masek w miejscach publicznych należy rozważyć zwłaszcza w zamkniętych pomieszczeniach, np. sklepy, pojazdy transportu publicznego.
- Należy rozważyć wykorzystanie masek z tkaniny, zwłaszcza jeżeli występują ograniczenia w dostępności masek chirurgicznych dla personelu medycznego.
- Stosowanie masek w przestrzeni publicznej stanowi jedynie uzupełniającą metodę ograniczenia transmisji wirusa SARS-CoV-2 i nie powinno zastępować uznanych sposobów ograniczania transmisji zakażeń.
- Właściwe użycie maski jest kluczowe dla jej skuteczności, co należy uwzględnić w kampaniach edukacyjnych.
- Formułując zalecenia stosowania masek w miejscach publicznych, należy uwzględnić niepełny charakter dowodów ich skuteczności, dostępność masek oraz ewentualne niekorzystne efekty.
| Tabela 1. Argumenty za powszechnym stosowaniem i przeciwko powszechnemu stosowaniu masek w miejscach publicznych | |
|---|---|
| Przesłanki i dowody potwierdzające zasadność stosowania masek | Argumenty przeciwko stosowaniu masek |
| Zwiększająca się liczba dowodów znaczenia bezobjawowego i skąpoobjawowego przebiegu zakażenia SARS-CoV-2 wskazuje na możliwość powszechnego stosowania masek jako uzupełniającego sposobu ograniczania transmisji wirusa od osób zakażonych. | Obecnie w krajach UE występują ograniczenia w dostępności do masek medycznych. W związku z jednoczesnym przeciążeniem systemów opieki zdrowotnej, priorytetowe jest zapewnienie dostępu do masek personelowi medycznemu. |
| Zgodnie z coraz większą liczbą dowodów, osoby zakażone SARS-CoV-2 zwykle najmocniej zarażają od okresu bezpośrednio poprzedzającego pojawienie się objawów do 7.-8. dnia po ich wystąpieniu. | Dowody na skuteczność maski niemedycznej (z tkaniny) w ograniczeniu transmisji od osoby zakażonej są skąpe. |
| Podczas epidemii SARS w 2003 r. powszechne stosowanie masek w miejscach publicznych w niektórych krajach Azji powiązano z nieznacznym zmniejszeniem ryzyka zachorowania u osób bez znanej ekspozycji na zakażenie. | Stosowanie maski może wiązać się z fałszywym poczuciem ochrony oraz odstąpieniem od przestrzegania pozostałych zasad ograniczania transmisji SARS-CoV-2 oraz zwiększeniem częstości dotykania twarzy (np. w celu poprawiania maski). |
| Maski z tkaniny są łatwe do wytworzenia, można je prać i używać wielokrotnie. | Maska musi być nakładana i zdejmowana z ostrożnością, tak aby uniknąć zakażenia. |
| Noszenie masek może być źle tolerowane przez niektóre grupy osób, np. dzieci, osoby z przewlekłymi chorobami układu oddechowego. | |
| Nie opracowano jak dotąd standardów postępowania w odniesieniu do wykorzystywania masek niemedycznych jako środka ograniczania transmisji lub ochrony osobistej. | |
